Жұмабекова Рысты Айтмаганбетовна, кл-18 қазақ тілі оқытушысы ТҰла бойы тұНҒан өнер

жүктеу/скачать 245,96 Kb.

бет	1/2
Дата	14.04.2017
өлшемі	245,96 Kb.
	#13766

1 2

Шығармалардың тақырыптары Шығармалар атауы 1

Жұмабекова Рысты Айтмаганбетовна, КЛ-18 қазақ тілі оқытушысы

ТҰЛА БОЙЫ ТҰНҒАН ӨНЕР

БІРЖАН САЛ ҚОЖАҒҰЛҰЛЫ

(1834-1897)

Біржан сал Қожағұлұлы – әнші, сазгер, талантты айтыскер – Ақмола облысының Еңбекшілдер ауданында туған. Орта дәулетті шаруа отбасынан шыққан. Бозбала кезінен ел арасында әншілігімен көзге түсіп, жасы жиырмаға таянған кезде ән шығара бастады. Шөже, Салғара, Толыбай, Орынбай, Нүркей, Сегізсері, Арыстан тәрізді өнер иелері - Біржан салдың ұстаздары болды. 1865 жылы Абаймен кездесуі Біржан салдың композиторлық, әншілік, ақындық өнерінің дами түсуіне үлкен әсер етті. Өзінен бұрынғы айтулы әнші-ақын, сал-серілердің жанына еріп жүріп, тәлім алды. Кейін өзі де айналасына халықтың небір дүлдүл ақын-әнші, өнерпаздарын топтастырды. Жаяу Мұса, Басықараның Қанапиясы, Құлтума, Ақан сері, Балуан Шолақ, Ғазиз, Естай, Үкілі Ыбырай, Жарылғапберді сияқты Арқаның атақты әншілері - Біржан салдың мектебінен өнеге алып, өріс жайған, оның композиторлық өнерін жалғастырып, ілгерілеуіне үлес қосқан өнерпаздар. Бізге Біржан салдың 60-қа жуық әндері жеткен. «Ғашығым», «Қаламқас», «Ләйлім шырақ», «Айтбай», «Ақтентек», «Жанбота», «Адасқақ», «Жамбас сипар», «Көкек», «Жонып алды», «Теміртас», «Алтын балдақ», «Көлбай-Жанбай», тағы басқа да құнды әндері бар. Біржан салдың әндері сөзінің де ұлттық бояуымен, бейнелеу құралдарының ерекше көркемдігімен бірегей тұтастық танытады. Сарамен айтысы оны дарынды, суырып салма ақын ретінде дүйім елге атын шығарды.

Біржан салдың музыкалық мұрасы бірнеше рет жинақ болып басылған. Оның шығармашылық өмірі мен өнеріне А.Жұбанов «Қазақ композиторларының өмірі мен творчествосы» атты кітабында үлкен бір тарау арнады. М.Төлебаев «Біржан - Сара» операсын жазды.

009 жылы қазақ киносының қоржыны аты аңызға айналған халық әншісі мен композиторы Біржан Қожағұлұлының өмірі туралы баяндалатын қоюшы режиссерлер Д. Жолжақсынов пен Р. Әлпиев түсірген «Біржан сал» фильмімен толыққан. Қазақ киносына шөлдеп жүрген көрермен қауымның көңіліне жақында ғана жол тартқан бұл туынды Біржан салға арналған тағзым болды.

«Біржанның мұрасы кейінгі қазақ музыкалық мәдениетіне әсер еткені соншалық – ең алғашқы опера «Қыз Жібекке», одан кейінгі «Ер Тарғынға» Біржан музыкасы кеңінен пайдаланылды. Біржан сарқылмайтын бұлақ ретінде 21-ші ғасырға келіп жетті. Оның әрбір әнін ұлттың ұлы мұрасы етіп ұлықтауымыз керек. Біржан 21-ші ғасырда да қазақтардың жаңа буынының жан жүрегін жадырататын рухани азығы, серігі, ұлттық музыка мәдениетінің ең биік шыңы ретінде қала береді» .

Мұхтар Құл-Мұхаммед

ҚР Мәдениет және ақпарат министрі

№	Шығармалардың тақырыптары	Шығармалар атауы
1	Патриархалды-феодалды заманның етектен тартқан ескілігіне, қарадүрсін заң жосығына, зорлықшыл ісіне, әлеуметтік әділетсіздігін әшкерелеу, сол сияқты озбыршыл қауымға акынның ашу-ызасы	«Сарыарқа», «Ақсақ киік», «Көбік шашқан», «Ақбай», «Адасқақ» «Жамбас сипар», «Теміртас», «Қарасу есік алды»
2	Жастық шақтың от-жалыны, салдық, серілік салты, сұлулык атаулыға қызығу туралы көрініс беру.	«Біржан сал» әні, «Ақтентек», «Алтын балдақ», «Бірлен», «Мәті-Дәулен»
3	Жоғалған шідерін тілге тиек ете отырып, кіршіксіз махаббат пен сұлу қызға, әйел сұлулығына деген ішкі жан толкынысы	«Ләйлім-Шырак», «Көлбай-Жанбай» «Айтбай», «Ғашығым», «Шідер», «Бурылтай»
4	Қоғамдық-әлеуметтік өмір көрінісі	«Біржан-Сара» айтысы
5	Әлеуметтік теңсіздік	«Жанбота»
6	Адамгершілік, қонақжайлылыққа, қазақи салт-дәстүрді құрметтеуге ризашылық	«Жайма-шуақ»
8	Өнерді, өнер адамын бағалау	«Балқожаға айтқаны»

жүктеу/скачать 245,96 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2