аталған қағидаларды, алға қойылған  мақсатты және білім беру бағдарламасының ерекшеленген міндеттерін ескере  отырып

85 
Практикалық 
бӛлімдер 
арасында 
пікірталас 
және 
әңгімелесу 
ұйымдастырылады. Тақырыптар мен сұрақтарды таңдау ӛтілген материалға 
сәйкес таңдап алынады. Әңгімелесу бӛлім басында жүргізіліп, зерттелуші 
сұраққа кіріспе түрінде орын алуы мүмкін (мысалы, «Саяхат барысында ӛзін – 
ӛзі ұстау ережелері») немесе бағдарлама бӛлімдері бойынша қорытынды 
сабақтарды жинақтаушы деңгей ретінде («Балалар ұйымдары іс-әрекетінің 
кемшіліктері мен артықшылықтары»). Нәтижелі сабақтарға әңгімелесу және 
пікірталас қатар енген (10-15 минуттан артық емес) сабақтар және іс-әрекеттің 
практикалық амалдарын кӛрсетуші практикалық іс-әрекеттер есептеледі. 
Шығармашылық тапсырмаларды қорғау коммуникативті біліктіліктерді 
және дағдыларды дамыту мақсатымен жүргізіледі (сӛз сӛйлеу, тез ойлау және 
дәлелді ойлау). Мұндай форма сирек қолданылуы мүмкін, дегенмен міндетті 
түрде орын алуы қажет, себебі ашық қарым-қатынас біліктерін қалыптастырып 
және алған білімдерін жаңа жағдаятқа сәйкес қолдануға үйретеді.
Жобалау және моделдеу студенттерге шығармашылық идеяларын іске 
асыру үшін, дамыту және алға тарту мақсатымен жүргізіледі. Ол жеке дара 
және топтық болуы мүмкін.
Конкурс 
бӛлімдер немесе бірнеше тақырыптар мазмұнын бірден ауқымды 
негізде игеру деңгейін анықтауға бағытталған міндеттер жиынтығын шешуге 
мүмкіндік береді. Аталған сабақ формасы ойын элементтерінен тұрады: 
команда, әділ қазы, кӛрермендер және т.б. Шығармашылық бірлестік ішіндегі 
конкурс «Мен - бейнесін» бәсекелестік, серіктесіне қарап ӛзін салыстыру 
арқылы ӛзін – ӛзі тану арқылы іске асыруға бағытталған. Конкурстарға қатысу 
нәтижелілігі «жетістік жағдайын» туғызады.
Жоғарыда аталып ӛткен оқу сабақтарының формасымен қатар топ ішіндегі 
ӛзара әрекеттестікке арналған жаттығуларды, тренингтерді, мамандармен және 
қызықты адамдармен кездесулерді ӛткізу абзал.
Оқыту нәтижелерін тексеру 
алынған білім және біліктіліктердің 
беріктігін тексеру үшін, эксперименталды білім беру бағдарламасы бойынша 
оқыту тиімділігін анықтау үшін екі түрлі бақылау жүргізілді: кіріспе бақылау, 
қорытынды бақылау А.Б.Иванованың пайымдауынша, «нақты жағдайлар» - бұл 
тұлғааралық ӛзара әрекеттестік жеке эпизодтары. Ӛз «шығу тегі» бойынша бұл 
жағдайлар жан – жанты оқыс әңгімеден теледидарға дейін. Әдетте бір студент 
белгілі бір рӛлде жағдайды баяндайды, немесе жағдаят жазба түрінде беріледі, 
келесі біреу кеңесші ретінде болады. Белсенді түрде топтық пікірталас, рӛлдік 
ойындарды пайдаланады. Сонымен, пікірталас әдісі кӛптеген мәселе шешімін 
табуға, міндеттерді шешуге, қабылдау қанықтылығын топтық шындық іздеу 
негізінде кӛтеруге арналған топты белсенді етуге арналған тиімді шешім болып 
табылады, ол оқыту, дамыту мақсатында, топта қарым – қатынас орнатуда, 
психотерапевтік мақсаттарда да[139,с. 89].
Рӛлдік ойын оқытудың белсенді әдісі ретінде, А.Н.Неустроева пікірінше, 
кәсіби және әлеуметтік сипаттағы мінез – құлықтық біліктерді дамытуға 
бағытталған [157].

