- Заманауи білім беру технологиялары
- Педагогикалық технология — бұл білім беру нысанының оңтайландыруды өзінің міндеті ретінде қоятын техникалық, адам ресурстарының және олардың өзара қатынастарының есебімен барлық оқыту үдерісі мен білімді игеруді құру, қолдану және анықтаудың жүйелі әдісі (ЮНЕСКО).
- Білім беру технологиясы — бұл қатысушыларға қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету кезіндегі нақты нәтижелерге қол жеткізу мақсатында білім үдерісін жобалау (жоспарлау), ұйымдастыру, бағдарлау және түзету бойынша оқушылар мен мұғалімнің бірлескен қызметінің үдерісті жүйесі.
Білім беру технологиялары - Білім беру технологиясы деп
- • оқытудың жоспарлы нәтижелерінің кейбір көрінісі , • оқушылардың ағымдық жағдайын тексеру құралдары, •оқыту модельдерінің жиынтығы, • осы нақты жағдайлар үшін оңтайлы модельдерді таңдау критерийлерінен тұратын кешенді айтамыз.
«Технология» түсінігі - 2 тәсіл.
- Жалпы алғанда (білім және тәрбие) педагогикалық технологиялар білім беру үдерісіне жатады. Білім беру үдерісі – оқу қызметіне ғана қатысты.
- 3 тәсіл.
- «Педагогикалық технологиялар» түсінігін ерекшелеп, жалғыз «Білім беру технологиялары» түсінігі туралы көрініс береді. Осы контексте «білім беру технологиялары» сөз тіркесі туралы айтатын болсақ, білім беруде пайдаланылатын технологиялардың барлық тізбесін енгізетін жинақ термин ретінде пайдаланылады.
- 4 тәсіл.
- Дәстүрлі әдістемелік тәсілдің көмескілік пен белгісіздікке қарама –қарсы ретінде өткен ғасырдың 50-ші жылдарында пайда болған педагогикалық технологиялар, бұл мақсат пен нәтиже, және зерттелінетін адамның нәтижелілігі қатаң өзара байланыстырылған технологиялар. М.В. Кларинның жіктелісі бойынша «қатал» және «қатаң» деп аталатын технологиялар. Бұл технологиялар, әсіресе негізінде мазмұнды игеруге бағытталған, мысалы, «толық игеру моделі» немесе қарапайым икемдерді жеткілікті игеру.
- Білім беру технологиялары
- Білім беру технологиялары (90-шы жылдары педагогикалық технологиялар үшін жалпы қабылданған термин болып табылатын) деп едәуір “кең көлемді” мақсаттар (оқушының зерттеу, шығармашылық қабілеттері, сыни ойлауды дамыту) болып құрылатын оқытудың нәтижелерін қатаң зерттеуге мүмкіндік бермейтін технологияларды санау қабылданған. Бұл технологиялар оқушының өздігімен жұмыс жасауды, субъектілігін дамытуға, бағытталған.
- 90 –шы жылдардағы «білім беру технологиялар» түсінігі тұлғалық - бағдарлы білім беру технологияларының түсінігімен жиі алмастырады.
Технологиялардың жіктелісіндегі үш парадигмалар: - 1. Дәстүрлі жеке-әдістемелік тәсіл (эмпирикалық парадигма)
- 2. Дәстүрлі әдістемелік тәсілдің көмескілік пен белгісіздікке қарама –қарсы ретінде өткен ғасырдың 50-ші жылдарында пайда болған педагогикалық технологиялар (алгоритмдік парадигма)
- 3. Білім беру технологиялары (стохастикалық парадигма) — 90-шы жылдары педагогикалық технологиялар үшін жалпы қабылданған қалыптасатын термин.
Әдебиет - Гузеев В.В. Білім технологиясы: тәсілден философияға дейін / М.: Қыркүйек, 1996
- Селевко Г.К. Заманауи білім беру технологиялары: Оқу құралы. – М.: Халықтық білім, 1998
- Кларин М.В. Оқыту технологиялары. Идеалдар мен шындық.- Рига. 1999
Оқу үдерісінің технологиялық қалыптасу сызбасы - Педагогикалық технологиялар белгілері:
- диагностикалық мақсаттардың сипаттамасы (басқа сөзбен айтқанда сабақтың мақсаты нақты белгіленген критерийлер бойынша анықталып, жазылу қажет);
- педагогикалық үдерістің іске асырылуы (оның ішінде, оқыту және оқушы мен оқытушы қызметінің сипаттамасы олардың мақсаттарына сәйкес кезеңдердің жазылуы);
- педагогикалық нәтижелердің іске асырылуы.
