«Әулиекөл ауданы әкімдігінің білім бөлімінің Диев орта мектебі»мм география пәні мұғалімі – Аргынбаева Ботагоз Ануаровна 2018-2019 ж «География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері»

география пәні мұғалімі – Аргынбаева Ботагоз Ануаровна

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері»

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері» авторлық бағдарламасы жалпы білім беретін мектептің география пән мұғалімдеріне арналған көмекші құрал. Авторлық бағдарлама мұғалімге күнделікті сабақты пысықтауда, мәтіндерге назар аудартуда, термин сөздерге маңыз беруде, негізгі ұғымдар мен деректерді есте сақтау үшін пайдалануда көп көмек болары сөзсіз.

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері» авторлық бағдарламасы жалпы білім беретін мектептің география пән мұғалімдеріне арналған көмекші құрал. Авторлық бағдарлама мұғалімге күнделікті сабақты пысықтауда, мәтіндерге назар аудартуда, термин сөздерге маңыз беруде, негізгі ұғымдар мен деректерді есте сақтау үшін пайдалануда көп көмек болары сөзсіз.

Осы бағдарламаны құруда жалпы білім беретін мектептің 7-11 сыныбына арналған география оқулықтары пайдаланылды.

1	Бриз	А	Ғылым
2	Пампа	Ә	Мұз
3	Айсберг	Б	Жанартау
4	Демография	В	Дала
5	Лава	Г	Жел
6	Изотерма	Ғ	Глобус
7	Еңбек ресурсы	Д	Сызық
8	Экватор	Е	Халық

1	Мұхит	А	Нәсіл
2	Азимут	Ә	Аң
3	Архипелаг	Б	Штат
4	Атлас	В	Эра
5	Кайот	Г	Арал
6	Негр	Ғ	Су
7	Техас	Д	Карта
8	Архей	Е	Бұрыш

№	Терминдер		Мағынасы
1	Материк	А	Жер бетінің маңайындағы жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан, беткейлері қия болып келетін биік бөлік.
2	Флюгер	Ә	Жанартау атқылағанда жер бетіне шығып төгілген отты қоймалжың зат.
3	Шығанақ	Б	Жан-жағынан материктермен шектелген орасан зор су алқабы.
4	Тау	В	Желдің бағытын анықтайтын құрал.
5	Мұхит	Г	Құрлықтың жан-жағын мұхиттар мен теңіздер қоршап жатқан бөлігі.
6	Лава	Ғ	Мұхиттың, теңіздің, көлдің құрлыққа сұғына кіріп жатқан бөлігі.

№	Ұғымдар		Анықтамасы.
1	Теңіз	А	Жан-жағынан су қоршаған құрлықтың шағын бөлігі.
2	Арал	Ә	Құрлықтың суға тереңірек енген бөлігі.
3	Шығанақ	Б	Мұхит суының қасиеті мен жануарлар дүниесі жөнінен оқшау тұратын бөлігі.
4	Түбек	В	Дүниежүзіндегі мұхиттарды бір-бірімен жалғастырушы.
5	Бұғаз	Г	Мұхиттың, теңіздің құрлыққа кіріп жатқан бөлігі.

№1. Материктің ішіндегі тұйық сулы өлкені - теңіз деп атайды. Дүние жүзіндегі ең үлкен теңіз бұл – Каспий.

№2. Табиғи жолмен жасалған арна арқылы ағатын суды – көл деп атайды. Жер шарындағы ең терең көл – Арал теңізі. Қазақстандағы ең үлкен көл – Ертіс.

№3. Солтүстік полюс пен оңтүстік полюсті қосатын сызықтарды параллель деп атайды. Меридиандардың ұзындықтары әртүрлі. Ең ұзын меридиан бұл – экватор.

№4. Қазақстан Республикасы жер көлемі жөнінен 50-орында және ол Африка материгінде орналасқан. Оның астанасы Алматы қаласы.

№ 5. Қазақстанның аласа таулы өлкелері 4-ке бөлінеді: Мұғалжар, Маңғыстау, Алтай және Сарыарқа.

№6. Литосфералық тақталар теориясының негізін В.В.Алисов салды. Литосфералық тақталар жылына 50-60 см-ге жылжиды.

