1 дәріс. Заттық дамытушы орта деген не? Кіріспе Мектепке дейінгі балалық шақ
жүктеу/скачать 15,21 Kb.
|
1 дÓÑÑÑ
- Бұл бет үшін навигация:
- «Заттық-дамытушы орта» дегеніміз не
- Заттық-дамытушы орта
|
1 дәріс. Заттық дамытушы орта деген не? Кіріспе Мектепке дейінгі балалық шақ - бұл адам өмірінің қысқа, бірақ маңызды, ерекше кезеңі. Адамзат біртіндеп балалық шақтың өзіндік құндылығын адам өмірінің бір бөлігі ретінде ғана емес, оның табалдырығын да түсінеді. Осы жылдары бала қоршаған өмір туралы алғашқы білімге ие болады, ол адамдарға, жұмысқа деген белгілі бір көзқарасты қалыптастыра бастайды, дұрыс мінез-құлық дағдылары мен әдеттері дамиды, мінезі дамиды. Адамның дамуы жүретін нақты шындық орта деп аталады. Баланың даму ортасы - бұл оның өмірлік кеңістігі. Бұл оның мектепке дейінгі мекемедегі өмірінде болатын жағдайлар. Бұл жағдайларды баланың жеке басының құрылысы салынатын негіз ретінде қарастырған жөн. Баланың іс – әрекетінің бағыты мен дамуы көбінесе бізге, ересектерге-олардың өмірінің заттық-кеңістіктік ұйымдастырылуы, қандай ойыншықтар мен дидактикалық құралдардан тұратындығына, олардың даму әлеуетіне және тіпті олардың қалай орналасқанына байланысты. Баланы қоршап тұрған, оның психикасын қалыптастыратын барлық нәрсе оның білімі мен әлеуметтік тәжірибесінің қайнар көзі болып табылады. Сондықтан, біз, ересектер, барлық психофизиологиялық параметрлер бойынша балалардың дамуын неғұрлым толық жүзеге асыруға, яғни заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыруға ықпал ететін жағдайларды жасауға міндеттіміз. «Заттық-дамытушы орта» дегеніміз не? Заттық-дамытушы орта - бұл баланың рухани және физикалық дамуының мазмұнын функционалды түрде моделдейтін баланың іс-әрекетінің материалдық объектілерінің жүйесі. Ол объективті түрде - мазмұны мен қасиеттері арқылы - әр баланың шығармашылық белсенділігіне жағдай жасайды, нақты физикалық және психикалық даму мен жетілу мақсаттарына қызмет етеді, проксимальды даму аймағын және оның болашағын қамтамасыз етеді. Заттық-дамытушы орта - мектепке дейінгі балалық шақтың дамытушылық ортасының құрамдас бөлігі. Заттық-дамытушы ортаға қазіргі философиялық көзқарас оны мәдениеттің өмір сүруінің айқын көрінетін формасы болып табылатын объектілер жиынтығы ретінде түсінуді қамтиды. Тақырып көптеген ұрпақтардың тәжірибесі, білімі, талғамы, қабілеттері мен қажеттіліктерін қамтиды. Тақырып арқылы адам өзін, жеке басын біледі. Заттық-дамытушы орта баланың түрлі əрекеттерін қамтамасыз етеді, жеке белсенді əрекетінің негізін қалайды. Дегенмен де, мектеп жасына дейінгі баланың негізгі əрекеті ретінде ойын жетекші рөл атқарады. Ойындар балаларды мектепте оқуға даярлайды, əр адамға қажетті жеке сапалық көрсеткіштердің алғашқы баспалдағы болып табылады. Ойын əрекетін ұйымдастыруда, қарым- қатынас мəдениетін жүйелеуге қажетті баланың шығармашылық қиялын қалыптастыруда заттық- дамытушы орта ерекше орын алады. Психологтар заттық-дамытушы ортаның адамға әсер ету механизмін дамудың әлеуметтік жағдайы тұжырымдамасымен, яғни бала мен оның айналасындағы әлем арасындағы жасқа сәйкес келетін қарым-қатынаспен байланыстырады. Бала өзінің екінші өмірін мәдени тақырыптарда, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас бейнесінде табады. Оның даму динамикасы, сапалы жаңа психикалық формациялардың қалыптасуы баланың қоршаған ортамен қарым-қатынасына, ондағы және қоршаған ортадағы өзгерістерді ескере отырып байланысады. Баланың қоршаған ортаға қатынасы оның белсенділігін анықтайды. Осыған байланысты психология қоршаған ортаны адамның шығармашылық өзін-өзі дамытуының шарты, процесі және нәтижесі ретінде түсінеді. Заттық-дамытушы ортаның тәрбиелік әлеуеті көп өлшемді: бұл баланың өмір сүру жағдайлары, негізгі құндылықтарға деген көзқарасты қалыптастыру, әлеуметтік тәжірибені игеру, өмірлік маңызды қасиеттерді дамыту, бұл сыртқы қатынастарды тұлғаның ішкі құрылымына айналдыру тәсілі, субъектінің қажеттіліктерін қанағаттандыру, атап айтқанда қызмет қажеттіліктері. Осылайша, заттық-дамытушы орта - бұл әлеуметтік және мәдени қызмет саласы, өмір салты, әлеуметтік тәжірибені, мәдениет пен субмәдениетті беру және шоғырландыру, шығармашылықты дамыту саласы. Заттық-ойын ортасы ұғымы педагогикада қоршаған ортаға сипаттама ретінде, баланың белсенділігін ынталандыратын, бағыттайтын, дамытатын фактор ретінде қарастырылады. Мектепке дейінгі білім беру жүйесін реформалау жағдайында мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқыту мазмұнын жаңартудың бір жолы-мұғалімнің балалармен жеке қарым-қатынасына көшу. Қарым-қатынастың жетекші тәсілдері ересектердің баланың позициясын алу қабілетіне негізделген баланың жеке басын түсіну, тану болып табылады. Мұғалім өз жұмысында әр баланың жеке, жас ерекшеліктерін, оның мүдделері мен қабілеттерін ескеруі керек. Осыған сәйкес, мектепке дейінгі білім беру кезеңінде физикалық, жеке, зияткерлік қасиеттердің дамуымен қатар, баланың әр түрлі іс-әрекеттегі және қарым-қатынас саласындағы құзыреттілігі артады. Мектеп жасына дейінгі баланың құзыреттілігін қалыптастырудың негізі жалпы қабілеттер: коммуникативті, танымдық, реттеуші, шығармашылық. Ересек топтың заттық-дамытушы ортасын құру ересектердің бақылауымен және қолдауымен балалардың өзін-өзі дамытуға бағытталған бірлескен және тәуелсіз іс-әрекеттерін ұйымдастыруға мүмкіндік беруі керек. Бұл жағдайда орта білім беру, дамыту, тәрбиелеу, ынталандыру, ұйымдастырушылық, коммуникативті функцияларды орындайды. Бірақ ең бастысы, ол баланың тәуелсіздігі мен бастамасын дамыту үшін жұмыс істейді. Баланың іс-әрекетінің бағыты мен дамуы бізге ересектерге, олардың өмірінің заттық-дамытушы ортаның ұйымдастырылуына, қандай ойыншықтар мен дидактикалық әдістерден тұратындығына, олардың даму әлеуетіне және тіпті олардың қалай орналасқанына байланысты. Баланы қоршап тұрған барлық нәрсе-оның психикасын қалыптастырады, оның білімі мен әлеуметтік тәжірибесінің қайнар көзі болып табылады. Сондықтан балаларды оқыту мен тәрбиелеуде қажетті шарттардың бірі мектепке дейінгі білім беру мекемесінде даму кеңістігін құру болып табылады. Мектепке дейінгі кезеңде дамып келе жатқан заттық-дамытушы ортаны ұйымдастыру мәселесі бүгінгі таңда ерекше өзекті болып табылады. Мақсатты ұйымдастырылған заттық-дамытушы орта баланың үйлесімді дамуы мен тəрбиеленуінде үлкен рөл атқарады. Дұрыс ұйымдастырылған заттық-дамытушы орта балаларда қуаныш сезімін балабақшаға деген жағымды эмоциялық қарым-қатынасты, оған келуге деген тілекті шақырады, жаңа əсерлер жəне білімдермен байытады, белсенді шығармашылық əрекетті тудырады, мектепке дейінгі балалардың зияткерлік жəне əлеуметтік дамуына мүмкіндік береді. Әдебиеттер: жүктеу/скачать 15,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|