Стандартты сипаттаманың технологиялары - 1 топ
- Стандартты сипаттаманың технологиялары.
- Басты нәтиже белгілі білім, дағды және икемдердің қалыптасуында анықталады, ал рефлексивті үдерістер (талдау, ұғыну, бағалау) осы және басқа оқу пәні бойынша белгілі мазмұнның тапсырмаларын шешуге арналған (қажетті және қалаулы) сапа құралы ретінде ғана адаммен пайдаланылады.
Рефлексивті сипаттама технологиялары - 2 топ
- Рефлексивті сипаттаманың технологиялары алдағы уақытта тұлғаның зияткерлік аппаратына еніп, өздік ізденістер мен ашылулардың үдерісінде қолданылатын пәндік когнитивті икемдердің, рефлексивті ойлау тәсілдерінің субъектісін игеретін мақсат және соңғы нәтиже болып табылады.
Екінші буын стандартының концепциясы - Құзыреттілік – әлеуметтік, кәсіптік және тұлғалық контексте әр түрлі мәселелерді, түсінбеушіліктерді, практикалық тапсырмаларды сәтті шешуге мүмкінідк беретін және құндылықты қондырғыларды, білім, дағдыларды жүйелі қолданудың қабілетінде анықталатын қызмет субъектісінің жаңа сапасы.
- Құзыреттілік – нақты тұлғаның құзыреттілікті игерудің объективті нәтижесі.
- Әмбебап оқу әрекеттері – оқушының осы үдерістің ұйымдастырылуын қоса жаңа білім мен дағдыларды өздігімен игеруге қабілеттілікті қамсыздандыратын оқушының (сондай-ақ, оқу жұмысы дағдыларының олармен байланысы) іс-әрекеттері тәсілдерінің жиынтығы.
Екінші буын стандартының концепциясы - Негізгі білім бағдарламаларын игерудің нәтижелеріне қойылатын талаптар жеке, қоғамдық және мемлекеттік қажеттіліктерде көрінетін жалпы білім берудің кілтті межелері бойынша құрылымдайды және өзіне пәндік, метапәндік және тұлғалық нәтижелерді енгізеді.
Екінші буын стандартының концепциясы - Білім беру қызметінің пәндік нәтижелері оқушылармен әлеуметтік тәжірибенің нақты элементтерін игеруде, жеке оқу пәнінің – білім, икем және дағдылар,мәселелерді шешу тәжірибесі, шығармашылық қызметтің, құндылықтардың тәжірибесі шеңберінде оқытылады.
- Кіші метапәндік нәтижелер білім беру үдерісінде де, нақты өмір жағдайындағы мәселелерді шешу кезінде қолданылатын қызметтер тәсілдерінің бір, бірнеше немесе барлық оқу пәндерінің базасында оқушылармен игерілген деп түсіндіріледі.
- Кіші тұлғалық нәтижелер білім беру үдерісінде қалыптасқан оқушылардың құндылықтарының жүйесі – өзіне, білім беру үдерісінің басқа қатысушыларына, білім беру үдерісіне және оның нәтижесіне деген түсінік береді.
Метакогнитивтік, рефлексивтік технологиялар - Метакогнитивтік (метапәндік), рефлексивтік технологиялар – білім беру қызметінде рефлексивтік мехнизмдерді күшейтетінін және зияткерлік икемдерді қалыптастыратынын ұғыну, өзін-өзі сынау, өзін бағалау және т.б. ойлаудың тұлғалық меанизмдеріне негізделген технологиялар.
- Осы технологиялар тек танудың жалпы тәсілдеріне үйретіп қана қоймайды, рефлексивті қызметті жақсартатын жеке тәсілдермен, механизмдермен оқушы мен мұғалімді қаруландырады.
Когнитивтік және метакогнитивтік икемдер - Бір қарағанннан когнитивтік икемдердің қалыптасу тізбегі қарапайым: репродуктивті икемнен бастап продуктивті икемге дейін
- Б.Блум келесі деңгейлерді белгіледі: білім (қолданылатын терминдердің, нақты фактілердің, түсініктердің терминдері және т.б.), түсінік (фактілерді түсіну, материалдың, сызбаларды түсіндіру, математикалық мағынадағы сөз материалын қайта құру және т.б.)
