Оқытудағы инновациялық технология – білім берудің жаңа сапасымен қамтамасыз етудің кепілі
жүктеу/скачать 27,72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ОҚЫТУ МЕН ОҚУДАҒЫ ЖАҢА ТӘСІЛДЕР ТастаеваА.М. (
| Пайдаланылған әдебиеттер
1.Қараев Ж.А Педагогикалық жүйені технологиялық тұрғыдан жаңартудың өзекті мәселелері. Алматы, 1993 2.В.Ф. Шаталов.Точка опоры.М, 1987 3.Б.Тұрғынбаева Теория және тәжірибе.Алматы, 2005 ОҚЫТУ МЕН ОҚУДАҒЫ ЖАҢА ТӘСІЛДЕР ТастаеваА.М. (Ақтөбе) Қазірде білім беру саласында әр түрлі технологиялар енгізілуде. Біздің басты талабымыз олардың ішіндегі қажеттілерін таңдап, сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдану. Міндетіміз осы енгізіліп жатырған технологияларды кеңінен пайдалану емес, міндетіміз-тұлғаны нәтижеге бағыттай отырып білім беруде. Қазіргі кезде заман ағымына қарай көрнекілік әдісі мен техникалық құралдарды қолдану әдісін ақпараттық- коммуникативтік технологияның бір өзі атқаруда. Алға қойған мақсаттарды іске асыруда мұғалім басты рөл атқаратындығы бәрімізге белгілі. Мұғалім оқушыға сапалы білім беруі үшін көп ізденіс үстінде болып, біліктілігін арттырып отырады. Осындай мақсатпен құрылған курстың бағдарламасының жеті модулін пайдалану мақсатында мектептегі тәжірибеден өттім. Мамандығым бастауыш сынып мұғалімі болғандықтан, өз мамандығыма сәйкес тәжірибемде ана тілін оқыту пәнін алдым. Жалпы ана тілі пәніне бастауыш сыныптарда ең алдымен тәжірибелік мақсат қойылады. Осы сөз болған тәжірибелік мақсаттарға мыналар жатады: оқушылардың сөздік қорларын байыту және де қазақ тілінде ауызекі сөйлесуге, сауатты оқу мен сауатты жазуға үйрету мен дағдыландыру, сөйлесуге, көргендерін, естігендерін әңгімелеп беруге, жағдаяттардың шешімін табуға, ол жайында өз пікірін еркін айта білуге үйрету қажет.Мектептегі тәжірибе кезінде өткізген тізбектелген сабақтар топтамасына бағдарламаның жеті модулін енгізуге тырыстым. Курста жүріп оқып түсінген «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулін тәжірибеме енгізудің өзектілігіне көзімді жеткіздім.Осы модулді жүзеге асыру үшін нұсқаулықты пайдалана отырып, жаңа әдіс тәсілдердің түрлерін оқып, қосымша өзіме жаңа ақпараттар іздей бастадым. «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулі «Диалог негізінде оқыту мен оқу» және «Қалай оқу керектігін үйрену» әдістерін қарастырады. Жалпы оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер сан алуан. Бірақ сол әдістер мен тәсілдерді тиімді қолдану ұстаздың міндеті. Ахмет Байтұрсынұлы айтқандай «Жақсы мұғалім деген атқа түрлі әдістерді меңгеріп, соларды оқытуда қолдана білу арқылы ғана жетуге болады. Сонымен қатар бірнеше әдісті меңгеріп қана қоймай, өзіне қажет әдісті тауып, пайдалана білу керек.» Оқушылардың сөйлеу тілін дамытуда диалогтың берері мол. Ол сөйлесудің негізгі түрі. Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсетеді. (Мұғалімге арналған нұсқаулық 39бет) Адамдар арасындағы қарым-қатынас сәлемдесуден басталады. Алдымен мұғалім сабаққа кіргеннен, бастап оқушылармен диалогта болады. Мұғалім оқушымен диалог құра отырып, оқушының көңіл күйі мен сыныптың атмосферасын анықтап, байқап, бақылап алады. Сол арқылы оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді, біледі. Мысалы «Үш бақытым. Туған тілім» өлеңін оқыта отырып, алдымен сыныпты ұйымдастырудан бастадым. Әр елдің тілімен амандасу таныстырдым. Әр күн сайын біз бір- бірімізбен жаңаша әдістерімен амандасып отырдық. Мұның барлығы оқушыларды қуантып, сабаққа деген қызығушылығын оятты. Ең бірінші «Диалог арқылы оқыту» оқытудың жаңа тәсілін, үй тапсырмасын тексеру мақсатында қолдандым. Оқытудағы әңгімелесу - қарым- қатынас жасаудың бірсарынды үдерісі емес, керісінше, идеялар екіжақты бағытта жүреді және осының негізінде оқушының білім алу үдерісі алға жылжиды. (Александер 2004ж.40 бет) Үй тапсырмасына дайындық деңгейін тексергенде «Өзіме от шақырамын» әдісін қолдандым. Бұл әдісте де оқушы мен оқушылар арасында диалог орнайды. Үй тапсырмасына дайын оқушы өзін тексеру үшін ортаға шығады. Ал қалған құрдастары оған үй тапсырмасы бойынша сұрақтар қойып, оларға жауап алып отырады. Жауабы дұрыс болмаған жағдайда, сұрақ қойған оқушы сұрағына өзі толықтыру жасайды. Сонымен қатар, жаңа тақырыпты оқушылардың өздері табуына жайдай тудырған кезде де, мұғалім мен оқушы арасында диалог жүреді. Яғни, сұрақтар арқылы мұғалім жауабын алып, тақырыпты аштырып алады. Оқушыларға белгілі бір мақсатта , белгілі бір тақырып аясында тапсырмалар беруде сұхбаттар құрылады. Мен сабақтарымда тақырып ашылғаннан кейін мәтінменнемесе мысалдармен, ертегілермен жұмыс жүргіздім. Жаңа тақырыпты алдымен оқушылар өздері іштей оқып алады. Бұл жағдайда INSERT және де ДЖИГСО әдісі қолданылып отырды. Оқып алғаннан кейін бір-біріне мазмұндады. Өлеңдер негізі өзі үш шумақтан тұрады. Сол себептен де оқушылар өлеңді шумаққа бөлу жұмысын орындады. Әр шумаққа ат қойды. Мәтін бойынша жұмыс жүргізгенде оқулықты пайдалана отырып, диалог құрып оқиды. Диалог оқушы мен оқушы арасында жүреді. Кейін бір бала бірінші шумақты басқа топ мүшелеріне мазмұндады, екінші оқушы екінші шумақты басқа топ мүшелеріне мазмұндады. Оқушылар осылай бір –біріне мазмұндап болғаннан кейін, шумақтарға ат қойды. Тапсырма бес топқа бөлініп берілді. Топтық таныстырылымдар жасау барысында, қосымша бірінші топтар Мұқағали Мақатаевқа ассосация жасаса, келесі топ тіл туралы мақал-мәтел тауып жазды. Келесі топ Отан туралы шығарма жазды, Оқушылардың құраған әңгімесі тамаша шықты. Оқушылар өз ойларын барынша нақты жеткізуге тырысты. Сабақты қорыту кезінде оқушы мен мұғалім арасында диалог орнайды. Себебі мұғалім сабақты қорытуда оқушы қаншалықты түсінді, қаншалықты түсінбеді деген мақсатта, ойларын жинақтау, қорыту үшін сұраққа жауап алады. Мысалы осы сабақты қорытуда оқушылардан «Өлең неліктен,Үш бақытым, Туған тілім деп аталған?», «Үш бақытқа нелер жатады?» тағы басқалай сұрақтарға жауап ала отырып, диалог орнаттым. Сонымен қоса, топтық тапсырмалар бердім. Онда жұмыс түрлеріне сурет салып, шығарма жазып, әңгіме құрады. Екі өлеңді («Үш бақытым» және «Туған тілім») топтастыру мақсатында Венн диаграммасы қолданылды. Барнс (1971) сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтады. Барнс оқытудың мұғалімді селқос тыңдағанда емес, вербалды құралдарды қолдану нәтижесінде, яғни сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында жүзеге асатынын көрсетті. (Мұғалімге арналған нұсқаулық 39бет) Сабақ барысындағы мәселелерді шешу арқылы ауызекі сөйлесуге үйрету - оқушыларды қызықтырады. Диалогтік сөйлеу алдымен коммуникативтік оқытудың негізгі ұстанымына сәйкес келеді де, ал коммуникативтіліктің жауап алған жағдайда ғана жүзеге асуы оның ұстанымы болып саналады. Коммуникативтік сөйлеу әрекетінің қай түрі болмасын лексикалық – грамматикалық дайындық деңгейіне сүйенеді. Сонда белсенді сөйлеу әрекетін ұйымдастырғанда ауызекі жауаптасу мен мәтін бойынша жұмыс негізгі құрал болады. Сонымен бірге, ақпараттық оқу құралдары бойынша да оқушылар белсенді коммуникацияға түсе алады. Ауызекі сөйлеу тілін қалыптастыруда сөздер мен сөз тіркестерін қолдану, сөйлем, әңгіме құрау, сұрақ қоюдың барлық түрін үйрену тиімді. Жалпы оқушылардың сөйлеу дағдылары қысқа да толық жауап қарастыра алуынан, оқығанын ауызша да жазбаша да мазмұндай алатындай дағды-машықтарынан, шығарма т.б дағдыларынан құралады. «Туған ел» деп аталатын сабағымда әдеттегідей сабақты бастамас бұрын оқушылармен ынтымақтастық атмосферасын қалыпастырып алып отырдым.Өз Отанына деген құрметін тілмен жеткізуге тырыстым. «Туған ел» тақырыбында ой қозғау бөлімінде бейне фильм көрсету арқылы «Біз нені көріп отырмыз?», «Сіздер қалай ойлайсыңдар, біздің Отанымыздың жері қандай?» деген сұрақтар арқылы мұғалім мен оқушы арасында диалог орнады. Диалог туған ел,туған жер жайында жүрді. Оқушылар өздерінің ойын айтып, пікірін білдіріп, түсінгендерін жинақтап жатты.