№7. Гималай тауы Оңтүстік Америка материгінде орналасқан. Оның ең биік нүктесі – Мак-Кинли 7055 м.

№8. Балықшының әңгімесі.

Бұл оқиға Жайық өзенінде болған еді. Үш күн бойы өзенмен жүзіп келеміз. Үш күннен кейін өзенге Күнгес пен Текес өзендері келіп құйды. Енді өзеннің суы молайды. Балықшылар Жайық өзенімен балық аулай отырып, зайсан көліне жеттік. Көл жағасын құм алып жатыр. Құмға қыздырынып, суға шомылып, балық аулауға кірістік. Каспий теңізінен бірақ шықтық.

№9. Аңшының әңгімесі.

Балқаш көлінің маңайы. Біз екі күн бойы көл жағасында түйемен жүрдік. Түйелер әбден шаршады. Көл жағасында құстар көрінбейді. Бір кезде ну қамыстан тауешкі, марал шыға келді. Біз бірнешеуін атып алдық. Су маңайында мұнай өндіріліп жатыр екен. Су ащы екен. Біраз тынығып, суға шомылып алған соң, атқан аңдарымызды алып, Сырдария өзені арқылы жүзіп отырып, ауылға қайттық.

1. 
   Ауа қысымын өлшейтін құрал. (барометр-анеройд)
   
2. 
   Жер сілкінуді зерттейтін құрал. (сейсмология)
   
3. 
   Жер шарындағы ең үлкен алапты өзен. (Амазонка)
   
4. 
   Бағдарды анықтауға арналған аспап. (компас)
   
5. 
   Қоршаған орта туралы ғылым. (экология)
   
6. 
   Африканың ең құрғақ аймағы. (Сахара)
   
7. 
   Францияның астанасы. (Париж)
   
8. 
   Аустралияның байырғы халқы. (абориген)
   
9. 
   Жер бетінің қатты тас қабаты. (литосфера)
   
10. 
    Экватордың ұзындығы. (40000км )
    
11. 
    Дүние жүзіндегі ең биік шың. (Эверест)
    
12. 
    Ұлы Жібек жолы басталатын ел. (Қытай)
    
13. 
    Қазақстандағы ең лай сулы өзен. (Сырдария)
    
14. 
    БҰҰ-ның штаб-пәтері қайда орналасқан?(Нью-Йорк)
    
15. 
    Географияның атасы. (Эратосфен)
    
16. 
    Желдің бағытын анықтайтын құрал? (флюгер)
    
17. 
    Дүние жүзіндегі ең ұзын өзен. (Ніл)
    
18. 
    Жердің ауа қабаты. (атмосфера)
    
19. 
    Қазақстандағы ең ірі су қоймасы. (Бұқтырма)
    
20. 
    Күнге ең жақын ғаламшар. (Меркурий)
    
21. 
    Фонтан түрінде оқтын-оқтын су атқылап тұратын бұлақ. (гейзер)
    
22. 
    Дүние жүзін айналып шыққан саяхатшы? (Ф.Магеллан)
    
23. 
    Экологиясы ең нашар көл? (Арал)
    
24. 
    Жердің қозғалысын сезетін аспап? (сейсмограф)
    
25. 
    Ең үлкен жылы ағыс? (Гольфстрим)
    
26. 
    Биіктен құлап ағатын су? (сарқырама)
    
27. 
    Жердің радиусы қанша? (6371 км)
    
28. 
    Рим қай елдің астанасы? (Италия)
    
29. 
    Қазақстандағы ең ұзын өзен? (Ертіс)
    
30. 
    Литосфералық тақталар негізін салған кім? (Вегенер)
    

1. 
   Гольфстрим – ең үлкен жылы ағыс. (+)
   
2. 
   Биіктен құлап ағатын суды гейзер деп атайды. (-)
   
3. 
   Дүние жүзіндегі ең биік сарқырама – Игуасу. (-)
   
4. 
   Қазақстан Республикасы қоңыржай климаттық белдеуде орналасқан. (+)
   
5. 
   Іле өзені Балқаш көліне құяды. (+)
   
6. 
   Дүниежүзіндегі ең үлкен шөл – Гоби шөлі. (-)
   