- «Білім - түсінік - қолдану» деңгейі – бұл білім деңгейінің репродуктивті деңгейі, осы білімді тексеру үшін біз «шешіңдер», «оқыңдар», «іс-әрекет принциптерін түсіндіріңдер» сияқты тапсырмаларды береміз, келісіңіз, бұл тапсырмалар мектепте «көш бастап келеді» емес пе?
- Білімнің продуктивті деңгейі – қолдану, талдау, синтез. Қолдану(түсініктерді жаңа жағдайларда пайдалану, заңдарды, процедураларды қолдану), талдау (жасырын болжамдарды көрсету, талқылау логикасындағы қателерді көру,фактілер мен нәтиже арасындағы шектеулерді жүргізу және т.б.), синтез (шығармашылық шығарманы жазу, зерттеу жоспарын құрастыру және т.б.), бағалау (материалдың құрылу логикасын бағалау, қызмет өнімінің мәні және т.б.)
Когнитивтік және метакогнитивтік икемдер - Оқу үдерісіндегі метакогнитивті икемдер:
- Бір қарағанннан когнитивтік икемдердің қалыптасу тізбегі қарапайым: репродуктивті икемнен бастап продуктивті, әрі қарай метакогнтивтік икемге дейін болады.
- Когнитивті икемнен кейін өзіннің оқу қызметінің, өзіндік талдау, өзіндік бағалаудың жоспарлауына қабілетті метакогнитивті икем жүреді, және оқушыларға өздігімен білім алу қабілетіне шығуға көмектеседі.
ПҰТТ Пайдалануға ұсынылған технологиялардың тізбесі: - дамыта оқыту;
- оқытудың ұжымдық жүйесі (ОҰЖ);
- зерттеу міндетері шешімдерінің технологиясы (ЗМШТ);
- зерттеу және жоба әдістері;
- оқытудың модульдік және блоктық-модульдік технологиясы;
- «пікірталас» технологиясы;
- сыни ойлауды дамыту технологиясы;
- оқытудың дәрістік-семинарлық жүйесі;
- ойын әдістерін оқытуда пайдалану: рольдік, іскерлік және басқа оқыту ойындар;
- қызметтестіктегі оқыту;
- ақпараттық-коммуникациялық технологиялар;
- денсаулық сақтау технологиялары;
- «портфолио» инновациялық бағалау жүйесі;
- интерактивті және қашықтықтан оқыту технологиялары
Портфолио - Портфолио — бұл оқыту үдерісі мен оқу қызметінің нәтижелері туралы ақпараттың жиынтығы мен талдауының технологиясы. Оқушы үшін портфолио — оның оқу қызметінің ұйымдастырушысы, ұстаз үшін — кері байланыс құралы мен бағалау қызметінің аспабы.
- Портфолионың ерекше белгісі оның тұлғалық-бағдарлық сипаттамасы болып табылады:
- оқушы мұғаліммен бірге портфолионы құрудың мақсатын анықтайды және нақтылайды;
- оқушы портфолиоға материалды жинайды;
- нәтижелерді бағалау негізінде өзін-өзі бағалау мен өзара бағалау жатады.
Case Study - Кейс әдісі нақты шындық оқиғалардың көзқарасымен академиялық теорияны көрсеутге мұрсат береді… Ол студенттерді пәнге деген қызығушылқтарын туғызуға мүмкінідк береді, әр түрлі жағдайларды сипаттайтын ақпараттың білімді және дағдыны игеру, жиынтық, өңдеу және ақпараттың талдауға белсенді түрде жәрдемдеседі.
- CASE-тің келесі негізгі кезеңдерін құруды анықтайды: мақсаттарды анықтау, жағдайларды критериальді таңдау, қажетті ақпараттың көздерін таңдау, CASE-қа бастапқы материалдарды дайындау, оны пайдалану бойынша әдістемелік материалды дайындау, сараптама.
- Оқу үдерісінде кейспен технология жұмысы келесі кезеңдерді өзінне енгізеді: 1) кейс материалдаырмен оқушылардың жеке өзіндік жұмысы (мәселе сәйкестігі, кілтті баламаларды қалыптастыру, шешім немесе ұсынылған іс-әрекеттердің ұсынысы); 2) Кілтті мәселені және оны шешуге келісім бойынша шағын топтардағы жұмыс; 3) Жалпы дискуссиядағы шағын топтар нәтижелерінің көрсетілімі және сараптамасы (оқу тобының шеңберінде).
