Төменде sp3, sp2, және sp гибридтенген бұлт пішіндері көрсетілген. Осы пішіндердің ішінен sp2-гибридтенуге сәйкес бұлтты таңдаңыз.
А.
В.
С.
D.
[1]
Формулалар атауы мен формуланың түрлері арасында сәйкестікті көрсетіңіз:
Формуланың атауы
Формуланың түрі
А. Құрылымдық формула
1. С2Н5
В. Эмпирикалық формула
2.
С. Молекулалық формула
3.
D. Ықшамдалған құрылымдық формула
4. С4Н10
Сәйкестікті кестеде көрсетіңіз:
А.
В.
С.
D.
[1]
(a) Кестеде изомерлердің бірнеше түрлері берілген. Осы формулалардың ішінен еселі байланыстың орыны бойынша изомерлерін көрсетіңіз:
A
В
С
D
CH3 – CH2 – CH2 -OH пропанол -1
[1]
(b) А бағанында көрсетілген қосылыстарға көміртек қанқасы бойынша және класаралық
изомер болып табылатын қосылыстардың құрылымдық формулаларын бейнелеңіз
[2]
4.
2,4,4-триметил-3-этилгексан молекуласының құрылымдық формуласын жазыңыз:
[2]
Қосылыстың екі гомологының құрылымын көрсетіңіз және атаңыз:
[2]
Берілген қосылысты IUPAC номенклатурасы бойынша атаңыз:
3,3,4 -триметилгексан
3,4,4 триметилгексан
4-этил-3,4 -диметилпентан
2-этил-2,3-диметилпентан
[1]
5.
Массасы 10,5г органикалық заттың жануы нәтижесінде (қ.ж) көлемі 16,8л көмірқышқыл газы және 13,5г су бөлінді. Осы белгісіз заттың (қ.ж.) тығыздығы 1,875г/л тең. Заттың молекулалық формуласын анықтаңыз:
[3]
6.
Құрамында массалық үлестері бойынша 84,21% С көміртектен және 15,79% Н сутектен тұратын ауа бойынша салыстырмалы тығыздығы 3,93 тең белгісіз органикалық қосылыстың формуласын анықтаңыз.
[2]
(a) Циклоалкандардың құрылысы, физикалық, химиялық қасиеттері үшін дұрыс болып табылатын тұжырымды көрсетіңіз. Егер тұжырым шын болса белгісін, ал егер тұжырым жалған болса, белгісін қойыңыз:
Циклоалкандардың құрылысы, физикалық, химиялық қасиеттері жайлытұжырым
Шын болса
Жалған болса
Циклоалакандар – көміртек атомдары өзара дара байланыстар арқылы байланысқан, циклді
қаныққан көмірсутектер.
Циклоалкандардың бірінші өкілі
циклобутаннан басталады.
Алкандардан айырмашылығы – циклоалкандар
қосылу реакцияларына түсе алады.
[3]
Органикалық заттардың алуан түрлілігінің себептерінің бірі – изомерия. Циклоалкандардың изомерленуі көмірсутек молекулаларындағы орынбасушылардың түрі мен орындарына байланысты жүзеге асады.
Циклопентанның екі изомерінің құрылымдық формуласын құрастырыңыз:
[2]
Қосылыстарды IUPAC номенклатурасы бойынша атаңыз:
[2]
(a) Әрбір органикалық қосылыстардың класс өкілдерінің гомологтық қатары бар. Алкан, алкен және олардың туындыларының барлығы да – гомологтық қатар түзеді. Алкендердің гомологтық қатарының сипаттамаларын келтіріңіз:
[1]
Алкендердің құрамындағы көміртек атомдарының саны көбейген сайын қайнау температурасы қалай өзгереді?
[1]
Екі ыдыста түссіз, иіссіз газдар бар: біріншісінде – этен, екіншісінде – этан. Осы заттарды ажыратуға болатын бір реактив ұсыныңыз:
[1]
Реакция теңдеуін жазып, түзілген өнімді атаңыз.
[1]
10.
Төменде полимерлену реакциясы арқылы алынған макромолекулалы қосылыс Х полимері
берілген.
