Зайсан ауданы Қаратал ауылдық округінің 2018-2020 жылдарға арналған кешенді даму жоспары

Қаратал ауылы, 2018 жыл

Қаратал ауылы - аудан орталығынан 30 шақырым, облыс орталығынан – 500 шақырым, темір жол бекетінен – 407 шақырым қашықтықта, «Омск – Майқапшағай» республикалық автожолының бойында орналасқан.

Ауылдық округ 1910 жылы құрылған. Аумағы 8 732 шаршы шақырым, барлық жер көлемі 185 886,4 гектар округте 5 елді мекен орналасқан. (Қаратал ауылы, Үлкен Қаратал ауылы, Жіңішкесу, Қосқора, Қабырғатал елдімекендері)

Ауыл тұрғындары негізінен мал және егін шаруашылығымен айналысады. Бүгінгі күні кәсіпкерлік саласы да жақсы дамып, 42 кәсіпкерлік нысан халыққа қызмет көрсетуде. Округтің Омск-Майқапшағай трассасының бойында, ҚХР-мен шекаралық аймаққа жақын орналасқандықтан туризм саласын дамытуға жақсы мүмкіндіктер бар.

Қаратал ауылының аумағындағы 2 мектеп, 2 шағын орталық, 1 бала бақша, 10 төсектік күндізгі стационары бар дәрігерлік амбулатория және 250 орындық мәдениет үйі, 3 кітапхана, учаскелік полиция пункті, «Қазақтелеком» және «Қазпошта» АҚ-ның байланыс бөлімшелері экономиканың дамуына, тұрғындардың мемлекеттік қызметті алуына қолайлы жағдай тудырып отыр. Сонымен қатар, ауылдық округте 2 мешіт, 1 пошта, 1 мәдениет үйі, 2 шағын орталық, 1 жеке меншік балабақша, 1 орман шаруашылығы, 1 «Жастар» саябағы, 2 спорт кешені, 1 футбол алаңы, 1 хоккей корты, 23 сауда орындары, 3 қоғамдық тамақтану орны, 1 дәріхана, 2 шаштараз, 5 құм кірпіштерін шығаратын цех, 2 май шығаратын цех, 1 ағаш тілетін цех, 1 жылыжай, 1 комендатура, 5 застава және «Майқапшағай» кеден өткеру бекеті орналасқан.

1 қаңтардағы жағдай бойынша 4601 адам тұрады. 2015 жылмен салыстырғанда халық саны 260 адамға артқан. 2101 адам экономикалық белсенді топқа жатқызылып, 784 адам әр түрлі салада қызмет атқарса, қалған 1716 адам өздерінің жеке қосалқы шаруашылықтары мен шаруа қожалықтарында еңбек етіп, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар.

Қаратал ауылының Майқапшағай кеденіне жақын орналасуы, ауыл шаруашылығына қажетті құнарлы жерлердің бар болуы, негізгі әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының бар болуы, тауар нарығына жақын орналасуы, ұтымды географиялық орны, орман қорының бар болуы, кәсіпкерліктің жоғары даму қарқыны, жұмыссыздықтың төмен деңгейі, осының барлығы бәсекелестіктегі басымдылығын арттырады.
Қаратал ауылының дамуының ағымдағы жағдайын талдау

1. 
   АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ КӘСІПКЕРЛІК
   

Барлық жер көлемі 185 886,4 га, оның ішінде егістік жер 4721,3 гектар, шабындық жерлер 4008,1 гектар, жайылымдық жерлер 120 449,9 гектар, тыңайған жерлер 846,8 гектар, көп жылдық екпелер 19,15 гектар.

Қаратал ауылы ауылшаруашылығын, оның ішінде мал аруашылығын кәсіп еткен өңір болғандықтан мал шаруашылығы саласындағы барлық мемлекеттік бағдарламаларды мүмкіндігінше толық пайдаланып келеді. Ауыл шаруашылығы мемлекеттің қолдауымен жақсы дамып, мал шаруашылығы жандануда.