7. 
   Оңтүстік Америка мен Солтүстік Американы бөліп тұрған Килль каналы. (-)
   
8. 
   Оңтүстік Америка ежелгі Гондвана материгінің құрамында болды. (+)
   
9. 
   Ертіс өзені Солтүстік Мұзды мұхит алабына жатады. (+)
   
10. 
    Таулар биіктігіне байланысты 3-ке бөлінеді. (+)
    
11. 
    Астана қаласы Ертіс өзені бойында орналасқан. (-)
    
12. 
    Орал тауының Қазақстандағы жалғасын Сарыарқа деп атайды. (-)
    
13. 
    Оңтүстік Америкадағы ең үлкен ел – Аргертина. (-)
    
14. 
    Дүние жүзін тұңғыш айналып шыққан саяхатшы Ф.Магеллан. (+)
    
15. 
    Италия Пиреней түбегінде орналасқан. (-)
    
16. 
    Швецияның астанасы Осло қаласы. (-)
    
17. 
    Қазақстан Республикасы жер көлемі бойынша дүние жүзінде 9-орын алады. (+)
    
18. 
    Екібастұз көмірі шахталық әдіспен өндіріледі. (-)
    
19. 
    Австралияның байырғы тұрғындары үндістер болып табылады. (-)
    
20. 
    Картада атмосфер қысымы бірдей нүктелерді қосатын сызық изобара деп аталады. (+)
    

1. 
   орыстар, қазақтар, ағылшындар, арабтар, граниттер, немістер.
   
2. 
   қала, ауыл, аймақ, облыс.
   
3. 
   Вашингтон, Париж, Астана, Сидней, Пекин, Берлин.
   
4. 
   Африка, Америка, Еуропа, Антарктида, Арктика, Австралия, Азия.
   
5. 
   Тянь-Шань, Сахара, Гималай, Анд, Памир, Кавказ.
   
6. 
   Өзен, түбек, теңіз, шығанақ, көл, мұхит.
   
7. 
   Ниагара, Анхель, Енисей, Игуасу, Тугел, Виктория, Йосемит.
   
8. 
   Сахара, Гоби, Калахари, Атлас, Такла-Макан, Атакама, Руб-әл-Хали.
   
9. 
   Миссисипи, Ніл, Амазонка, Гурон, Янцзы, Меконг, Хуанхэ, Юкон.
   
10. 
    Байкал, Балхаш, Танганьика, Беринг, Чад, Жоғарғы көл, Мичиган.
    
11. 
    Килиманджаро, Фудзияма, Ключи шоқысы, Косцюшко, Этна, Везувий, Гекла.
    
12. 
    Мадагаскар, Хонсю, Сицилия, Отты жер, Пиреней, Багам, Гренландия, Жаңа Зеландия.
    
13. 
    Пиреней, Сомали, Арабия, Аппенин, Гвинея, Үндіқытай, Лабродар.
    
14. 
    Бенгал, Гудзон, Мексика, Панама, Парсы, Карпентарий, Калифорния.
    
15. 
    Гибралтар, Бискай, Беринг, Ла-Манш, Мозамбик, Магеллан, Дрейк.
    
16. 
    Баренц, Балтық, Азов, Охот, Қызыл, Жасыл, Сары, Норвег, Қара, Ақ, Жерорта.
    
17. 
    АҚШ, Жапония, Италия, Германия, Ұлыбритания, Польша, Канада, Франция.
    

1. География ғылымының дамыған жері………………

2. География……….сөзі

3. География……… деген мағынаны білдіреді.

4. ……. жердің табиғатын, табиғат құбылыстарын, олардың өзара байланысын зерттейді.

5. Жер шары халқын, шаруашылығын, оның орналасу заңдылықтарын зерттейтін географияның саласы…..

6. «География ғылымының атасы» грек оқымыстысы……….

 2- Нұсқа

1. Ежелгі Грекия………. ғылымының дамыған жері.

2. «Табиғат» деген мағынаны білдіретін грек сөзі……

3. …………. «шаруашылықты басқару» деген мағынаны білдіреді.

4. Физикалық география ………..зерттейді.

5. Экономикалық география…….. зерттейді

6. «География» терминін ғылымға енгізген……