«Жобалар әдісі» - «Жобалар әдісі… нақты шындыққа жанасқан түрде анықталатын, нәтижелі көрнекті, осы немесе басқа түрде безендірілген болатын мәселенің (технологияның) детальді әзірлемесі арқылы жетісіткке жететін әдіс»
- Жоба әдісінің негізіне «жоба» түсінігінің мәнін құрайтын идея, практикалық немесе иеориялық маңызды мәселені шешу кезінде алатын нәтижеге бағытталған оның прагматикалық бағыттылығы қойылған. Бұл нәтижені көруге, ұғынуға, нақты тәжірибелік қызметте қолдануға болады.
- «Мәслені шешу бір жағынан жиынтықты, әр түрлі әдістерді, оқыту құралдарын пайдалануды қарастырса, басқа жағынан ғылым, техника, технология, шығармашылық салаларында білімді қолдана алуды, білімді ықпалдастыру қажеттілігін болжайды» (Полат Е.С. Жобалар әдісі)
Педагогикалық шеберлік - Педагогикалық шеберлік – бұл француз педагогтарымен ұсынылған оқыту жүйесі. Оқыту көптеген сұрақтардың қойылымына баланы ынталандыратын мәселелі жағдайды шешуге негізделеді. Сосын шешім нұсқаларының оңтайлы санының жеке-ұжымдық ізденісі жүреді. Шеберханада білім алу ізденіс, зерттеу, саяхат, ашылулар формасында іске асырылып отырады.
- Шеберхана технологиясындағы ең бастысы – ақпаратты хабарлау және игеру емес, ал жұмыс тәсілін беру, тарату.
Сыни ойлауды дамыту технологиясы - Біздің көзқарасымызбен алғандағы рефлексивті механизмдерді күшейте алатын, рефлексияны оқытатын, оны технологиялық тұрғыдан қамсыздандыратын технологияны, яғни сыни ойлауды дамыту технологиясын қарастырамыз.
Технологияның үш фазасы - Осы технологияда төмендегі үш фазаны қолдану маңызды болып табылады:
- evocation (шақыру, жандану),
- realization (жаңа ақпаратты ұғыну),
- reflection (рефлексия) және белгіленген шарттарды сақтау: үдеріс қатысушыларының белсенділігі, әртүрлі «қауіпті» идеяларды және т.б.айтуға рұқсат беру.
- Сабақ, сабақтар сериясы, тақырып, курс алгоритмға сәйкес құрастырылуы мүмкін.
Шақыру фазасы - Шақырудың бірінші сатысында (фаза)-оқушыны белсендіру, қызықтыру оның алдағы уақыттағы жұмысын уәждеу міндеті ғана қойылмайды, бар білімді «шақыру» немесе алдағы уақыттағы жұмыс үшін уәждемелік және белсендіретін фактор болатын зерделенетін сұрақ бойынша ассоциацияны құру міндеті қойылады.
Ұғыну фазасы - Екінші саты (фаза) – ұғыну (мәнді іске асыру). Осы сатыда ақпаратпен тікелей жұмыс жасалады, СОДТ тәсілдер мен әдістер оқушының белсенділігін сақтауға, мәнерлеп оқу немесе ұғынып тыңдауға мүмкіндік беріледі.
Рефлексия фазасы - Үшінші саты (фаза) - рефлексия (ойлау). Осы сатыда ақпарат талданып, түсіндіріліп, шығармашылық түрде өңделеді.
- Осы білім технологиясының мақсаты (яғни, оның құрастырушыларының) - тек оқуға ғана қажетті емес, қарапайым өмірде де қажетті (таразыланған шешімдерді қабылдай алу, ақпаратпе жұмыс жасау, құбылыстың және т.б. Әр түрл іжақтарын талдау) оқушылардың зияткерлік дағдыларын дамыту.
- Сыни ойлауды дамыту технологиясының басты мақсаты – өздігімен білім алуға мүмкіндік беретін оқушының зияткерлік қабілеттіліктерін дамыту.
