Xxi ғасыр мұғалімдеріне қойылатын талаптар

бастауышта: іс - әрекет амалдарын іздеу, анықтау (бұл кезеңде жоба идеясы оқушыға емес, мұғалімге тән);

негізгі мектепте: идея мен оны орындаудың бірлігін қатаң сақтау, орындау туралы шешім қабылдау, жүзеге асырудың тиімді жолдарын таңдау, нәтижелік өнімді алу және оны презентациялау;

жоғары сыныпта: өзінің білім алу троекториясын жобалау;

Осылайша, бастауыш пайда болып, жинақталған іс - әрекеттер амалдары негізгі мектепте жобалау әрекетін ұйымдастыруға негіз болады. Негізгі мектепте оқушылардың оқу – тәжірибелік жұмысты өз бетімен орындау қабілетін дамыту жобалау кеңістігін құру арқылы жүзеге асырады. Негізгі мектепте алған жобалауға қабілеттілік жоғары класта оқулық өзіндік білім алу троекториясын жасауға, жобалауға мүмкіндік береді. Бастауышта алған білім нәтижелері негізгі мектепте алатын нәтижелерінің құралына айналса, бұлар жоғары мектеп нәтижелерін орындауға құрал болады. Мектептің әр сатысындағы жүргізілетін осы жұмыстар жобалаудағы сабақтастықты қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, жобалау мектепте ешуақытта оқу әрекетінен тыс болмайды және ол жалпы мектепшілік жұмыстарда бөлек ұйымдастырылмайды, бірлескен әрекет арқылы орындалады. Бұл жалпы тәрбие жұмысына тиімді ықпал етеді. Мысалы:

1 – кезең: пәндік білімдер оқу барысында қалыптасады;

2 – кезең: олар оқу жобасының құралына, ресурсына айналады;

3 – кезең: одан жобаны орындау оқушының өз бетіндік оқу – тәжірибелік әрекеттеріне негіз болады;

Осылайша, оқу және жобалау әрекеттерінің өзара байланыс пен бірлесе жүргізуі оқушының өз бетімен оқу – тәжірибелік жұмыстарын ұйымдастыруға, қалыптастыруға негіз болады.
Білім берудің тұтастығы принципі оқу және жобалау әрекетінің жоспарланған нәтижесін қамтамасыз етеді. Егер жобалау оқудан тыс болса білім нәтижелері қалыптасуы мүмкін емес. Осы себепті жобалауды оқыту процесіне ендіру қажет, ол оқушылардың әрекеттерінің екі полюсін көрсетеді.

оқу – жобалық;

өз бетімен, еркін – регламенттелген;

бағаланады – бағаланбайды;

еркін – қадағаланады;

авторлық – нормативтік;

сынаулық – нәтижелік;

Бастауыш мектепте бұл қарама – қайшылықтар тек көріне бастайды, олар оқытудың кеңістігіне, түріне, қарым – қатынасқа өзгерістер енгізіле бастағаннан көрінеді. Негізгі мектепте оқушы көптеген дамытушылықтық, өз бетіндік әрекеттерге пәндер арқылы емес, өзінің танымдық әрекеттері арқылы өзін, өз мүмкіндіктерін аша бастайды. Аталған қарама – қайшылықтың бір түрінен екінші бір түріне өту барысында оқушы көптеген оқу – танымдық әдіс – тәсілдер мен олардың түрлерін таңдай, түсіне алады, қажеттікке қарай қолдана бастайды. Олардың барысында өз бетіндік әрекеттерге үйренеді.

Негізгі мектепте алған өз әрекеттерін таңдай білу, өзгелермен қарым – қатынасқа түсе білу тәжірибесі жоғары сыныптарда өз әрекеттерін қойылған мақсатқа байланысты ұйымдастыра біледі, жоспарлай алады және жүзеге асырады. Қорыта айтқанда, бастауыш сыныпта оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауға мүмкіндік беретін бағыттар анықталады. Сондай – ақ оқушылар міндетті, нормаланған және еркін, өз бетімен жасалатын жұмыстарды ажырата алады және өз бетіндік әрекеттерін ұйымдастыра алады.

Негізгі мектептің ерекшелігіне сай оқушылар оқу пәндері және сыныптан тыс жұмыстарда өз бетіндік әрекеттерін қалыптасқан жағдайына сай ұйымдастыра алады, бұндай әрекеттердің жиынтығы оқу – тәжірибелік жұмысында өз бетімен жұмыс әрекет істей алуын қалыптастырады.

Жоғары кластарда оқушы өз әрекеттерін, өздерінің оқу міндеттерін өздері ұйымдастыра алатын болады. Ол сабақтан, мектептен тыс жұмыстарды да қамтиды.

Негізгі мектептің күтілетін нәтижелерінің орындалуы оқушының мектеп бітіру факті емес, негізгі мектепті нәтижелі бітірудің көрсеткіші – олардың жоғары сыныпқа барғанда бұдан бұрын алған білімі жоғары сыныптағы оқыту – тәжірибелік міндеттерді шешудің құралы бола алуы болып табылады.

1. 
   Жобалау әрекетін ұйымдастырудағы жас ерекшеліктерін ескерудің маңызы
   
2. 
   Бастауыш мектеп оқушыларының жобалау әрекеттерінің үйымдастыру жолдары
   
3. 
   Жасөспірім шақтағы оқушылар үшін жобалаудың мәні
   
4. 
   Жобалау әрекеті және білім берудің кеңістігіндегі өзгерістер
   
5. 
   Білім берудің әрбір кезеңіне (бастауыш, негізгі, жоғары сыныптар) тән жобалау әрекетінің ерекшеліктері
   
6. 
   Оқу және жобалау әрекеттерінің өзара байланысы
   
7. 
   Жобалаудағы білім берудің әрбір кезеңінің сабақтастығы