Әгп кафедрасының сениор-лекторы Махмутов Б. Л

«Инжиниринг және ақпараттық технологиялар» факультеті

«Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер» кафедрасы

«Әлеуметтік-саясаттану білім модулі

(әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану, психология)

№12 ДӘРІС Экономика, жаһандану және еңбек

ӘГП кафедрасының сениор-лекторы Махмутов Б.Л.

Раб.тел.:8 (727) 296-71-52 (вн. 107)

Эл.адрес: bekenti_84@mail.ru

Дәріс жоспары:

1. Еңбек әлеуметтануы.

2. Жаһандану үрдісі және оның

экономикаға әсері.

XX ғ. 80-жылдардың ортасында әлеуметтануда еңбек қызметінің себептік факторларына байланысты түжырымдама жасалынды. Белгілі ғалым, социолог Александр Здравомысловтың еңбек қызметі себептеріне жасаған тұжырымдамасын атап айту қажет. Еңбек қызметінің себептерінің бірінші деңгейі - еңбек нәтижесінде адамдардың материалдық қызығушылығы мен қажеттіліктері өркендейді. Адам үшін еңбек әрқашанда өмірді өндіруші құрал болып қалады. Табыс еңбекке ынта болады, ал төлем ақының тепе-теңдігі жұмыста адамның кызығушылығының төмендеуіне, сондай-ақ, оның сапасындағы жауапкершілікке, кейде өнімділіктің төмендеуіне әкеліп соғады екен, жүмысшы өндірісте өзін қожайын сезінбеді. Бірақ, адамның еңбек қызметінің әрекеті тек материалдың қызығушылықпен бітпейді. Енбекке құштарлықты анықтайтын факторлардың бірі - еңбек мазмұны. Еңбектің функционалды мазмұны - енбек әрекетінің нақты түрінде жеке түлғаның шығармашылық тәсілдерін дамытудағы объективті мүмкіндік. Дәл осы кезеңде еңбектің шығармашылық функциясы іске асырылады. Еңбек социологиясы – кәсіпорын, ұжымның әлеуметтік ұйымы, яғни позициялар, рөльдер, құндылық және ұжымдағы жұмысшылар арасындағы байланыс жиынтығын тудырушы ерекше қатынастар жүйесі. Мұнда еңбек социологиясының зерттеу саласына әртүрлі еңбек құрылымына байланысты, оның функцияларына байланысты (ұжымның әлуметтік-психологиялық мәселелеріне, ондағы қақтығыстар, ұжымдағы басқару тәсілдері, басқарушылар мен лидерлер арсындағы қатынас және т. б.) мәселелер кіреді.

Еңбек социологиясының басты категориялары мыналар: еңбектің мәні, еңбектің сипаты, еңбек жағдайлары, еңбекті ұйымдастыру, еңбек түрлері, еңбектің қызметтік-себептіптік құрылымы, қызметке қатынас т. б.

Еңбектің мазмұны – бұл өндіруші қызметі саласымен жасалған еңбек операциясының түрлері, мүмкіншілік және өндірістік процесс үстіндегі шешім қабылдаудағы жаңалық деңгейіне байланысты бөлуді ескеретін еңбектің сипаты.

Еңбек категориясы жұмысшылардың әртүрлі еңбектік қызметтерге (физикалық немесе ой еңбегі, аграрлы немесе индустриалды, ұйымдастырушы не атқарушы, жай немесе күрделі) бекітілуін көрсетеді.

Еңбек жағдайлары әлуметтік-экономикалық, гигиеналық, ұйымдастырушылық жағдайларды қамтиды.

Еңбекке қатынас (көзқарас) — бұл индивидттің еңбек заттары, құралдары, өнімдерімен және өндіруші ортамен байланысының сипаты. Еңбекке қатынас индивидтің қоғаммен негізгі байланысын көрсетеді және еңбектің қоғаммен бағалануы (бедел, әлуметтік статус) арқылы көрінеді.

Еңбек - қоғам мен адам өмірініц негізгі шарты. Еңбек адам мен табиғат арасында жасалынатын жүйе және осы жүйеде адам өз әрекетімен өзінің табиғат пен карым-қатынасын бақылайды, реттейді.

Еңбектің мақсаты адамдардың тұрмыс жағдайын жақсарту үшін мүмкіншіліктер құру больш табылады.Адам еңбегі дамуынын бірінші сатысы - бұл дәстүрлі немесе индустрияга дейінгі коғам. Бұл кезде қолмен істелінетін өндіруші еңбек толығымен үстемдік жасаған.