Лекция Кіріспе. Сумен жабдықтау және суды әкетудің негізгі мақсаттары

Ал тұйықталған тор ауылдық жерлерде болмаса шағын өндіріс орындарында құрылуы мүмкін.

Каланың барлық тұрғын үйлеріне суды жеткізу үшін, әдетте, құбырларды әрбір көшелерді бойлай жүргізеді. Сондықтан да тор, жалпы алғанда көп айналымдардан тұрады. Бірақ сол құбырлардың маңыздылығы бірдей емес. Айналмалы тордың ішінен күрделі тармақтарын бөліп алуға болады (2.11 сурет, ол тұтас сызықпен көрсетілген). Ондай құбырлар судың құбырлар судың бағытына қарай алынады олардың – бір-бірінен ара қашықтығы: көлденең құбырларда 400...600 м, ал оларды қиып өтетін құбырлар аралығы 600...800 м болады. Осы тринципке сәйкес алынған тұтас сызықтардан құралған айналмалы торларды магистралды тор деп, ал қалғанын таратушы тор деп атаймыз.

Әдетте, магистрал торды гидравликалық есепке салады да, алтаратушы тор құбырларының диаметрлерін конструктивті негізде 100 мм-ден кем болмайтындай етіп қабылдайды.

Таратушы тордың бір учаскесінен өтетін судың мөлшерін анықтау кезінде оған әртүрлі көлемде (q₁, q₂, q₃….q_n) су алатын үйлер қосылатынын және олардың алатын су мөлшері тәулік тіпті сағат сайын өзгеріп отыратынын ескерген жөн. Судың алыну-алынбасы тұтынушылардың өз еркінде болғандықтан, ол үнемі құбылыс тұрады. Сондықтан, тіпті шағын мекенжай үшін де учаскелердегі шығынды есептеу өте қиын жұмыс.

Ал егер магистрал торының А-Б учаскесін (2.11 сурет) алып қарастыратын болсақ, онда ол үйлердің шығынынан (q₁, q₂, q₃….q_n типтес) басқа оған қосылған таратушы тордың құбырларына кетіп жатқан Q1, Q2, Q₃,…Q_n типтес су шығындарын да өзінен беріп тұрғанын көреміз. Демек, магистрал торының жеке учаскелерінде сарып етілетін су шығынын анықтау таратушы құбырлардікінен де күрделі болып шығады.

Сондықтан есептеу жұмыстарын жеңілдету мақсатында қала су құбырларын жобалаған кезде құбырларға берілетін су құбыр ұзындығы бойынша бірқалыпты шығындалады деп есептелінеді. Профессор Н.Н. Гениевтің ұсынысы бойынша әрбір учаскеден бөлініп шығатын су көлемі оның қзындығына пропорционал болады. Бқл жағдайда бір метрге қатысты алынатын «меншікті» шығын.

бұдан әр учаскеге қатысты шығынды, былайша айтқанда «жол-жөнекей» шығынды анықтауға болады:

Мұндағы Q – есепті мерзімдегі тұтынушылар алатын толық су шығыны, л/с; ΣQжоғ – шоғырланған шығындар жиынтығы (өнеркәсіп және басқа қоғамдық, әлеуметтік үйлергекететін шығындар); ΣL – магистрал құбырларының жалпы ұзындығы, м. Бұған өзінен су сарыптамайтын (үлестірмейтін) құбырлардың ұзындығы, яғни құрылыссыз жерлерден, парктердегі алаңдардан және ұзын көпірлерден өтетін құбырлардың ұзындығы ΣL енбеген, м; lуч – учаскенің ұзындығы, м.