Қазақстандағы және әлемдегі радиациялық жағдай

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ
ЖӘНЕ ӘЛЕМДЕГІ
РАДИАЦИЯЛЫҚ
ЖАҒДАЙ
Орындаған: Базарбаев Райымбек

МАЗМ
Ұ
НЫ:
Радиация
Радиациялық жағдай
Қазақстандағы радиациялық жағдай
Әлемдегі радиациялық жағдай
1.
2.
3.
4.
5. Радиациялық ластану

Адамзат баласы жер бетінде пайда
болған кезден бастап, табиғи
радиоактивті заттардан қажетті дозасын
алып отырған, әсіресе, радиоактивті
сәулені жерден алады. Қалған бөлігі
космос сәулесімен келеді. Жылына адам
200 мР радиация қабылдайды. Жер
шарының әрбір аймақтарында тұратын
халықтар әр түрлі мөлшерде радиация
алады. Жылына жалпы алғанда 50-ден
1000 мР радияция қабылдайды.
Радиация
1.

Мемлекеттердің кейбір құжаттарында радияцияның нағыз мөлшері
белгіленген. Халықаралық деңгей бойынша қазіргі кезде адамдарға
радияциялық доза 0,1 бэрден аспауы керек. Профессионал мамандар
дайындау оқу орындарына ППД-ның (предельно допустимая доза) 5
бэрден аспауы тиіс, иондалған сәуле тарататын аймақта да тұратын
адамдардың ағзасында радиацияның мөлшері 0,5 бэр болуы мүмкін.
70 жыл өмір сүрген адам радияциялық қайнар көздерінен 14-15 бэр
алуы мүмкін. Бұл көрсеткіш ағзаларға онша қауіп төңдіре
қоймайтыны анықталған. Жер шарында тіршілік ететін әрбір адам
өзінің өмір сүру кезеңдерінде жылына 250-400 м бэр радияция
алатыны сөзсіз.

Радиациялық жағдай —
қарсыластын ядролық және
радиологиялық қаруды қолдануы
салдарынан қалыптасатын жағдай;
ұрыстық жағдайдың элементі.
Радиациялық жағдай жергілікті жер,
акватория, әуе кеңістігі және
әскерлердің қимылы мен
жауынгерлік мүмкіндігіне,
өнеркәсіп объектілері мен елді
мекен тұрғындарының тіршілігіне
ықпал ететін әр түрлі объектілердің
радиоактивті зақымдану көлеміне
қарай анықталады.
2.Радиациялы
қ
 жа
ғ
дай

58 %
Қазақстан территориясында қуатты ядролық
сынақтардың ең көп мөлшері жасалды. Семей
полигонында 1949 жылдан 1989 жылға дейін 470
ядролық жарылыс, оның 90-ы ауада, 354-і жер
астында және 26-ы жер бетінде жүргізілген.
Олар Қазақстан территориясының біраз бөлігінің
радиациялық ластануына әкелді. Шығыс
Қазақстан тұрғындары Хиросима-Нагасаки мен
Чернобыльдан кейінгі ең үлкен йондаушы
сәулелену дозасын алған. Радияциялық әсерге
байланысты туған аурулар туралы мәліметтер
1989 жылға дейін құпия сақталып келді. Ресми
емес көздердің мәліметтеріне сүйенсек
лейкемиядан қайтыс болғандар саны ондаған
мың адамды құрайды.
3.
Қ
аза
қ
станда
ғ
ы радиациялы
қ
 жа
ғ
дай

Семей ядролық полигоны. 1995 жылы Шығыс Қазақстан облысының
Орталық бөлігіндегі жүргізілген аэрограмма, спектрографиялық суреттер
жер бетіндегі цезий – 137 активтілігі 65 – 100 мкр/сағ. болғаның көрсетті.
Кейбір жерлерде 120-500 мкр/сағ. байқалған. Зайсан көлінің Оңтүстік Батыс
жағалауында цезий 137 радиациялық фоны 120-150 макр/сағ. құраған.
Бұрын жүргізілген ядролық жарылыстар табиғи сулардың, тек ядролық
полигон зонасында ғана емес, оған жақын жатқан территорияда да
қалыптасуынан теріс әсер етеді. Стронций-90 ең көп мөлшері Сарыөзек
жылғасы мен Мұржық тауының етегінде «Мұржық» және «Дегелең»
аймағында байқалған. α және β белсенділіктің жоғарғы деңгейі Семей
облысының Қайнар селосында, Абыралы колхозындағы барлық дерлік
құдық суларында анықталған. Сонымен қатар, Семей қаласынан оңтүстікке
қарай, Тарбағатай маңында су алмасу белсенді жүретін аймақта — α және β
белсенділік салыстырмалы түрде төмен болған.

4.
Ә
лемдегі радиациялы
қ
 жа
ғ
дай 

Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі –
радияциялық ластану болып қалып отыр.
Радиактивті ластанумен күресу тек алдын
алу сипатында ғана болады. Себебі табиғи
ортаның мұндай ластануын нейтралдайтын
биологиялық ыдырату әдістері де, басқа да
механизмдері де жоқ. Қоректік тізбек
бойынша тарала отырып (өсімдіктерден
жануарларға) радиоактивті заттар азық-түлік
өңімдерімен бірге адам ағзасына түсіп, адам
денсаулығына зиянды мөлшерге дейін
жиналуы мүмкін.
5.Радиациялы
қ
 ластану

Пайдаланыл
ғ
ан 
ә
дебиеттер:
Оспанбаева Г.С, Бозшатаева Г.Г “Эуология”
Төлеубаев Б.Ә “Радиациялық экология жайлы қысқаша
таным”
Ж.Ж.Жатқанбаев “Экология негіздері”

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!