Сабақтың мақсаты: Қосөзеннің ортаңғы және төменгі ағысы бойы толықтай Вавилонға бас игені, Хаммурапидің ол елдердің құдіретті билеушісіне айналғаны жайлы айту.
Сабақтың мақсаты: Қосөзеннің ортаңғы және төменгі ағысы бойы толықтай Вавилонға бас игені, Хаммурапидің ол елдердің құдіретті билеушісіне айналғаны жайлы айту.
Білімділік: Қалалардың ішінде Вавилон қаласының ерекшелене бастауы, аккад тіліндегі «бабилу» сөзі-«құдайға барар қақпа» деген ұғымды білдіретіні, оған басқа қалаларға қарағанда артықшылықтар беріліп, әсіресе Хаммурапи атты билеуші тұсінда дәуірлей түскені туралы баяндау
Дамытушылық: оқулықтың мәтінімен берілген жоспар бойынша өз бетінше кесте толтырту, тірек конспект жазып, ауызша сипаттама жасауға дағды қалыптастыру. Қосымша материалдар арқылы интеллектуалдық деңгейін көтеріп, оқушының пәнге қызығушылығын арттыру, тілін дамыту.
Тәрбиелік: Заңдардың негізгі ережелерін оқып үйрену, білу, игеру әрбір адам үшін маңызды қажеттілік болып есептелгенін оқушыларға жеткізу.
ІІ. Үй тапсырмасы: Шумерлер мен Аккадтар
Қосөзеннің төменгі ағысы бойының табиғат жағдайлары және алғашқы тұрғындары.
Қосөзендегі алғашқы мемлекеттер.
Қосөзен қалаларының бірігуі.
1.Ур қаласының маңынан табылған табыттарды зерттеу барысында өлген адаммен ондаған құлдары, ат бағушылар, музыканттары бірге жерленіп, оған қоса алтын бұйымдар, неше түрлі әшекейлер қоса қойылғаны анықталды. Бұл туралы қандай қорытынды жасауға болады? Өз ойыңды айт.
2. Қала-мемлекеттер деген не? Олар қалай қалыптасты?
22. 09. 2016 ж
§ 2. Ежелгі Вавилон
Вавилон
Вавилония, немесе Вавилон патшалығы
Бабыл (Арабша: بابل,) немесе Вавилон, Вавилония – ежелгі мемлекет. Даму тарихы төрт кезеңге бөлінеді:
ерте Вавилон патшалығы (біздің заманымыздан бұрынғы 1894 – 1518);
касситтер дәуірі (біздің заманымыздан бұрынғы 1518 – 1204);
саяси құлдырау дәуірі (біздің заманымыздан бұрынғы 1204 – 626);
жаңа Вавилон патшалығы (біздің заманымыздан бұрынғы 626 – 538). Месопотамияның оңтүстік бөлігінде (қазіргі Ирак жері) біздің заманымыздан бұрынғы 2-мыңжылдықтың басында пайда болған бұл мемлекет өзінің басты қаласының атауымен аталды.
Вавилон
Урдың III əулетінің билігі кұлағаннан кейін Қосөзенде ұзақ уақыт қырқысу соғыстары болып тұрды. Елдің оңтүстігінде Элам өктемдігі басымдау болса, солтүстіктен ассириялықтар шапқыншылықтар жасап отырды. Осындай жағдайда басқа қалалардың ішінде ерекшелене бастаған Вавилон қаласы болды. Аккад тіліндегі бабилу -құдайға барар қақпа деген ұғымды білдіреді. Өйткені қала керуен жолдарының қиылысқан жерінде орналасты. Шумерліктер мен аккадтықтардың жерлері де Вавилонарқылы шектесіп, түйісіп жататын. Бұның бəрі Қосөзеннің басқа қалаларының арасында Вавилонға біршама артықшылықтар беріп, ерекшелендіріп тұрды. Оның артықшылығы, əсіресе Хаммурапи атты билеушінің тұсында айқын көрінді.
