БоөЖ: М. Жұмабаевтың Педагогика еңбегіндегі тәрбиенің негізгі бағыттары
жүктеу/скачать 17,55 Kb.
|
боөж
|
БОӨЖ:М.Жұмабаевтың Педагогика еңбегіндегі тәрбиенің негізгі бағыттары Мақалада қазақ халқының көрнекті өкілі М.Жұмабаевтың ұстаздық идеяларының маңызы және оның ұстаздық идеяларының тәрбие мен оқыту үдерісіндегі маңызды пайдасы туралы айтылады. Негізгі бөлімде М.Жұмабаевтың педагогикалық еңбектері мен поэзиялық шығармалары мен білім беру тұжырымдамасы мен тәрбие бағыттарын қамтитын үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбиелік құндылықтар қамтылған. Сонымен қатар, оның оқу-тәрбие идеяларының мұрасының құрылымы кестеде көрсетілген құрамдас компоненттер мен сипаттамалар мазмұнына түсірілген. Қорытындыда ақын-ұстаз идеясының білім беру саласында жүзеге асу мүмкіндіктеріне тоқталады. 1. Кіріспе Бүгінгі білім парадигмасы тұрғысынан қазақ халқының көрнекті өкілі М.Жұмабаевтың оқыту идеяларының маңыздылығы мен өзектілігі – оны білім беру жүйесін үздіксіз жаңғыртумен қатар қарастыруға болатындығы. Педагогикалық идеяларды мазмұндық негіз ретінде қарастыра отырып, біз бірқатар ғалымдардың қазіргі білім беру жүйесін жаңғыртуға сүйенеміз. Сондықтан ұстаздар мен студенттердің біліктілігін арттыруға бағытталған қолайлы жағдай жасау үшін «Білім тарихы» курсының құрылымын жаңа материалдармен толықтыру уақыт талабы екенін мойындаймыз. Қазіргі уақытта білім беру саласындағы түбегейлі өзгерістерге сәйкес, әсіресе ұлттық педагогикалық ой-пікірлер аясында өз біліктілігін арттыру, бұл негізінде білім деңгейін арттыру мүмкіндігі кезеңінде туындаған уақыт талабынан туындаған қажеттілік, ұлттық идеялар. Сондықтан қазаққа тән педагогиканы зерттеу үшін келесі міндеттерге тоқталған жөн. М.Жұмабаевтың бүгінгі педагогика саласындағы еңбектерінің мақсаты мен үндестігін түсіндіру; М.Жұмабаевтың педагогикалық көзқарастарын қазақ тілі мен әдебиетін оқыту құралы ретінде пайдалану; М.Жұмабаевтың ұстаздық идеяларын білім беруде пән құралы ретінде пайдаланудың маңыздылығы туралы түсінік беру; М.Жұмабаевтың педагогикалық ой-пікірлерін пәнге оқытуда қолдану жолдарын жасау және оны тәжірибеге енгізу. М.Жұмабаевтың педагогикалық көзқарастары бойынша оқушылардың танымдық іс-әрекетінің формаларын ұйымдастыруды жоспарлаудың аталған міндеттерін жүзеге асыру нәтижесінде сабақты оқыту барысында құзыреттілігін арттыруға болады. 2. Негізгі бөлім Педагогика, әлеуметтану және саясаттану ғылымдарының ғалымдары білім берудің ұлттық моделін құру қажеттілігі туралы көптен бері талқылап келеді. М.Жұмабаевтың еңбектері ХХ ғасырдың басында пайда болған қазақ психологиясы мен педагогикасының іргетасы ретінде қарастырылатыны белгілі. Яғни, білім берудің ұлттық үлгісін жасау ұлттық ғылымның негізін салушылардың еңбектерінсіз өмір сүре алмайды. Сондықтан М.Жұмабаевтың педагогикалық ой-пікірлерін сабақта қолдану жолдарын дамытып, оның педагогикалық еңбектерінің педагогика саласындағы құндылығы мен маңызын жүзеге асыру қажет. Педагогикалық идеяларын сабақта қолдану жолдарын дамыту қажеттілігі. Ол мұғалімдердің кәсіби және тұлғалық құзыреттілігінің жұмысымен тығыз байланысты. Бүгінгі таңда психология және педагогика саласындағы еңбектер білім беру мақсатымен үндесіп, оқытудың оқу әрекеті идеясын пайдалану жолдарына баса назар аударылады. Қазіргі білім беру парадигмасындағы өзгерістер оқу процесінің негізгі субъектілерінің бірі мұғалімнің кәсіби және тұлғалық қасиеттеріне бағытталған. Осы орайда ұстаз дайындау туралы ғалым-педагогтардың пікірлеріне тоқталған жөн. ХХ ғасырдың басындағы педагогиканы алғашқы зерттеушілердің бірі М.Жұмабаевтың «Педагогика» атты еңбегінде автор оқу-тәрбие іс-әрекетінің негізгі пәні болып табылатын мұғалім мәселесіне кеңінен тоқталған. Бұл пікір бүгінгі күні өте маңызды. Ол былай негізделеді: «Мұғалім баланы дұрыс оқуға үйрету үшін көп күш жұмсайды деп есептейді. Ал егер тәрбиеші баланы дұрыс жетелемесе, ол ұғымды түсінуге, қате шешім қабылдауға немесе кейбір идеяларды дұрыс түсінбеуге дағдыланады. ...Балаға заттарды, көріністерді топтарға бөлуге үйретуде мұғалім жеңілден ауырға дейін ұмытпауы керек. ...