Осы Х полимерін түзетін мономердің құрылымдық формуласын салыңыз:
[1]
Осы мономердің n молекуласының қосылып Х полимердің түзілу реакциясының теңдеуін жазыңыз:
[1]
Егер Х полимерінің орташа молекулалық массасы 6250-ге тең болса, полимерлену дәрежесін есептеу жолын көрсетіңіз:
[1]
Этилен мен пропиленнің полимерлену реакция теңдеулерін аяқтаңыз:
[1]
Жалпы 30балл
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
1
С
1
2
А-2, В-1, С-4, D-3
1
3а
A
1
3b
2
4а
4b
2
2
Әрбір дұрыс жазылған формула үшін 1 балл
4с
А
1
5
Бер:
m(зат) = 10,5 г V(CO2) = 16,8 л m(H2O) = 13,5 г ρ(зат) = 1.875 г/л
Табу керек:
Химиялық формула? Шешуі:
Заттың молярлық массасы мен зат мөлшерін анықтау: M(зат) = ρ· Vm = 1.875 г/л · 22,4 л/моль = 42 г/моль n(зат ) = m / M = 10,5 г / 42 г/моль = 0,25 моль Формула бойынша C, H зат мөлшерін анықтау: n = V/Vm немесе n = m/M
Заттың құрамында оттек бар ма, жоқ па екенін анықтау:
m(C) = n(C) M(C) = 0,75 моль 12 г/моль = 9 г m(H) = n(H) M(H) = 1,5 моль 1 г/моль = 1,5 г
1
m(O)= m(зат)–(m(C)+m(H))=10.5г–(9г+1,5г)=0г,
есептеу нәтижесіне байланысты заттың құрамында
оттек атомы жоқ - CxHy
Формуланы анықтау: n(CxHy) : n(С) : n(Н) = 0,25 : 0,75 : 1,5 = 1 : 3 : 6 Осыған байланысты 1 моль заттың құрамында 3 моль көміртек және 6 моль сутек бар, осыған
байланысты белгісіз заттың формуласы С3Н6.
1
6
Егер заттың массасы 100 г тең деп қарастырсақ.
Онда көміртектің массасы С 84,21 г, ал сутектің массасы Н — 15,79 г тең.
Әрбір атомның зат мөлшерін зат мөлшерін есептейміз: n(C) = m / M = 84,21 / 12 = 7,0175 моль, n(H) = 15,79 / 1 = 15,79 моль.
Атомдардың мольдік қатынасын С және Н анықтаймыз: С : Н = 7,0175 : 15,79 (ең кіші ортақ еселікке келтіреміз) = 1 : 2,25 (4-ке көбейтеміз) = 4 :
9. Сонымен белгісіз заттың қарапайым формуласы
— С4Н9. Салыстырмалы тығыздығы бойынша молярлық массасын, яғни заттың шын формуласын анықтаймыз:М=D(возд.) •29=114г/моль.Молярлық массаға сәйкес келетін заттың қарапайым формуласы, С4Н9 — 57 г/моль, ол заттың шын формуласынан 2 есеге аз шамаға тең. Яғни заттың шын формуласы —С8Н18.
1
1
7
3
Әрбір екі дұрыс
жауап үшін 1 балл
Циклоалкандардың құрылысы, физикалық, химиялыққасиеттері жайлы тұжырым
Шын болса
Жалған болса
Циклоалакандар – көміртек атомдары өзара дара байланыстар арқылы байланысқан, циклді қаныққан
көмірсутектер.
Көміртек атомдары sp2 гибридтенген күйде болады.
Циклоалкандар суда жақсы ериді.
Циклопарафиндерді мұнайдан бөліп алуға болады.
Циклоалкандардың бірінші өкілі циклобутаннан басталады.
Алкандардан айырмашылығы –
циклоалкандар қосылу реакцияларына түсе алады.
8а
8b
2
2
Кез келген дұрыс жазылған изомердің формуласы үшін 1 балл
9а
9b 9с
9d
сипаттамасы: жалпы формуласы бірдей
сипаттама: химиялық қасиеттері ұқсас бірдей заттармен химиялық реакцияға қатыса алады Артады
Бром суы Br2
Этенде – бром суы түссізденеді Этанда – түсі өзгермейді
