Қазақстанда инклюзивті қОҒам қҰрудағЫ Әлеуметтік кәсіпкерлік рөЛІ
жүктеу/скачать 37,67 Kb.
|
тезис әлеуметтік кәсіпкерлік
|
ҚАЗАҚСТАНДА ИНКЛЮЗИВТІ ҚОҒАМ ҚҰРУДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК КӘСІПКЕРЛІК РӨЛІ №УДК: 346.26:329.78 (045) Асқар Н.А , 3 курс студенті «С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті» КеАҚ Астана қ. Әлеуметтік кәсіпкерлік "жақсылық бизнесі" деп аталады. Өкінішке орай, "әлеуметтік кәсіпкерлік" және "бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі" ұғымдарында әлі де шатасулар бар, ал құбылыстың өзі Қазақстан экономикасында өте танымал емес. Әлеуметтік мәселелерді уақтылы және тиімді шешу кез келген елдің басшылығы үшін негізгі міндеттердің бірі болып табылады және Қазақстан да бұл позицияны ұстанады. Әлеуметтік кәсіпкерлік-бұл бастапқыда өзін-өзі қамтамасыз ету және тұрақтылық жағдайында қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешуге немесе жеңілдетуге бағытталған инновациялық қызмет Қызметтің әлеуметтік бағыты мен кәсіпкерлік тәсілді біріктіреді, яғни ол кәсіпкерлік пен қайырымдылықтың тоғысында орналасқан. Қарапайым тілмен айтқанда, әлеуметтік кәсіпкерлік-бұл жанның әлеуметтік мәселесінің бизнес шешімі. [1]. Әлеуметтік кәсіпкерлік критерийлері: Әлеуметтік әсер Өзін-өзі ақтау және қаржылық тұрақтылық Кәсіпкерлік тәсіл Репликация (әлеуметтік әсерді арттыру мақсатында әлеуметтік кәсіпорын қызметінің ауқымын ұлғайту және тәжірибені (модельді) тарату) Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерлер қандай салаларда жұмыс істейді ? [2] * Мүгедектерді, үш жасқа дейінгі балалары бар аналарды, балалар үйінің түлектерін, сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету * Азаматтарға әлеуметтік қызмет көрсету, денсаулық сақтау, дене шынықтыру және бұқаралық спорт қызметтері, балалар мен жастар үйірмелерінде, секцияларда, студияларда сабақтар өткізу. * Білім беру қызметтеріне қолжетімділігі шектеулі азаматтар топтарына білім беру қызметтерін ұсыну. * Мүгедектерді, жетімдерді, балалар үйінің түлектерін, қарттарды, есірткі мен маскүнемдіктен зардап шегетін адамдарды, белгілі бір тұрғылықты жері жоқ адамдарды әлеуметтік белсенді қызметке тартуға жәрдемдесу. 2023 жылдың "Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасының ресми деректері бойынша Қазақстанда 600-ден астам әлеуметтік кәсіпкер тіркелген. Әлеуметтік кәсіпкерлерді қолдау үшін заң қабылданды, бірақ барлық кәсіпкерлер өздерінің артықшылықтары туралы біле бермейді. Әсіресе, өңірлерде өздерінің преференциялары туралы өте аз біледі. Мемлекет әлеуметтік кәсіпкерлерге көмек көрсетпейді деп айтуға болмайды. Мысалы, әлеуметтік жобаларды іске асыруды қолдау шеңберінде "Samruk-Kazyna Trust" әлеуметтік жобаларды дамыту қоры ("Самұрық-Қазына" квазимемлекеттік корпорациясының құрылымына кіреді) өз қызметін жүзеге асырады, оның мақсаттарының бірі әлеуметтік кәсіпкерлерді қолдау болып табылады [3]. Бірақ , Қордың қызметі, оның мамандануына байланысты, жеткілікті ірі жобаларды іске асыруға бағытталған. Осылайша, Қордың қолдауынсыз, әсіресе өңірлерде шағын жобалар қалады. Өңірлерде әлеуметтік кәсіпкерлердің біліктілігінің төмендігі, әсіресе қор бағдарламаларына қатысу үшін қажетті құжаттарды дайындауға қатысты үлкен проблема болып қала беретінін атап өту маңызды. Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерліктің анықтамасы әлі бекітілген жоқ, әлеуметтік кәсіпкерлік туралы заң да жоқ. Бірақ әлеуметтік кәсіпкерлерді анықтауға және қолдауға қоғамдық ұйымдар, оның ішінде халықаралық және мемлекеттік құрылымдар да көңіл бөлді. Мысалы, 2019 жылы ҚР АҚДМ Impact Hub Almaty Корпоративтік қорымен бірлесіп Ozgeris ustasy бірінші республикалық сыйлығын өткізді. Оның 15 жеңімпазы 500 мың теңгеге грант алды, сонымен қатар Қазақстанның әлеуметтік кәсіпкерлерінің тізілімі құрылды, оған еліміздің 152 Әлеуметтік кәсіпкері кірді. Осы тізілімге сүйене отырып, әлеуметтік кәсіпкерлердің көпшілігі : (40% – дан сәл астамы) "осал топтарға көмек/қолдау" сегментіне, ең үлкен сегмент "білім" (14,85%) сегментіне шоғырланғанын көруге болады. Әлеуметтік кәсіпкерлердің 43,4% – ы өз қызметін бес жылдан астам жүргізіп келеді, ал бұл мәселеде ең белсенді өңірлер-Түркістан облысы (Әлеуметтік кәсіпкерлер тізіліміне кіргендердің 22% – ы сонда), Нұр-сұлтан (19%), содан кейін ғана-Алматы (7%).[4] Қазақстандағы әлеуметтік кәсіпкерлік жобалары: "Кішкентай ел " – бұл иппотерапия арқылы мүмкіндігі шектеулі балаларды оңалтудың алғашқы орталығы, басқаша айтқанда, атқа міну. Елордада Kunde әлеуметтік кафесі құрылды, бұл кафеде психикалық даму ерекшеліктері бар адамдар жұмыс істейді. "Жолың болсын, балақай" жобасы Алматыда мобильді пандустар орнатумен айналысады. Мәселе болашақ әлеуметтік кәсіпкер мәселенің ауқымын түсінді. Invamade интернет-дүкені ерекше қажеттіліктері бар адамдар мен халықтың әлеуметтік осал топтарының өкілдері жасаған қолөнер бұйымдарын сатады. [4] 2016 жылы Назарбаев Университетінде алғашқы "Künde" әлеуметтік кафесі ашылды. Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерліктің күшейіп келе жатқанының жарқын мысалы Назарбаев Университетінің еріктілері мен студенттері құрған "Künde"кафесінің әлеуметтік жобасы болып табылады. Жобаның мақсаты-психикалық денсаулығы мен психикалық даму ерекшеліктері бар адамдар үшін оқшаулануға жол ашу. Қазір қазақстандықтар ерекше адамдарды қоғамнан оқшаулаудың қажеті жоқ дегенге келеді. Керісінше, қоғаммен үнемі өзара әрекеттесу олар үшін тиімді терапияға айналады. Мұндай оңалту мүгедектігі бар адамдарды үйде жасырмайды, бірақ мақсатты түрде қоғамда өмір сүруге, жұмыс істеуге және өз мақсаттарына жетуге үйретеді. Қазақстанда психикалық аурулары бар 600,000-ға жуық адам тұрады. Психикалық ауруы бар адамдар сотталған қылмыскерлерге қарағанда заңды құқықтары аз, тек олардың диагнозына байланысты, бұл әлеуметтік алалаушылық пен қорқынышпен үйлескенде, бұл адамдар кіретін тұйық тізбекті жасайды. Қазақстанның астанасы Астана қаласында ғана мүмкіндігі шектеулі жандардың тек 3% - өзіндік жұмыс орындары бар, ал ақыл-есінің даму ерекшеліктері бар адамдар арасында бұл пайыз әлдеқайда төмен. "Künde" әлеуметтік кафесі оларға қоғамның толыққанды бөлігі бола алатындай және өз бақытын таба алатындай жұмыспен қамтудың тең мүмкіндіктерін қамтамасыз етуді қалайды. Сурет 1. "Künde" әлеуметтік кафесі үшін алғашқы инвестиция Тренинг сабақтар 6 ай бойы оқытылған, кафе үшін кепілдендірілген бөлме алынды және ас үй жабдықтарының бір бөлігін сатып алды. Kunde тұрақты бизнеске айналуы үшін 10.000 доллар қажет болды және ол бөлмені жөндеуге және қызметкерлердің алғашқы жалақысына кетті.