Ежелгі Вавилон патшалығы
Ежелгі Вавилон шумерлердің ескі Кадингир қаласының орнында пайда болды. Вавилон туралы алғашқы рет аккад патшасы Шаркалишарри дың (б.з.б XXIII ғасыр ) жазба деректер інде айтылған. Б. д.б. XXII ғасырда Вавилон шумер патшасы Ур жаулап алды, кейін барлық Месопотамияны биледі.
Хаммурапи билігі
Вавилон Қосөзеннің ең ыңғайлы жерінде, сауда жолдарының қиылысында орналасқан. Қалада 200 мыңдай тұрғын болған көрінеді. Хаммурапи б.з.б. 1792-1750 жылдар аралығында патшалық етті. Ол қарсыластарын жеңе отырып, Қосөзенді Вавилонның қоластына бағындарды. Сөйтіп бүкіл шумер-аккад жерін біріктірген Вавилон патшалығы құрылды.
Суретте ақ сақалды, басында сəлдеге ұқсас бас киімі бар Күн құдайы бейнеленген. Ол салтанатты тақта отыр. Екі иығынан сəуле шашып тұр. Оң қолында биліктің асатаяғы мен заңдар жинағы. Күн құдайы бұларды Хаммурапиге ұсынып тұр. Хаммурапи оның алдында сол қолымен тағзым ете кеудесін басып, тікесінен тік тұр.
Суретте ақ сақалды, басында сəлдеге ұқсас бас киімі бар Күн құдайы бейнеленген. Ол салтанатты тақта отыр. Екі иығынан сəуле шашып тұр. Оң қолында биліктің асатаяғы мен заңдар жинағы. Күн құдайы бұларды Хаммурапиге ұсынып тұр. Хаммурапи оның алдында сол қолымен тағзым ете кеудесін басып, тікесінен тік тұр.
"Хаммурапи" б.з.б. 1792 - 1750 жылдар аралығында патшалық етті.
Хаммурапи заңында
Ғалымдар заңдар жинағын 282 бапқа бөлген
қылмыстық бағыттта
ұрлық, тонау, қашқан құлдарды жасырғандары үшін – өлім жазасы.
Шығынды өтеу, әрбір вавилондықтың өз жұмысына мұқиятты қарауы
Төменгі топтағы адамдардың жағдайы
Құлдарға зат ретінде қарау, оны сатуға және сатып алуға болады.
Егер де адам қарызын қайтара алмаса, онда оның 3 жылға кепілдікке баласын, қызын немесе әйелін беруге болады.
Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасы
Некелесудің, бала асырап алудың ажырасудың, мұрагерліктің ережелері бекітілген.
Әр түрлі төлемдердің бағалары нақты белгіленген (емшілерге, зергерлерге, құрылысшыларға)
Ол шексіз билік иесі
Қалабасыларын сайлап, өзі бас абыз әрі әскербасы болды . Хаммурапи қарсыластарын жеңе отырып, Қосөзенді Вавилонның қол астына бағындырды. Сөйтіп, бүкіл шумер-аккад жерін біріктірген Вавилон патшалығы құрылады. Хаммурапи ол елдерлің құдіретті билеушісіне айналды
Храмдарға
Жер,
Құл,
Жұмысшы тарту етті
Шенеуніктер мен абыздар
(қызметі үшін жер берді)
арқылы мемлекетті басқарып отырды
Жаңа жүйелер жасалып, қалалар гүлдендірді
Хаммурапи соты
Жаңа дәуірдегі Вавилон
. Навуходоносор ІІ(біздің заманымыздан бұрынғы 604 – 562) патша тұсында көптеген аймақтар жаулап алынды. Осы кезде Вавилонның экономикасы да күшейіп, Алдыңғы Азиядағы негізгі сауда орталығына айналды
Геродот Вавилон жайында
«…Вавилон былай тұрғызылған… Кең жазық далада төртқұбылаға шектескен секілді әр жағы (21 312 м) ұзындықта . Төрт жағының ұзындығы (85 248 м). Мен білетін қалалардың ішінде Вавилон тек үлкен ғана емес, сонымен қатар ең көрікті қала екеніне сөз жоқ "Вавилон" ең əсем қала ретінде бүкіл əлемге əйгілі болды. Одан көз ала бере жолаушы қаланың биік қамалының ар жағынан көкке таласа өрлеп тұрған зəулім мұнараны көреді. Бұл екі көріністен көңілі қамшы басқан оның алдынан үлкен канал кездеседі. Бұл - суы қамалды қоршай ағып, қаланы жаудан қорғап жатқан əрі терең, əру кең канал. Қала қамалын айнала жүрген адам, оның жүз қақпасы бар екенін көретін еді.
