- 11.3.17 кеңістіктегі ұқсас фигуралар көлемдерінің қасиетін білу және оны есептер шығаруда қолдану;
Сабақ мақсаттары:
- кеңістіктегі ұқсас фигуралар көлемдері-нің қасиетін біледі және оны есептер шығаруда қолданы;
1. Ұқсас фигуралар деп қандай фигураларды айтамыз?
2. Ұқсастық коэффициенті дегеніміз не?
3. Ұқсас фигуралар сипаттамаларын атаңыз.
Ұқсастық - геометриялық фигуралардың бірдей болатын-дығын сипаттайтын геометриялық ұғым. Ұқсас екі фигураның бірін бірнеше есе үлкейтіп немесе кішірейтіп, екіншісіне дәл келтіруге болады.
Бір фигурадағы АВ кесіндісіне А’B’ кесіндісі сәйкес болса, онда теңдігі орындалады.
Мұндағы k (k>0) ұқсастық коэффициенті деп аталады
Ұқсас екі фигураның сәйкес элементері пропорцинал болады.
1-анықтама.
F фигурасының әрбір Х, У екі нүктесіне
F1 фигурасының сәйкес Х1 , У1 нүктелерін
Х1У1 ═kХУ шарты орындалатын болса,
онда F және F1 фигуралары ұқсас деп аталады.
Мұндағы k>0 саны – ұқсастық коэффициенті
2. Жаңа тақырыпты түсіндіру
Бірінің қабырғасы 2-ге тең, екіншісінің қабыр-ғасы 6-ға тең екі шаршы берілген делік.
Осы екі шаршының қабырғалары мен аудан-дары арасындағы тәуелділікті анықтайық.
Мысал №1.
Бірінің қабырғасы 2-ге тең, екіншісінің қабыр-ғасы 6-ға тең екі шаршы берілген делік.
Осы екі шаршының қабырғалары мен көлем-дері арасындағы тәуелділікті анықтайық.
Мысал №2.
Ұқсастық коэффициенті k-ға тең екі ұқсас фигураның:
- Сәйкес кесінділерінің ұзындықтарының қатынасы k-ға тең;
- Сәйкес екі бетінің аудандарының қатынасы k2 –қа тең;
- Сәйкес екі фигураның көлемдерінің қатынасы k3 –қа тең.
Ұқсас екі фигураның аудандарының қатынасы олардың сәйкес сызықтық өлшемдерінің квадраттарының қатынасына тең
Ұқсас екі фигураның көлемдерінің қатынасы олардың сәйкес сызықтық өлшемдерінің кубтарының қатынасына тең
№1 – есеп:
Пирамида биіктігінің ортасы арқылы табанына параллель жазықтық пирамиданы қандай қатынасқа бөлетінін тап.
Шешімі: Берілген пирамиданың көлемі V,
қиылып алынған пирамиданың көлемі V1,
қиық пирамиданың көлемі V2 болсын. Ұқсас денелер көлемдерінің қатынасының формуласы бойынша
Жауабы:
№2 – есеп:
Дұрыс тетраэдрдың көлемі – 81 см3. Осы тетраэдрдан қабырғасы 3 есе кіші дұрыс тетраэдр көлемін тап.
Шешімі: а – тетраэдр қыры. a1 кіші тетраэдр қыры.
Жауабы: 3 см3
№3 – есеп:
Көлемі 12 см3 шар берілген. Бетінің ауданы берілген шардың бетінің ауданынан 4 есе үлкен шардың көлемін табыңыз.
Шешімі: V1=12 cм3. V – үлкен шар көлемі.
V=12*8 = 96
Жауабы: 96 см3
Тест – 1 сұрақ
№1. Сәйкестендіріңдер:
1
Көлемі 27 есе артық
А
2
Көлемі 4 есе артық
В
3
Көлемі 3 есе артық
С
Тест – 2 сұрақ
№2. Егер дұрыс тетраэдр қыры екі есе өссе, оның көлемі қалай өзгереді?