6 дәріс Оқыту теориясының жалпы негіздері Жоспар: Оқыту мен білім берудің теориясы, оның негізгі міндеттері Дидактиканың негізгі категориялары

«Дидактика» - бұл ежелгі грек сөзі, яғни «didasko»- оқыту, түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген ұғымды білдіреді. Дидактика - білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы.

• 
  Мұғалімнің қатты сөйлеуі;
  
• 
  Суреттердің бояуының ашықтығы;
  
• 
  Әсердің күштілігі;
  
• 
  Затты көрсету, суретін салдыру, балшықтан сол затты жасату.
  

Оқыту процесінің өзіне тән ерекшеліктері бар. Оқыту процесі тәрбие процесіне қарағанда неғұрлым оңай басқарылатын, жылдам іске асырылатын, нәтижесі жылдам тексерілетін процесс.

Педагогикалық принциптің басты идеясы – оқыту және тәрбие жұмысында мақсаттың, міндеттердің, принциптердің, заңылқтардың мазмұнының, әдістер мен формалардың бірлігі, тұтастығы және өзара байланыстылығы.

• 
  Педагогиканың, психологияның, озық тәжірибенің жетістіктерін қолданып оқыту. Педагогикалық еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыруға берілген нұсқауларды орындау;
  
• 
  Индуктивтік және дедуктивтік тәсілдерді қолдану;
  
• 
  Жаңа ұғымдарды жүйелі түрде қайталау;
  
• 
  Ғылыми таным әдістерін қолдану. Оқушыларды іздендіру, шығармашылық жұмыспен айналыстыру;
  
• 
  Жаңа ұғымдарды бір рет түсіндірумен шектелмеу;
  
• 
  Оқушыларды көрнекті ғалымдардың өмірі және қызметімен таныстыру;
  
• 
  Жаңа ғылыми терминологияны қолдану;
  
• 
  Оқушыларды ғылым жетістіктерімен таныстырып отыру;
  
• 
  Оқушылардың зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру;
  
• 
  Тәжірибе жұмыстарын жүргізуге жағдай жасау;
  
• 
  Оқушының оқуында жаңалық ашуына, оған қуануына мүмкіндік беру;
  
• 
  жалған сөйлемеу.
  

• 
  Мектепке оқылатын ғылыми білімдердің керектігін қоғамдық-тарихи тәжірибе арқылы дәлелдеу. Оқушы оқу тіршілікке керек екенін түсінетіндей етіп оқыту;
  
• 
  «Білім - өмір» байланысы, өмірден алынған мысалдарды талдау. Өлкетану мәліметтерін қолдану;
  
• 
  Балаларға қазіргі жаңа технологиялар, өндірістік қатынастар, еңбектің жақсы әдістері туралы әңгімелеу және тікелей таныстыру;
  
• 
  Оқушыларды өз білімдерін қолдануға және тексеруге үйрету. Қоршаған өмірден білім алып, оны қолдану;
  
• 
  Оқушының әрбір сабақта өз жұмысының маңызын түсінуі;
  
• 
  Мектептің өндіріспен байланысын қолдану. «Оқу пәні - өндіріс» байланысына бағыт беру, бақылау;
  
• 
  Оқушылармен бірге өмірден алынған есептер мен жаттығуларды орындау, оқулықтың мәліметтерін өмірден алынған мәліметтермен толықтыру;
  
• 
  Аймақтың сұранысына қарай кәсіптіки бағдар беру жұмысын жүргізу;
  
• 
  Мәселелік-ізденіс, зерттеу жұмыстары теория мен тәжірибені байланыстырудың басты құралы;
  
• 
  Еңбекке саналы қатынасты тәрбиелеу, мұғалімнің еңбектегі үлгі-өнегесі
  
• 
  Қоғамдық пайдалы және өнімді еңбекті оқушылардың бақылауларымен, ой-толғаныстарымен ұштастыру, сұрақтар қою, көп білуге, мәселелерді анықтауға ұмтылдыру;
  
• 
  Қоғамдық пайдалы еңбектің оқу және тәрбие мақсаттарына сай жүргізілуі. Қоғамдық пайдалы жұмыс – оқытудың өмірмен байланысын жүзеге асырудың маңызды жолдарының бірі;
  
• 
  Еңбекті ғылыми ұйымдастыруды оқу процесіне енгізу;
  
• 
  Оқушылардың бір жұмыстағы табыстарын мадақтау, басқа жұмыстар беру;
  
• 
  Балаларды жақсы жұмыс істеуге үйрету, бір-бірімен жарысып жұмыс істеуге баулу;
  
• 
  Балалардың бастамашылығын мақұлдау, егер мүмкіндік болса, «Жас өнертапқыштар» сайысын ұйымдастыру;
  
• 
  Әр оқушыны оған ұнайтын ғылым, техника, өнер салаларынан өз бетімен білім алуға ынталандыру;
  
• 
  Ақыл-ой іс-әрекетін тәжірибемен байланыстырып, білімнің 80-85% тәжірибе арқылы меңгерілетінін есте сақтау.
  