Округте 2015 жылмен салыстырғанда ірі қара малының саны 133 пайызға, жылқы – 161 пайызға, қой-ешкі малы 87 пайызға артып отыр.
Мал басының өсу көрсеткіштері:

Округтегі «Ақбай» және «Амрен» шаруа қожалықтары ірі қара малын, «Түкібай» шаруа қожалығы жылқы малын, «Зайсан-Еділбай» шаруа қожалығы қой малын асылдандырумен айналысып, округтегі барлық ірі қараның 8,3 пайызы, (849 бас ірі қара), жылқы малының 21 пайызы (688 бас жылқы), қой малының 9,1 пайызы (430 бас қой) асыл тұқымды малдар. Ірі қара малдарына асылдандыру жұмыстарын жүргізгендері үшін 37 шаруа қожалығы 27 млн. 658 мың теңге субсидия алды.

Жыл көлемінде 1917 тонна ет, 5661 тонна сүт, 24 тонна жүн және 678 мың дана жұмыртқа өндірілді.

Бүгінгі күні 12 шағын мал бордақылау алаңдары жұмыс істеп, 260 бас ірі қара малдары бордақылануда. Сонымен қатар, соңғы 3 жылда округке 18 доңғалақты трактор, бір ГАЗ-66 автомашинасы, 9 шөп шабатын машина, 3 сеялка, 8 шөп тиегіш (КУН), 4 шөп тарақ, 13 соқа, 3 комбайын, 7 шөп тайлағыш (пресс) әкелінді.

Округтегі 116 шаруа қожалығының 36 шаруа қожалығы, яғни 31% - ы егін шаруашылығымен айналысады. Ауыл аумағында көкөніс өсіретін 1 жылыжай бар. Жылыжай 4 адамды тұрақты жұмспен қамтып отыр. Өнімдері ауыл тұрғындарына және сауда нүктелеріне шығарылады.

Ауылдық округтің экономикасының қалыпты жағдайда дамып, одан ары өсуіне кәсіпкерлік саласының тигізер әсері мол. Округтің кәсіпкерлік саласы мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдаулар негізінде жақсы дамуда. Шағын және орта бизнесті дамыту мақсатында жеке ісін ашамын дегендерге немесе жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлік нысандарын дамытуға «Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті қолдау» бағдарламасы кеңінен қолданылуда. «Даму» кәсіпкерлікті қолдау қорының мамандары бірнеше рет жеке кәсіпкерлер мен шаруа қожалық жетекшілеріне кәсіпкерліктерін дамыту үшін несиелендірудің жолдарын түсіндіру мақсатында бірнеше рет кездесу өткізді. Нәтижесінде 1 азық – түлік дүкені, 1 шаштараз, 1 дәріхана, 1 қатымхана, 1 техникаға қызмет көрсету орталығы ашылды.

Жалпы 01.01.2018 жылғы мерзім бойынша округте 196 кәсіпкерлік нысан тіркеліп, 2015 жылмен салыстырғанда 5 нысанға артқан. Тіркелген кәсіпкерлік түрлерінің 61-і, яғни 77,2 % -ы сауда саттықты құрап отыр. Ауыл тұрғындарына 18 сауда дүкені, 1 дәріхана, 2 шаштараз, 3 наубайхана, 3 қоғамдық тамақтандыру орындары қызмет көрсетеді.

Округте кәсіпкерлік саласының жақсы дамуына ауылдың аудан орталығына жақын орналасуы, Омск-Майқапшағай трассасының бойында және ҚХР-мен шекаралық аймаққа жақын орналасуы да әсер етіп отыр.

 Ауыл шаруашылық сала мамандарының тапшылығы. Еңбек ақының төмендігі және тұрғын үй мәселесінің жайсыздығы жастардың ауыл шаруашылық саласына деген қызығушылықтарын төмендетеді;

 Мал жайылымынының тапшылығы;

 Ауыл шаруашылық өнімдерін өткізуді ұйымдастыру бойынша қолдаудың жеткіліксіздігі;

 Несиелендіру бойынша кепілдіктердің жоғары болуы;

 Жыл бойында өнімдерді саудалау үшін көкеніс сақтайтын орындардың болмауы;

 Егістік жерлердің толық игерілмеуі және өсімдік зиянкестерінің егістік жерлерге қауіп төндірулері;

 Жеке кәсіпкерлердің кәсіптерін дамыту үшін білімдерін жетілдірумен айналысуға ұмтылмаулары;