86 
Барлық аталып ӛткен әдістер белгілі бір жиынтықта пайдаланылады, және 
бір – бірімен модул мазмұнында белгілі ретпен байланысады, осы тұста олар 
интегративті – модулдік технологиямен жоспарланған негізде қызметі ретінде 
шынайы іс-әрекет моделін құруды орындайды, нәтижесінде теориялық 
негіздерді практикалық – қолданбалы біліктіліктерге трансформациялау 
мүмкіндігін тудырады. Осы ретте студенттердің лидерлік әлеуетін дамыту 
мақсатымен жүйе құрылады.
Оқу –тәрбие үрдісінде жеке тұлға қабілеттерін және кәсіби қабілеттерін 
дамыту үшін оқытушы білім алушылардың лидерлік әлеует деңгейінің 
бастапқы кӛрсеткішін білуі тиіс және талапкер мен ЖОО білім алушының
лидерлік әлеуетінің даму қарқынын анықтап, үнемі диагностика жасап отыруы 
тиіс екендігі білім беру тәжірибесінде дәлелденген. 
Мұнда психологиялық тренинг пен педагогикалық тұрғыдан білім 
алушылардың белсенділігін арттыруға арналған интербелсенді әдістерді 
қолдану аса маңызды деп есептейміз. Себебі, бүгінгі таңда білім игеру үдерісі 
жоспарлаудан нәтижені айқындауға қарай ойыстырады, негізгі әрекет тұлғасы 
оқытушы деп есептелетін «оқытудың» басты қозғаушы күші студент болатын 
«оқуға» ауыстырады, салмақты білімді «игертуден» білім «игеруге» түсіреді.
Болашақ мамандардың лидерлік әлеуетін дамытуда білімдарлық идеясы 
бойынша студент білімді ӛздігімен игеруі керек. Сондықтан да бұл элективті 
курсты ұйымдастыруда дәріс сабақтарымен қоса семинар, студенттің 
басшылығымен орындайтын ӛздік жұмысы мен студенттің ӛзіндік жұмысын 
ұйымдастыруда студенттердің лидерлік әлеуетін дамытатын бағытта 
ұйымдастыру аса маңызды болып табылады. Аталған мақсатқа қол жеткізуде 
интербелсенді әдістемені қолданудың орны ерекше.. 
Жоғары оқу орындарында интербелсенді әдістемені қолдану кӛптеген 
жұмыс түрлері мен әрекеттері арқылы, мәселен бірлескен жұмыстар 
(жұптық,топтық,бүкіл аудиторияның), жеке және бірлескен ізденіс пен зерттеу 
жұмыстары, ситуативтік және рӛлдік ойындар, ақпараттың әртүрлі кӛздерімен 
жұмыс жасау (кітап, лекция, интернет, құжаттар, мұражай, басқа адамдар: 
студенттер, оқытушылар, мамандар т.б.) шығармашылық жұмыстармен жүзеге 
асырылады. Бұл аталған әрекет түрлері студенттің әрекетін белсендіреді. 
Белсенділік пен белсендіру үдерісі студенттің лидерлік әлеуетін дамытуда 
маңызды болып табылады.
Студенттердің ӛзін - ӛзін бағалауын және ӛзара қарым - қатынаста 
жағымды қатынас орнату аса маңызды саналады. Ӛзіндік бағалау - ӛзіндік сана 
сезімдердің бірлігі, тұлғаның қасиеттеріне, сапасына деген қатынасы. 
Студенттер де жасӛспірімдер секілді ӛзінің қандай екенін, қаншалықты құнды, 
қабілетті екенін барынша білгісі келеді. Ӛзіндік бағалаудың екі тәсілі бар: 
1.
Олар ӛзі туралы алдын –ала кӛзделген мақсатын қаншалықты жүзеге 
асырғанымен салыстырып, теңестіреді. Егер ӛзінің бұл туралы ойлағаны мен 
ӛзгелердің соған қойған бағасы дәл келсе, осы жетістікке жеткеннің белгісі деп 
санайды. 

87 
2.
Ӛзгелердің ӛзі жӛніндегі пікірін жинап, соларды ӛзара салыстыру 
арқылы жетіспейтін жақтарын білу. Мұндай жағдайда ӛзі мен үлкендер берген 
баға сәйкес келмеуі мүмкін. 
Әрбір адамда «Мен» деген біреу болғанымен, осылардың тиісті 
жағдайларға байланысты неше түрлері кездеседі: 1. «Мен шынында кіммін?» 
(шындықты кӛздейтін мен); 2. «Мен»-ӛзімді ӛзгелер қалай бағаласын деп ойлар 
едім? (эмпатикалық мен); 3. «Мен»-тілегім бойынша қандай болғым келеді? 
(тілек, яғни фантастикалық мен); 4. «Мен» келешекте кім болғым келеді? 
(болашақ мен). Сондықтан осы ерекшеліктерді ескере отырып, студенттердің 
ӛзін – ӛзі және ӛзгені позитивті тұрғыдан саналы бағалауына мүмкіндік туғызу 
аса маңызды саналады. Сонымен, ӛзіндік бағалауда студенттер ӛзіне 
сындарлы кӛзқараспен қарап, ӛз мүмкіндігін ӛмір талабына сәйкес бағдарлай 
білуі, ӛз мақсатын нақтылау, ойын түйіндеу қабілеттілігіне ие болады. Ӛзіндік 
бағалау адамның ӛзіне деген сенімін арттырып, рухани үйлесімдігін дамытады 
деген ойдамыз.
Ынталылық 
мен 
агрессия 
кӛшбасшыларды 
анықтаудың 
ортақ 
критерийлері болып табылады және бұл қасиеттерді ӛте жас адамдардың ӛзінде 
де оңай байқауға болады. Қандай басқарушы қызметтің жоғары нәтижесін 
кӛрсетуге барлық күш-жігерін салып тырысатын және ӛзінің тәжірибелі 
әріптесін қойылған мақсатқа жақындауда асып түсетін жас маманды 
байқамайды? Мұндай адамда жай ғана стимулдан бӛлек бір үлкен дүние бар, 
нақ осы жалпы кӛріністі кӛру ықыласы мен қабілеті. Кӛшбасшылар сондай-ақ, 
орын алып жатқандардың шынайы мәнін түсіне алу қалпында болуы және 
әрекеттердің айқын бағытын белгілеуі қажет. Түрлі кӛздерден ақпарат 
жинағаннан және бірнеше баламаларды қалыптастырғаннан кейін олар тиісті 
шешім қабылдап, оған сай әрекет ету үшін әрекеттердің қай нұсқасы неғұрлым 
сай келетінін анықтауы қажет. 
Келесі кезекте педагогикалық жоғары оқу орны студенттерінің лидерлік 
әлеуетін дамытуда пайдалануға болатын топпен жұмыс әдістемесіне тоқталуды 
жӛн кӛрдік.
 
Топпен танысуға арналған ойындарға тӛмендегілерді жатқызуға 
болады:

жүктеу/скачать 3,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: