Нуклеин қышқылдары — тірі организмдегі тұқым қуалайтын ақпараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпақтарға жеткізетін күрделі құрылысты молекула.
1868 жылы швед биохимигі Ф.Мишер клетка ядросының құрамынан қышқылдық қасиеті бар затты бөліп алған. Оны алғаш рет ядродан тапқандықтан (латынша “нуклеус” — ядро) нуклеин қышқылы деп атады.
Фосфор қышқыл қалдығынан
Көміртегі
Азотты негізден
Нуклеотид
Генетикалық ақпаратты тасымалдайды(сақтайды)
Белок синтезіне қатысады
Организмдер көбейген кезде немесе клеткалар бөлінген уақытта генетикалық ақпараатты тасымалдайды.
Нуклеин қышқылдары
ДНК – дезоксирибонуклеин
қышқылы
РНК
Рибонуклеин қышқылы
Тұқымқуалау ақпаратын сақтап, ұрпақтан ұрпаққа жеткізетін және тірі организмдердің дамуына қатысатын нуклеин қышқылының бір.
Бұл нуклеотидтердің полимері болып табылады. Құрамын ортофосфор қышқылының қалдығы, рибоза және азотты негізден тұрады.
Нуклеин қышқылдарының құрылымы
Азотты негіз
(А, Г, Ц, Т)
Көміртегі–
дезоксирибоза
Фосфор қышқыл
қалдығы
Фосфор қышқыл
қалдығы
Азотты негіз
(А, Г, Ц, У)
Көміртегі–
рибоза
1853 жылы – ДНК моделі ұсынылды.
Комплементарлық немесе сәйкестік – үйлесімдік –
Кеңістікте молекулалардың немесе бөлшектердің өзара сутектік байланыс түзу арқылы бір - бірімен байланысуы. Қос қабатты спиральдағы азотты негіздердің қабысуы: бір тізбектегі аденинге екінші тізбектегі тимин, ал гуанинге цитозиннің қарсы тұруы.
(А+Т)+(Г+Ц)=100%
РНК
аРНК (мРНК)
тРНК
рРНК
Генетикалық ақпаратты ДНК – дан рибосомаға қарай тасымалдайды
Белоктық тізбектің синтезі жүретін жерге аминқышқылдарды тасымалдау, аРНК – дағы кодонды тану.
Құрылымдық (рибосома түзуге қатысады), белок тізбегінің синтезіне қатысады.
Цитоплазмада
Цитоплазмада
Рибосомада
Бірінші реттік құрылым
Бір нуклеотидтің дезоксирибозасы және екінші нуклеотидтің фосфаты көмегімен нуклеотидтер өзара байланысып жалғасады да, ұзын полинуклеотидтік тізбек құрайды.
Үшінші реттік құрылым
Хромосомадағы ДНК – ның қосқабат спиралі белоктармен көбінесе иондық байланыс арқылы жалғасады. Хромосомадағы гистондар аргинин мен лизинге бай кееледі.