 Шаруа қожалықтары, мал және егін шаруашылығы өнімдерін өндірушілерді кооперативке бірігу арқылы мемлекеттік қолдауларды тиімді пайдалану;

 Ауыл тұрғындарының Қаратал ауылдық округ әкімі аппаратының теңгеріміне алынған 5 500 гектар жайылымдық жерге бойдақ малдарды жайылымға шығаруды ұйымдастыру;

 Мемлекеттік қолдау шараларын пайдалана отырып, кадрлық әлеуетті ұлғайту және кадрларды оқыту, қайта даярлау есебінен ауыл экономикасына қажет (ветеринар, зоотехник, агроном) кадрлар тапшылығын жою масқатында оқу орындарымен келісім-шартқа отыру;

 Республикалық маңызы бар жол өтетінін және транзиттік-тасымалдау әлеуетінің жоғарылығын ескере жол бойындағы сауда жүйесін ұйымдастыру;

 Бизнестің әлеуметтің жауапкершілігін арттыру үшін кәсіпкерлердің рейтингілерін анықтап, ынталандыру мақсатында марапаттауды ұйымдастыру;

2. 
   ӘЛЕУМЕТТІК САЛА
   

Қаратал ауылдық округінде жалпы білім беретін 2 орта мектепте 698 оқушы білім алуда. Материалдық-техникалық базалары толықтай талапқа сай қамтылған, интернетке қосылған. 2017-2018 оқу жылында мектептің 5 күндікке ауысқанымен, кабинет тапшылығы жоқ. Оқу жылында мектеп оқушылары 100 % тегін оқулықпен қамтылды.

2016-2017 оқу жылында мектеп қабырғасын бітірген 42 түлектің, 38 оқушысы Ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысып, Қаратал орта мектебінің орташа балы 81 пайызды және Қазақстан орта мектебінің орташа балы 86 пайызды құрады. «Алтын белгі» аттестатына 1 оқушы үміткер болып, өз білімін қорғап шықты. 3 маман «Дипломмен ауылға» бағдарламасы арқылы тұрғын үймен қамтамасыз етілді.

«Менің мектебім» акциясы негізінде Қаратал орта мектебінің 2 сыныбы толығымен заманауи құрылғылармен жабдықталды. Жыл сайын мектеп түлектері мектептеріне демеушілік жасауда.

Қаратал ауылында 1 дәрігерлік амбулатория (Қаратал), 1 фельдшерлік-акушерлік пункт (Үлкен Қаратал) қызмет көрсетеді. Ғимаратсыз дәрігерлер саны – 2 (Қосқора, Жіңішкесу). Отбасылық дәрігерлік амбулаторияда 2 дәрігер және 12 орта буын мамандар бар. 10 төсектік күндізгі стационар жұмыс істейді. Заманауи жабдықтармен қамтамасыз етілген. 1 жедел жәрдем көлігі бар.

Еңбек ардагерлері мен арнайы есепте тұрған азаматтарға бөлінген тегін дәрі уақытылы, толығымен беріліп отырады. Дәрігерлік амбулаторияға 2017 жылы 14 млн. теңгеге ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді. Қаратал ауылында жеке меншік дәріхана бар.

Ауылда 250 орындық мәдениет үйі және 3 кітапхана халыққа толыққанды қызмет түрлерін көрсетуде. Жыл көлемінде мәдениет қызметкерлері ақылы қызмет түрінен 130 мың теңге кіріс түсіріп, 80-ге жуық мәдени – көпшілік шаралар ұйымдастырылды. Мәдениет үйінде аудандық музыка мектебінің филиалы жұмыс істеп, домбыра, би, қобыз, сольфеджио үйірмелеріне мектеп оқуышылары бекітілген кесте бойынша білім алуда.

Сонымен қатар, 2 спорт кешені (модуль), білім беру ошақтарында 2 спорт зал, 1 хоккей қорабшасы, 1 жасанды кіші-футбол алаңы бар. Дене шынықтыру мен бұқаралық спортты дамыту жұмыстары жоспарлы түрде іске асырылуда. Спорт кешендерінде және мектептердің спорт-залдарында волейбол, футбол, шахмат, жеңіл атлетика, тоғызқұмалақ, қазақша күрес спорттарынан секциялар ұйымдастырылған. Аудан көлемінде ұйымдастырылатын ірі жарыстар мен турнирлерге округтегі спортшылар белсенді қатысып, жүлделі орындарды иеленуде. Спорт кешендерінде жастар жүйелі түрде спортпен айналысуда.