Баланы тез емес, кезең-кезеңімен оқытудағы мұғалім шеберлігін білдім. «(Жұмабаев, 1992). Мұндай пікір бұл ойды растайды. Студент тұлғасын қалыптастыруда мұғалімнің дайындық дәрежесі мен біліктілік рөлі маңызды. Кәсіби қызмет көрсетуге бағытталған адам мұғалімнің нұсқауы бойынша өнімді сүйемелдеу керек: Өтілетін сабақ әр оқушының жеке субъективті тәжірибесіне негізделуі және материалдарды бекіту кезінде білімнің бағасы ескерілуі керек; Студент сыныптағы жұмыс түрін таңдайды, күндегі сабақтардағы жағдайды ескере отырып, тез қайта құруға болады; Дидактикалық үлестірмелі материалдар, манипуляциялық материалдар жекелеген оқушылардың ерекшеліктеріне қарай сұрыпталады; Диалог пен әңгіме барлығының қатысуымен ұйымдастырылады Мұғалімнің сабақтағы іс-әрекеті мен әдіс-тәсілдерін бағалауда сөйлеу мәдениетіне көңіл бөлу қажет. Мұндай мұғалімдер әдетте сабақты түсіндірмейді, бірақ түсінеді (Неге? Қалайсыз?), үйлестіреді, адамдардың пікірлері мен дәлелдерін құрметтейді. Мұғалім әр оқушының барлық жеке ерекшеліктерін, оқушының жауап беруге деген ұмтылысын (оқушы орнынан немесе тақтада жауап бергісі келе ме), оқушының ауызша айтқысы келетін немесе бір нәрсені сипаттағысы келетін немесе айтқысы келетін ауа-райын ескере білуі керек, сурет салу және т.б Бұл тұрғыда М.Жұмабаев: «Мұғалім балаға өте жақын болуы керек, бір-бірінен алшақ болмауы керек. Араларында түсініспеушілік болмау керек. Тәрбиеші баланың қуанышын бөлісіп, балаға ортақ болу керек. сырларымен бөлісетін жақын досы. Сонда ғана бала оған толық сене алады. Егер бала мұғалімнен ештеңе жасырмаса, бала ешқашан өтірік айтпайды, бұл жағымсыз қасиет болып саналады» (Жұмабаев, 1992),мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас педагогика және әлеуметтік тұрғыдан ашылды Мағжан Жұмабаев лирик ақын және ондаған поэмалардың, жүздеген өлеңдердің аудармашысы ретінде ақындық-әдебиет саласында шектеліп қалмай, ұстаз-ғалым қызметін де атқарды, алғашқы оқу-әдістемелік кітаптарды жазды. Оның жоғарыда аталған «Педагогика» (1922), «Бастауыш мектеп ана тілі» (1925), «Сауатты бол» (1926) атты еңбектерімен бірге бұл педагогика мен әдістеме оқулықтары ғылымға қосқан зор үлес болып табылады. Ресейлік және батыстық ғалымдардың пікірлерімен танысып, ұлттық тәрбиенің ерекшеліктерін ескере отырып, М.Жұмабаев оқулық жазудың ұстанымын былайша сипаттайды: Мен ғалымдардың (ресейлік және батыс ғалымдарын айтамын) көзқарастарын таңдауға тырыстым. . Қолымнан келгенше оларды қазақы менталитетке бейімдеуге тырыстым. Терминологияның жоқтығынан маған сәйкес сөздерді табу өте қиын болды. Курста оқыған оқытушылардың үлкен көмегінің арқасында орыс сөздерін таза қазақшаға көшірдім. Бірақ мен тіпті терминдерді қазақ тіліне аударуға тырысқан жоқпын». Шынында да, ол кезде қазақ тілінде педагогикалық терминдер болған жоқ. М.Жұмабаев тілімізге жүздеген жаңа педагогикалық терминдерді ойлап тауып, енгізді. Оқулықтың бірінші бөлімі педагогикаға арналған. Оның көзқарасы бойынша білім саласы төрт бөлікке бөлінеді. Олар: физикалық, эмоционалдық, психикалық дайындық және сұлулық пен этикалық мінез-құлық. Тағы да бірнеше тәрбиелік шаралар бар. Автордың білім саласының төрт түріне ерекше көңіл бөлуі уақыт талабымен тығыз байланысты. Қазіргі кезде экономикалық, экологиялық және құқықтық білім берудің өзектілігі сол кезде (1930) аз болды. Автор осы төрт тәрбие түрін жан-жақты түсіндіріп, былай дейді: «Осы төрт түрлі тәрбие жас жігіттерге толық берілген болса, онда оның бүкіл білімі бар. Бала берік болса, парасатты болса, кім орнықтырады. мәселелер дұрыс болса, ол ақылды, әдемі, сиқырлы музыка тыңдайды, әдемі түрлерден ләззат алады, егер оның жан дүниесі жақсы болса, ол нағыз білімді адам болып саналады.Баласының ер болуын қалайтын кез келген адам, балам , ата-ана балаларына осы төрт білім түрін үйретуі керек». Уақыт талабына сай тұлға жасай отырып, М.Жұмабаев тәрбиенің мақсатын айқындап берді. Тәрбиелік бағыттағы авторлық бағдарлама туған халқының бай мұрасына бағытталған. «Алғашқы күннен бері сыннан өтіп келе жатқан ұлт тәрбиесі әрбір ұстаз ұлт тәрбиесінен хабардар болып, ұлттың ұлағатты жолын ұстануы керек» деп жазды. жүктеу/скачать 17,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|