Жаңа сабақты түсіну үшін өз беттерінше оқу бойынша жұмыс істеді. Себебі,өлең шағын болатын. Оқушыларға енді осы өлеңді өздеріне іштей оқу ұсынылды. Өлеңді тереңірек ұғыну үшін оқулықпен жұмыс жүргіздім. Жаңа сабақты түсінгендерін кеңейту мақсатында топтық таныстырылым жасау тапсырылды. Әр топқа мынадай тапсырмалар берілді: Туған ел тақырыбында мақал-мәтел,»Менің қалам» постер жасау,Сахналау «Кімнің мекені жақсы»,Туған жердің табиғатын қалай қорғар едің?, Туған ауылың туралы әңгіме жазу тапсырылды. Оқушылар берілген тапсырманы белсене, бірлесе отырып орындады. Жұмыстарын кезекпен қорғап шықты. Ой түйіндеу. «Табиғат адамға не береді?», «Табиғат-ана» дегеніміз не? деген сұрақтар бере отырып,сабағымызды қорыттық. «Сен ұйықтап жатқанда» тақырыбын өткенде алдымен жаңа сабаққа тоқталмас бұрын, оқушымен диалог жүргізілді. Мамандыққа байланысты топқа бөле отырып,осы мамандықтар сендерге неліктен ұнайды?, оның адамға тигізер пайдасы қандай? Деген сұрақтарға жауап берді. Топпен жұмыс, ассоциация әдісі жүргізілді. Оқушылар әңгіменің авторына ассоциация жасады, мәтіннен мамандық түрлерін тауып, оның пайдасы туралы әңгімеледі. Келесі топ көлік түрлерінің суретін салса, келесі топ сурет бойынша әңгіме құрады. Ал бесінші топ мәтіннің мазмұнына сай мақал -мәтелдер тауып жазды.Ол жазған мақалдарын жұптаса отырып баяндап, бір- біріне тексертіп, бағалатты. Мен оқытудағы жаңа әдіс тәсілдер мен қоса соның ішінде диалогтік оқытуды өзімнің сабақтарымның барлығында дерлік қолдандым деп айта аламын. Ең басты өткенді қорытып, ой жинақтау кезінде әрқашан диалогтік оқытуды пайдаландым. Тағы бір «Мен елімді сүйемін» тақырыбын өткен кезімде, сабағымда мәтінді өз беттерінше оқи отырып,тапсырмалармен жұмыстар жүргіздім. Әңгімені іштей оқып шықты. Одан кейін тірек сөздер арқылы әңгімені баяндаттырдым. Тірек сөздер арқылы мысалы, туған тіл,туған ел,туған жер тағы сол сияқтылар. Оқушылар мәтінді тірек сөздер арқылы баяндап берді. Оқушылар жазушының көңіл күйін түсінді. Топтық таныстырылым, ассоциация әдісінде оқушылар сызбадағы сөздерді пайдалана отырып мәтінді әңгімеледі. Жаңа әдіс -тәсілдерді кіріктіре отырып, өткізген сабақтарымды қорытып, ой түйіндер болсам, топтық әңгіме, басқа да әдіс- тәсілдердің түрін, жұптық әңгімені бақылай отырып, мен жақсы өзгерістерді байқадым. Сабақ барысында оқушыларда едәуір өзгеріс болғанын көрдім. Себебі, балалардың мінез-құлқы әртүрлі болады. Сабақ барысында үндемей отырған, қарым –қатынасқа түспейтін балалар осы кезде ашылды. Бақылау жүйесінде оқушылардың өзінің пікірін топта еркін білдіруіне жағдай жасап отырдым. Олар 9 жаста болғанына қарамастан нақты өз ойын айтуға тырысып, қателесуден қорықпай, білім алуларына жағдай жасап отырды. Тапсырмаларды орындауда оқушылар өздерінің білімін көрсетуге, білімді жақсы жақтарына пайдалана алуға тырысты. Менің оқушыларымның көбі әдебиетті оқуды жақсы көреді. Бірақ қазіргі уақытта өздеріне санаулы алған білімді игереді. Ал мен біріншіден, қабілетін арттыратын жұмыс түрлерін өткізуді жоспарлаймын. Күнделікті жұптап, топтап жұмыс істеудің нәтижесінде оқушылар берілген тақырыпқа, соның ішінде бүгінгі өзекті деген аймақтық компоненттер тақырыбына сұрақтарды нақты, анық қоя білуде. «Ұлы мұғалім қанағаттандырады, шабыттандырады»-деп А.Уорт айтқандай оқушының құзіреттілігін дамытудағы еңбегіміздің әр сәті жүйелі түрде атқарылып нәтижелі болуға тиіс. Өйткені, заман талабына сай білім беру-бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Осыған орай өз тәжірибемде жаңа әдіс-тәсілдерді пайдаланудың маңызы зор екені анықталды. Мұғалімге арналған нұсқаулық (20І2ж ) Курстың таратпа материалдары. жүктеу/скачать 27,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|