[5] Kunde-бұл инновациялық пилоттық жоба, онда ақыл-ой дамуының ерекшеліктері бар адамдар оңалтуға, оқуға, қарым-қатынас жасауға және сайып келгенде қоғамның толыққанды мүшесі бола алады. Әлеуметтік кәсіпкерлік қоғаммен байланысты болғандықтан, халықтың да көзқарасын білген жөн. Осыған байланысты Қазақстандағы әлеуметтік кәсіпкерліктің дамуы жөнінде студенттермен сауаланама жүргізілді. Бұл сауалнама жастардың әлеуметтік кәсіпкерлікті қаншалықты білетіндігі, елімізде даму жағдайы, мемлекеттің кәсіпкерлікті дамыту шаралар туралы пікірлерін анықтау мақсатында онлайн-платформаның көмегімен жүргізілді. Сауаланама барысында басым көпшілігі әлеуметтік кәсіпкерлік – экономиканың таяуда ғана пайда болған секторына қарамастан қарқынды дамып, жаңа трендтің жақсы қалыптасқандығы анықталды. Сауалнамаға қатысқан студенттер әлеуметтік кәсіпкерлік пен жалпы қайырымдылықпен айналысатын кәсіпорындардың ара-жігін ажырата білетінін көрсете білді. Сауалнама нәтижесінде елде осы қызмет саласының ерекшелігін ескеретін және келесі шаралар кешенін болжайтын әлеуметтік кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесі жұмыс істеу керектігі анықталды: - әлеуметтік кәсіпкерлік саласын дамыту үшін қолайлы жағдай жасау; − әлеуметтік инновацияны қолдану саласында инновациялық қызметті ынталандыру және әлеуметтік кәсіпкерлік шеңберінде әлеуметтік маңызды міндеттерді шешуге ықпал ететін шындықты оң өзгертуге уәждеме; - табысты әлеуметтік бастамаларды мойындауды және көтермелеуді, сондай-ақ табысты іске асырылған әлеуметтік жобаларды дамытуға және одан әрі таратуға жәрдемдесуді көздейтін мотивация жүйесі; - ел халқы арасында әлеуметтік кәсіпкерліктің табысты тәжірибесі мен тиімділігі туралы ақпарат тарату. Осы айтылған мемлекеттік қолдауды Қазақстан мемлекеті өз ұстанымдарына қосса, онда Әлеуметтік кәсіпкерлік қарқынды дамитын еді деген қорытынды жасауға болады. Осылайша, бүгінде әлеуметтік кәсіпкерлік бизнестің ерекше нысаны ретінде Қазақстан Республикасында тек қана қарқын алуда деп айтуға болады. Әлеуметтік кәсіпкерлікті дамыту үшін көптеген кедергілер бар: қаржы қаражатының қол жетімділігінің төмендігі, қоғамның мұндай әлеуметтік жобалар туралы хабардар нестігі, заңнаманың жетілмегендігі, бизнес-процестерді ұйымдастыру және менеджмент мәселелерінде әлеуметтік кәсіпкердің дағдыларының төмендігі. Әлеуметтік кәсіпкерліктің маңызды мәселелерінің бірі қажетті қаржы ресурстарын іздеу болып қала береді. Бұл мәселені шешудің мүмкін жолы әлеуметтік жобаны монетизациялау болуы керек. Бірақ тиімді әлеуметтік жобаны құруға және жүзеге асыруға кіріспес бұрын, қаржыландырудың жаңа жолдарын іздеу керек, өйткені инвестициялаудың дәстүрлі көздері кейде таусылды. жүктеу/скачать 37,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|