Семирамиданың аспалы бағы - Әлемнің жеті кереметінің бірі
Алыстан шағын ғана көгілдір жазық бұлдырап көрінеді. Бірітіндеп жақындай келе жолаушы оның жер мен көктің арасындағы əйгілі "Аспалы бақ" екенін көріп, таңдана да, тамсана да қарап қалатын. Одан көз ала бере жолаушы қаланың биік қамалының ар жағынан көкке таласа өрлеп тұрған зəулім мұнараны көреді. Бұл екі көріністен көңілі қамшы басқан оның алдынан үлкен канал кездеседі. Бұл - суы қамалды қоршай ағып, қаланы жаудан қорғап жатқан əрі терең, əру кең канал. Қала қамалын айнала жүрген адам, оның жүз қақпасы бар екенін көретін еді.
Семирамиданың аспалы бағы
“Аспалы бақтың” қирауы Вавилонның күйреуімен сәйкес келеді. Александр Македонскийдің қазасынан кейін ертгі қала қараусыз қалып және көптеген жер сілкіністері мен жаңбырлар қаланы қирауға әкеп соқтырды.
Вавилон мұнарасы
«83 Су-лу-ку жылының Кис-лимму айының 26 күні» деген уақыт көрсетілген. Біздің жыл санауымызға бүл «б.д.д. 229 жыл, 12 желтоқсан» деп аударыла-ды. Құжатта қүрылыстың барлық жеті бөлігінің өлшемдері келтіріледі. Іргетастық төменгі бөлік 300/300 фут (1 фут = 0,305 м), яғни 10 мың шаршы ярд (1 ярд = 0,91 м) шамасында болса, биіктігі 110 фут бола-ды. Жогарғы жеті бөліктің ұзындығы — 80, ені — 70, биіктігі — 50 фут болған. Ғимараттың жалпы биіктігі 300 футқа жақын, сондықтан жазық кеңістікте ғимарат 60 миль жерден көрінген. «Вавилонда 53 ғибадатхана болған. Ең үлкені, танымалы 7-қабатты «Вавилон мұнарасы» еді. Мұнараның ұзындығы мен ені 90 м; төбесіне Мардук құдайдың салмағы 23 700 кг мүсіні орналастырылған. Мүнараны парсы патшасы Ксеркс қиратқан»
Вавилон мұнарасы
Інжілдегі аңыз бойынша, Вавилон адамдардың бэрі бір тілде сөйлеген кезде тұрғызыла бастаса керек. Оның ұзақ уақыт түрғызылғаны сонша, жалпыға ортақ болған адам-зат тілі көптеген түрге бөлініп, мұнараны тұрғызу өзінің алғашқы мэнінен айырылады. Сондықтан адамдардың ойсыз топырлау-ын доғару үшін, Яхве: «сол жерде олардың бірі екіншісінің тілін түсінбейтіндей етіп араластырамыз», — деп, Нұхтың ұрпақтарын бір-бірін түсінбейтін жағдайға жеткізеді.
Архитектура
Архитектура
Хаммурапи заңы бойынша:
186. Егер адам кішкентай баланы асырап алса, бірақ кейн ол бала өз әкесі мен шешемін тауып алса, ….
онда бұл тәрбиеленуші өзінің әкесі мен шешесін үйіне қайтып бара алады.
188. Егер қолөнерші жас баланы тәрбиелеу үшін алып, өз кәсібіне үйретсе, …
онда ол асырап алып өтем төлету арызы бойынша жауапқа тартылады.
Хаммурапи заң шығарғанда қандай мақсаттар көздеді? Өз ойларыңды білдіріңдер.
Үйге тапсырма : Ежелгі Вавилон тақырыбын мазмұндап келу және әңгіме құрып келу