ТҰРҒЫН ҮЙ ҚОРЫ

Ауылдық округте 799 аула және Қаратал ауылында 1 кеден қызметкерлерінің қызметтік тұрғын үйі мен 1 камендатура орналасқан. Тұрғын үйлердің барлығы пешпен жылынатын, тұруға жарамды. Қаратал және Үлкен Қаратал ауылына 100 пайыз, Қаратал ауылына 80 пайызға су жүйесі тартылған. Ауылдық округте тұрғын үй құрылысының өсуі байқалады. Соңғы 3 жылда 5 тұрғын үй салынды.

Қаратал ауылы бойынша барлығы 700-ден астам адам әртүрлі деңгейдегі зейнетақы мен жәрдемақыларын алып отыр. Мүгедектер саны –144 адам, соның ішінде мүмкіндігі шектеулі балалар саны – 12 адам. Тіркеуде тұрған жағдайсыз отбасылардың саны – 20. Әлеуметтік қорғау бағдарламаларына қатысуға және қолдау алуға жағдай толық бар. Жұмыссыздық бойынша тіркеуде тұрғандар саны-23. Аз қамтылған отбасыларға берілетін мемлекеттік атаулы көмек пен 18 жасқа дейінгі балалар жәрдемақысы бойынша 547 мың 394 теңге мемлекеттік атаулы көмек 6 адамға төленсе, 95 балаға 1 млн. 567 мың теңге балалар жәрдемақысына төленді. «Өрлеу» пилоттық бағдарламасы арқылы 21 ауыл тұрғыны тұрақты жұмысқа орналасып, 5 млн. 42 мың 376 мың теңгенің қаржысы төленді.

 Әлеуметтік сала кадрларының жетіспеушілігі: дәрігерлер, мұғалімдер және тәрбиешілер, бапкерлер;

 Отбасылық дәрігерлік амбулаторияның ауыл тұрғындарын медициналық қызметін толық қамтуға мүмкіндігі шектеулі;

 Мәдениет қызметкелерінің сахналық киімдерінің болмауы;

 Мекемелерде бейнебақылаудың жоқтығы;
ӘЛЕУМЕТТІК САЛАНЫҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ:

 «Өрлеу» бағдарламасы негізінде ауыл тұрғындарын жұмысқа орналастыру арқылы өзін-өзі жұмыспен қамтушылардың санын азайту;

 «Туған жер» бағдарламасы арқылы мәдениет қызметкерлеріне сахналық киімдер алу;

 «Дипломмен ауылға» бағдарламасы негізінде ауылға жас мамандарды тарту;

3. 
   ИНЖЕНЕРЛІК ИНФРАҚҰРЫЛЫМ
   

Қаратал ауылының тұрғын үйлерінің 80%-ы, Үлкен Қаратал ауылының тұрғын үйлері 100 %- ы орталық су жүйесіне қосылған. Су көзі – жер асты сулары. Судың құрамы санитарлық талаптарға сай келеді. Жіңішкесу, Қабырғатал және Қосқора елді мекендерінің тұрғындары табиғи су көздерін пайдалануда. Ауылдарда орталықтандырылған кәріз жүйесі жоқ.

Округке қарасты барлық елді-мекендер толығымен электр жарығымен қамтылған. Ауылдық округ бойынша себепсіз жарықтың өшуі болған жоқ. Тоқ көзі жеткілікті. Қаратал ауылында 3 көше, Үлкен Қаратал ауылында 1 көше жарықтандырылған.

Аудандық телекоммуникация торабы арқылы 2018 жылы 6 телефон нүктелері қойылып, нәтижесінде есепті жыл аяғында негізгі телефон абоненттерінің саны 280-ге жетті. Қазіргі заман талабына сай желілі байланыс бойынша Қаратал, Үлкен Қаратал ауылдарына «Мегалайн» қызметін орнату мүмкіндігі бар. Сымсыз байланыс «Интернетке» қосылған абоненттер саны 114 бірлікті құрап отыр.

