Тақырып:СОӨЖ №14 Санитарлы микробиологияның негізі. Қоршаған ортаның зерттеу әдістері.
Санитарлық микробиология - ғылым, қоршаған ортанын микрофлорасын зерттейді ( патогенді бактериялар мен вирустар ) және олардың адам ағзасына тигізетін әсерін зерттейді.Санитарлық микробиология арқылы біз судың , ауаның,топырақтың және күнделікті қолданатын заттардың,тағам өнімдерінің санитарлық жағдайын қадағалаймыз .Санитарлық микробиологияның алғашқы даму кезеңі 1888 жылы француз дәрігері Е.Маседен бастау алады. Е.Масе ішек таяқшасын судың фекальді ластанған көрсеткiшi ретiнде қолдануды ұсынды.Қазіргі уақытта санитарлық микробиология жеке ғылым ,3 дисциплинадан тұрады:санитарлық микробиология,санитарлық гигиена,санитарлық эпидемиология.
САНИТАРЛЫ - КӨРСЕТКІШТІК МИКРООРГАНИЗМДЕРГЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА 1 - топ санитарлы - көрсеткіштік микроорганизмдердің топтасуы (адам және жануарлар ішек микрофлорасы өкілдерінің фекальді ластануы) ішек таяқшалары тобындағы бактериялар саны ( ІТТБ ) ; энтерококктар; протей ; сульфитредуцирлеуші клостридиялар ; термофилдер,ішек бактериофагтары,сальмонеллалар ; бактероидтар,бифидо- және лактобактериялар ;кекірінді таяқша ; Candida туыстастығының саңырауқұлақтары ; ацинетобактер . 2 - топ(жоғары тыныс алу жолдарының комменсалдары,ауа - тамшылы ластану вод индикаторлары) : стрептококктар ; стафилококктар . 3 - топ ( өзін - өзі тазарту индикаторы - сыртқы ортада мекендеушiлер ) : протеолиттер ; аммонификаторлар және нитрификаторлар аэромоносалар және бделловибриондар ; споралы микроорганизмдер ; саңырауқұлақтар және актиномицеттер ; целлюлозобактериялар . 01 - топтағы санитарлы - көрсеткіштік микроорганизмдерсудың тағам өнімдерінің,топырақтың санитарлы бактериологиялық көрсеткіштерінің бақылауы бойынша әрекет етуі нормативті қгжаттарда ІТТБ есебі ескерілген.ІТТБ-унитарлы санитарлы бактериологиялыө және экологиялық ұғым бірақ токсономиялық емес. Бұл топ экологиялық ерекшеліктері олардың индикаторлық тәуелділігін анықтайтын Echerica,Citobakter,Entero-bacter,Serratia,Klebdiella текті микроорганизмдерден ұчынылған. Асқазан таяқшалары тобы -грам теріс,спора түзбейтін,24-48 сағат ішінде 37+-0,5С қышқыл және газ түзіп глюкоза және лактозаны ірітетін,оксидазалы белсенділіксіз қысқа таяқшалар.Кей ресми құжаттарда принципті мағынаға емем ІТТБ формулалары бар.
САНИТАРЛЫ - КӨРСЕТКІШТІК МИКРООРГАНИЗМДЕРГЕ ЖАЛПЫ СИПАТТАМА 1 - топ санитарлы - көрсеткіштік микроорганизмдердің топтасуы (адам және жануарлар ішек микрофлорасы өкілдерінің фекальді ластануы) ішек таяқшалары тобындағы бактериялар саны ( ІТТБ ) ; энтерококктар; протей ; сульфитредуцирлеуші клостридиялар ; термофилдер,ішек бактериофагтары,сальмонеллалар ; бактероидтар,бифидо- және лактобактериялар ;кекірінді таяқша ; Candida туыстастығының саңырауқұлақтары ; ацинетобактер . 2 - топ(жоғары тыныс алу жолдарының комменсалдары,ауа - тамшылы ластану вод индикаторлары) : стрептококктар ; стафилококктар . 3 - топ ( өзін - өзі тазарту индикаторы - сыртқы ортада мекендеушiлер ) : протеолиттер ; аммонификаторлар және нитрификаторлар аэромоносалар және бделловибриондар ; споралы микроорганизмдер ; саңырауқұлақтар және актиномицеттер ; целлюлозобактериялар . 01 - топтағы санитарлы - көрсеткіштік микроорганизмдерсудың тағам өнімдерінің,топырақтың санитарлы бактериологиялық көрсеткіштерінің бақылауы бойынша әрекет етуі нормативті қгжаттарда ІТТБ есебі ескерілген.ІТТБ-унитарлы санитарлы бактериологиялыө және экологиялық ұғым бірақ токсономиялық емес. Бұл топ экологиялық ерекшеліктері олардың индикаторлық тәуелділігін анықтайтын Echerica,Citobakter,Entero-bacter,Serratia,Klebdiella текті микроорганизмдерден ұчынылған. Асқазан таяқшалары тобы -грам теріс,спора түзбейтін,24-48 сағат ішінде 37+-0,5С қышқыл және газ түзіп глюкоза және лактозаны ірітетін,оксидазалы белсенділіксіз қысқа таяқшалар.Кей ресми құжаттарда принципті мағынаға емем ІТТБ формулалары бар.
2 - топтағы санитарлы - көрсеткіштік микроорганизмдер Осы топтағы бактериалар жоғарғы аталғандарға қарағанда,олардың СКМО суда,ауада, сут өнімдерінде анықтайды.Оларға а - жасыл стрептококктар жатады( S. salivarius)Оның сыңары бар,олар S. lactis,S.bovis,S.equinus,S. cremoris.Бұлар үй жағдайларында сирек кездеседі.Энтерококктар жасыл болуы мүмкін,бірақ олардың өздері СКМО болып табылады.Басқа санитарлы- көрсеткіштік стрептококк (гемолитикалық стрептококк).Оны жоғары тыныс алу жолдарының қабыну ауруларымен ауыратын адамдардың 80 % -де табылады.Ол гемолитикалық қасиетке ие.Санитарлы қолайсыз көрсеткіштер болып,алтындалған стафилококктар саналады.Әсіресе осы стафилококк түрі адам және кейбір жануарлардың қатынасымен байланысты. Орта есеппен дені сау адамдарда алтындалған стафилококк 30 % жағдайда кездеседі,медициналық қызметкерлерде 96 % дейін жетеді.Стафилококктың бұл түрі сыртқы ортада ұзақ уақытқа дейін тұрақты сақталуымен ерекшеленеді.Ол ауаның вирустарымен ластануының қиғаш индикаторы болуы мүмкін.Осы алтындалған стафилококктарды қолдану СКМО - да ауаны космостық кемелерде,су асты қайықтарында,емдік профилактикалық мекемелерде қолданады.СКМО-дағы келесі орындарда сонымен қатар антибиотикке тұрақты стафилококктар және микрококктар,емдеу мекемелерінің ауасын емдеу мекемелерінен тыс орындарды салыстырғанда төмен көрсеткіштерді беруі мүмкін.
3 - топтагы санитарлы - көрсеткiштiк микроорганизмдер
Бделловибриодары - 1962ж.СКМО ретінде ұсынылған.Бұл аэробты грам терiс таяқшар,өлшемі 0,25-1,5 мкм.Қозғалады,талшықтары бар,басқа бактериялармен салыстырғында жыртқыштар,тек грам терiс таяқшаларды зақымдайды. Бделловибрионның бір полюсінде қуысы бар,оған экзотоксин және липолитикалық фермент жиналады,бұл фермент бактерияның жасуша қабырғасын ерітеді.Оларды бір - бірінен литикалық белсенділігімен ажыратады:біреуі псевдомонодалларды ыдыратады,ал басқалары тек аэромонодаларды.Бделловибриондарды суды биологиялық тазарту барысында қолданады(жүзу бассейіндеріне суды жасанды жолмен жібереді),сонымен қатар СКМО - дағы ластанған суларда да қолданады.Тұрып қалған сулардың қалдықтарында бделловибриондардың мөлшері 3000 КОЕсм3 жетеді,жекленген қалдықтарда 10 КОЕсм3 жетеді.Аэромонадтар - 1969ж.СКМО- ны аэромонадалар ретінде қолдану ұсынылды.Олар тұрып қалған суларда өте көп мөлшерде кездеседі және олар кушті көбею энергиясына қабілетті.Олар тұрып қалған суда,су құбырларындағы көрсеткіштерге ЖМС тәрізді әсер етуімен көрінеді.Суда аэромонадалар көп болған жағдайда тағамдық улануға әкелуі мүмкін.