• 
  оқылатын материалдарды әрбір жас кезеңдеріне бөлу;
  

• 
  баланың ақыл-ойы белгілі бір пәнді оқуға әзір болу керек екенін ұмытпау;
  
• 
  баланың дайындығын, дамуын және мүмкіндігін ескере отырып оқыту. Балалардың өмір тәжірибесін, қызығушылықтарын, даму ерекшеліктерін зерттеу және ескеру;
  
• 
  балаларды оқыту арқылы дамыту;
  
• 
  мүмкіндіктері бірдей оқушыларды біріктіру;
  
• 
  жақсы оқушылардың дамуын тежемеу, оқу үлгерімі нашар оқушыларды тез қарқынмен жұмыс істеуге үйрету;
  
• 
  оқытудың қарқынын белгілеп, керек жағдайда өзгерту;
  
• 
  ұқсатуды, салыстыруды, қатар және қарама-қарсы қоюды кең қолдану;
  
• 
  жаңа және күрделі материалдарды оқып үйренуге жақсы оқитын оқушыларды, бекітуге оқу үлгерімі нашар оқушыларды қатыстыру;
  
• 
  өте асықпау!
  
• 
  оқушыға келген ойды танымның соңы емес, басы деп түсіну;
  
• 
  түсініктілік мұғалімнің анық түсіндіруіне және тіліне байланысты; ұғымдарды нақты және біржақты етіп тұжырымдап өмірден, әдебиеттен жарқын мысалдар келтіріп, бірсарынды сөйлемеу;
  
• 
  монологты ұзаққа созбау, мұғалім іс-әрекеті мен оқушы іс-әрекетін анықтап алу. Балалардың түсінігіне жеңіл оқу материалдарын өз бетімен оқуға беру;
  
• 
  оқытудың алғаш сәтінде барлық білімді емес, тек негізгілерін беріп, бекітуге жаңа мысалдар, фактілер алып, жаңа білімді нақтыландыру;
  
• 
  оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқару;
  
• 
  оқушылардың оқу жұмысын жеңілдете бермеу, олардың өз бетімен оқуына, оқу материалын талдауына көмектесу, бағыт беру;
  

• 
  Жұмыстың нақты мақсаты мен міндеттерін білу;
  
• 
  Түсінікті етіп оқыту;
  
• 
  Танымдық іс-әрекеттің барлық түрлерін қолдану;
  
• 
  Талдау, жинақтау, индукция, дедукция, салыстыру әдістерін қолдану;
  
• 
  Аналогияны жиі қолдану;
  
• 
  Бастауыш сыныпта оқытуды индукциядан бастау;
  
• 
  Оқушыларға әр сөздің, сөйлемнің, ұғымның мағынасын түсіндіру;
  
• 
  Оқушылардың білімі мен тәжірибесіне сүйену;
  
• 
  Оқушылардың бірін-бірі оқытуы. Дұрыс жауапты бәрі бірігіп табуы, себебі бала өз жолдасының айтқанын жақсы түсінеді. Сондықтан жақсы оқитын оқушыларға сабақ бергізу;
  
• 
  Белгілі мәліметтерді белгісіздермен байланыстыру;
  
• 
  Ең бастысы сіз оқытатын пән емес, пән бойынша атқарылатын жұмыстар;
  
• 
  Оқушы факті мен білім арасындағы айырмашылықты көретіндей етіп оқыту;
  
• 
  Әрбәр ережеге мысал келтіру;
  
• 
  Негізгіні түсіндіруге назар аудару, қолданылатын мысалдардың санын анықтап алу;
  
• 
  Тек қана беделмен оқыту жеткіліксіз;
  
• 
  Сезімге, ақылға әсер ететін дәлелдермен оқыту;
  
• 
  Оқушыға оқу-танымдық іс-әрекеттің тиімді тәсілдерін үйрету;
  
• 
  Әрбәр ережеге мысал келтіру;
  
• 
  Негізгіні түсіндіруге назар аудару;
  
• 
  Оқушыларды сабақтан алаңдататын жағдайларға жол бермеу;
  
• 
  «Неге?» деген сұрақты көп қойып, оқушыны дамыту;
  
• 
  Дәйекті дәлелдермен оқыту;
  
• 
  Дұрыс оқыту баяндап беру емес, білімді тәжірибеде қолдану;
  
• 
  Оқушылардың қызығушылықтарын зерттеу, дамыту;
  
• 
  Білім – сенімге айналып, іске басшылық ететіндей етіп оқыту;
  
• 
  Баланы өз бетімен ойлауға, жұмыс жасауға үйрету;
  
• 
  Түрлі мәселелерді талдау арқылы шығармашылықты дамытып, танымдық міндеттерді бірнеше тәсілдермен орындату. Шығармашылық тапсырмаларды жиі беру;
  
• 
  Оқушыларға сұрақ қойып, жауаптарын мұқият тыңдау;
  
• 
  Зат құбылыстарды оқушыларға бақылатып, оларды өз бетімен меңгерулеріне жағдай жасау;
  
• 
  Дидактикалық ойын, пікір талас, ұжымдық шығармашылық істі қолдану.