Почта бөлімшесі арқылы аудан орталығынан аптасына 2 рет газет – журналдар және белгіленген кестеге сәйкес мемлекет тарапынан төленетін зейнетақы мен әртүрлі жәрдемақылар уақтылы алушыларға жеткізіліп отырады.
КӨЛІК САЛАСЫ

Ауыл ішінен республикалық маңызы бар «Майқапшағай-Омбы» автожолы өтеді. Қатынаудың негізгі бағыты автомобиль жолдары. Зайсан - Көгедай- Қаратал-Үлкен Қаратал бағыты бойынша қоғамдық автобус үнемі жүріп тұр. Ауылдық округтің ішіндегі жол қалыпты. Округ бойынша 34,8 шақырым жолдың 4,5 шақырымы жақсы, 15,2 шақырымы қанағаттанарлық және 15,2 шақырымы қанағаттанарлықсыз жағдайда. Ауыл ішіндегі және елді мекендерге баратын жолдар қардан уақытылы тазалануда. «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы арқылы Қаратал ауылындағы көлденең көшелеріне ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілуде.

 Орталық кәріз жүйесінің жоқтығы;

 Төгілген қатты-қалдықтарды жою мүмкіндігінің жоқтығы;

 Электр желілерінің тозуы және электр мамандарының аздығы;

 Орталық көшелерде жаяу жүргіншілердің жолы болмауы;
ИНЖЕНЕРЛІК ИНФРАҚҰРЫЛЫМ САЛАНЫҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ:

 Қаратал ауылының сыртынан айланбалы жолдың салынуы;

 Ауыл ішіндегі жолдарға ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізу;

 Жіңішкесу ауылына ауыз су тарту:

4. 
   Маңызды бөлім
   

Қаратал ауылдық округі - Зайсан ауданыныдағы Зайсан қаласынан кейінгі ең үлкен округ. Мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдаулар мен мүмкіндіктерді пайдалану арқылы, ауылдық округ барлық көрсеткіштер бойынша дамуда. Ауыл шаруашылық өнімдер аудан көлемінде ғана емес, облыс көлемінде де саудалануда. Шағын және орта бизнесте жақсы дамуда. Білім, денсаулық және мәдениет үйлері барлық заманауи құрылғылармен жабдықталған. Мектеп оқушыларына сабақтан тыс уақыттарында өздері қалаған үйірмелерге қатысуларына барлық мүмкіндіктері бар. Мәдениет үйлері мен кітапханалар толығымен компьтерлермен жабдықталған. Ауыл тұрғындары мен жастардаңы бос уақытын тиімді пайдалану үшін барлық жағдайлар жасалынған.

Ауылдық округтің 2 ауылына су жүйесі тартылған. Газ құдырлары тартылып, көшелер жарықтандырылған. Электр желілерінде іркіліс болған жоқ.

Барлық салада маман тапшылығының барлығы анықталды.

1бағыт. Ауылшаруашылығын дамытуды қолдау

- асыл тұқымды мал шаруашылығын дамыту;

- мал бордақылау алаңдарын ашу;

- егін шаруашылығын дамыту;

- құс өсіру шаруашылығын дамыту;

- оиарташылық саласын жандандыру;

2 бағыт. Кәсіпкерлік саласын қолдау

- халыққа қызмет көрсету саласын дамыту

- кәсіпкерлерлікпен айналысушыларға жәрдемдесу;

1. 
   бағыт.
   

- Мультимедиялық кабинеттер ашу;

- Қазақстан орта мектебінің қоршауын жөндеу;

- Мәдениет үйінің қызметкерлеріне сахналық киімдер алу;

2. 
   бағыт.
   

• 
  Мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған бөлме ашу;
  
• 
  Мүмкіндігі шектеулі жандарды жұмысқа орналастыру;
  

3. 
   бағыт.
   

• 
  Жаңадан аурухана салу;
  
• 
  Жас мамандарды жұмысқа тарту;
  

3. 
   Инженерлік инфрақұрылым
   

• 
  Су жүйесін дамыту
  
• 
  Интернет желісін тартуды жалғастыру;
  
• 
  Көгалдандыру және абаттандыру жұмыстарын жалғастыру;
  
• 
  Ауыл көшелеріне ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргузу;