ҚҦзыреттілік және қҦзыреттер XXI ғ. білім беру «адамның еркін дамуына»
ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ҚҦЗІРЕТТІЛІГІ: МӘНІ, ҚҦРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ МАЗМҦНЫ
жүктеу/скачать 28,15 Kb.
|
кузыреттилик
| ПЕДАГОГТЫҢ КӘСІБИ ҚҦЗІРЕТТІЛІГІ: МӘНІ, ҚҦРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ МАЗМҦНЫ
«Мамандық – ақырында əлеуметтік қызметпен жəне аталған қызмет көрсетілетін қоғамдық өмір саласының технологиясымен анықталған өз мақсаты, өз өнімі, нормалары мен қҧралдары бар қызмет»2. Е.И. Роговқа сəйкес, адамның кəсібилігі – бҧл ерекше жағдайларда кҥрделі кəсіби міндеттерді шешудің сапалы тҥрде жаңа, тиімдірек деңгейін қамтамасыз ететін қызметті меңгеру жəне ҧзақ уақыт бойы орындау ҥдерісі барысында болатын психофизиологиялық, психологиялық жəне тҧлғалық өзгерістерінің жиынтығы. Е.И. Рогов бойынша, кəсібилікті қалыптастыру ҥш негізгі бағыттар бойынша жҥреді, атап айтқанда: кəсіби санасының тиісті элементтерінде де өзгереді (кəсіби назары, перцепциясы, есте сақтауы, ойлау, эмоционалды-ерікті саласында), ол ауқымды тҥрде кəсіби көзқарасының қалыптасуы ретінде де қарастырылуы мҥмкін; 3) қызмет нысанына қатысты субъекті мақсатының тиісті қҧрамдастарының өзгеруі, ол келесі салаларда көрінеді: - когнитивті – нысан туралы ақпараттану деңгейі, оның маңыздылығын тҥсіну дəрежесі; -эмоционалды – нысанға деген қызығушылық, өзара əрекеттестікке бейімділік жəне қиындықтарға қарамастан, осы өзара əрекеттестіктен қанағаттану; - практикалық – нысанға ықпал етуге өзінің нақты мҥмкіндіктерін тҥсіну1. Кəсіби қҧзыреттілік – тҧлғаның нысанға, қҧралдарға, педагогикалық еңбек шарттарына жəне оқушының тҧлғасында ізделіп отырған қасиеттерін қалыптастырудың өнімді ҥлгісін қҧруға ерекше сезгіштігінен тҧратын жеке қасиеттерінің жиынтығы2. Мҧғалімнің қҧзыреттілігі (белгілі жағдайлар барысында) қызметті ҧзақ орындау ҥдерісінде дамиды. Кəсібиліктің қалыптасу бағыты мҧғалімнің қҧзыреттілігін дамыту бағыты болып табылады. «Педагогтың кəсіби қызметі» жəне «кəсіби қызмет» терминдері ортақ бір мағыналы жҥктемені білдіреді, себебі екі жағдайда да мəселе мҧғалімнің мамандығы туралы. Осыған орай, «педагогтың кəсіби қҧзыреттілігі» жəне «педагогикалық қҧзыреттілік» ҧғымдарын синоним ретінде пайдалану мҥмкін болады3. «Педагогтың кəсіби қҧзыреттілігі» ҧғымы мҧғалімнің өзі немесе білім беру мекемесінің əкімшлігі қалыптастыратын педагогикалық міндеттерді тиімді жəне өз бетінше шешуге мҥмкіндік беретін мҧғалімнің, тəрбиешінің жеке қасиеттерін білдіреді. Педагогтың кəсіби қҧзыреттілігі деп біз оның ӛзінің кәсіби қызметін іске асыруға теориялық және практикалық дайындығының тұтастығын тҥсінеміз. Кəсіби қҧзыреттілік, Л.Ю. Кривцов бойынша, - бҧл маманның білімді, біліктілікті, дағдыларды меңгеру деңгейін жəне кəсіби білімді, біліктілікті, дағдыларды, кəсіби қабілеттіктер жҥйесі сияқты, кəсіби шеберлігі сияқты қҧрамдастарын жəне тҧлғаның кəсіби маңызды қасиеттерін 1) қызметтің бҥкіл жҥйесінің, оның функциялары жəне сатылы қҧрылымының өзгеруі. Тиісті еңбек дағдыларын өндіру барысында тҧлғаның кəсіби шеберліктің баспалдақтарымен қозғалысы болады, қызметті орындау əдістерінің ерекше жҥйесі дамиды – қызметтің жеке бас стилі қалыптасады; 2) сыртқы бейнесінде көрінетін субъекті тҧлғасы өзгереді (моторика, сөйлеу, эмоционалдылық, қатынас тҥрлері), қосатын оның ықпалдастық қасиеті1. Психологиялық-педагогикалық жəне арнайы (пəн бойынша) білім - кəсіби қҧзыреттіліктің қажетті, бірақ жеткілікті шарты емес. Олардың ішіндегі көбісі, атап айтқанда, теориялық- практикалық жəне əдістемелік білімдер зияткерлік жəне практикалық біліктілік пен дағдылардың алғышарттары болып табылады. Педагогтың кəсіби қҧзыреттілігінің қҧрылымы мҧғалімнің алуан тҥрлі əрекеттерінің жиынтығын білдіретін, педагогикалық қызметтің функцияларымен ара қатынаста болатын жəне айтарлықтай шамада мҧғалімнің (оқытушының) жеке-психологиялық ерекшеліктерін анықтайтын оның педагогикалық біліктілігі арқылы ашылады. Жалпы алғанда, А. И. Щербаков жəне А.В. Мудрик мҧғалімнің негізгі ҥш дидактикалық біліктілігін анықтады: 1) мҧғалімге таныс білімді, шешімдер нҧсқасын, оқыту жəне тəрбиелеу тəсілдерін жаңа педагогикалық жағдаятқа көшіре білуі; 2) əрбір педагогикалық жағдаятқа жаңа шешім таба білуі; 3) педагогикалық білімнің элементтерін жəне идеяларды қҧра білуі жəне нақты педагогикалық жағдаят шешімінің жаңа мысалдарын қҧрастыра білуі2. Зерттеулер көрсеткендей, педагогикалық міндетті жалпылау деңгейінен тыс оны шешу ҥдерісі «ойлау – əрекет ету - ойлау» ҥш тағаны білдіреді. Мҧғалімнің кəсіби қҧзыреттілігі оның педагогикалық қызметке теориялық жəне практикалық дайындығының тҧтастығын көрсетеді3. В.А. Сластенин педагогикалық біліктіліктің төрт тобын бөліп көрсетеді (4 сурет). жүктеу/скачать 28,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|