Шақыру фазасының қызметі - Шақыру фазасының маңызды қызметтері:
- Ақпараттық. Оқушылардың тақырып бойынша бар білім, тәжірибесін шақыру. Оқушылармен оқылатын тақырып бойынша “бастапқы” білім жиі кездеседі, онда шақыру сатысында жаңа материалды оқығанға дейінгі сұрақтар («толық және жіңішке сұрақтар», «Блум түймедағы»), «сұрақты сөздер» кестесі және т.б. “жұмыс істейді”. Ассоциация, болжамдар көмегімен «білім шақырылуының» нұсқасы болуы мүмкін.
- Уәждемелік. «Өзінің тәжірибеңді» көрсете отырып, біз оның расталуын және кеңейтілуін күтеміз, «өзіміздің сұрақтарымызды» қоя отырып, оларға жауап алғанымызды қалаймыз, бұл әрине әрқашан оқушыға қызықты.
Шақыру фазасының қызметі - Жүйелендірілген. Шақыру сатысында мұғалім жиі тапсырма береді немесе материалды үйренгенге дейін оқушыға жүйелендіруге (көп жағдайда графикалық түрде безендіруге) көмектеседі, осы үшін СОДТ тәсілдері (“кластерлер”, “концептуальді” және “жиынтық” кестелеріндегі және т.б. салыстырмалы сызықтар) қызмет етеді.
- Мақсатты. Сыни ойлауды дамыту технологиясы – өздік мақсатқа бағытталған декларациядан осыған үйренуге өтуге көмектесетін жалғыз технология болып табылады. Оқушыға өзінің сұрақтарын (сұрауларын) қоя, шақыру сатысында білімді жүйелендіре отырып оқушы тақырыпты оқу бағытын таңдайды, жаңа тақырыпқа өзінің мақсатын қояды.
Мағыналық сатының қызметі - Мағыналық саты –жаңа білім беретін (дәріс, параграф мәтіні, бейнефильм, тәжірибе және т.б.) сабақтың екінші сатысы.
- Сабақтың осы кезеңінде мұғалім шақыру сатысында өткізген жұмыс туралы “ұмытпау қажет”, оқушылардың сұрақтарын осы тақырып бойынша олардың тәжірибелерін, оқушылардың мақсаттарын (сұрауларын) “ескерумен” жаңа материалды беру қажет.
- Осылай, мағыналық сатының негізгі қызметтері ақпараттық (жаңа ақпарат), уәждемелік, мақсатты қызмет болып қала береді.
Рефлексия сатысының қызметі - Мұғалім рефлексия сатысында өткізілген талқылауды ұйымдастыру маңызды, бұл оқушының шақыру сатысынан рефлексия сатысына дейінгі өзінің білімінің өзгергенін бағайлайды және көрсетеді.
- Оқушының іс-әрекеті, өз командасындағы жұмысының бағасы маңызды, себебі келешекте оқушының мұғалім көмегінсіз “өзін оқытуға үйретуге” септігін тигізетін құрал ретінде қабылдауға болады.
- Рефлексия сатысының қызметі – бұл оқушылардың рефлексивтік метакогнитивтік икемдерін дамыту.
Әдебиет - Оқу құралдары
- Электрондық мекенжай: www.kmspb.narod.ru
- Галактионова Т.А., Загашев И.О. Заир-Бек С.И., Муштавинская И.В., Трифонова Е.А. Ақпараттық және коммуникация алаңындағы заманауи студент. – СПб., 1999.
- Богатенкова Н.В. , Муштавинская И.В. Тарих және өлкетану сабақтарындағы сыни ойлауды дамыту технологиясы. – СПб.: СПб ГУПМ. 2001.
- Кулюткин Ю.Н., Муштавинская И.В.. Білім беру технологиясы және педагогикалық рефлексия – СПб.: СПб ГУПМ, 2002, 2003.
- Муштавинская И.В., Иваньшина Е.В. Білім беру технологияларын пайдалану тәжірибесі «Сыни ойлауды дамыту». Жаратылыстану сабақтары. – СПб.: СПбГУПМ, 2003.
- Загашев И.О. , Заир-Бек С.И. , Муштавинская И.В. Сыни ойлауға балаларды үйретеміз. – СПб.: Альянс «Дельта», 2003 ж.
- Загашев И.О. , Заир-Бек С.И. Сыни ойлау. Дамыту технологиясы. – СПб.: Альянс «Дельта», 2003 ж.
- Заир-Бек С.И. , Муштавинская И.В. Сабақтағы сыни ойлауды дамыту. — М.:Просвещение, 2004ж.
Достарыңызбен бөлісу: |
