Курсы: 1-курс Орындаған: Маликаждарова Алтынай Бауыржанқызы Тексерген

Алматы 2021

Журналистика-қарапайым халық пен биліктің арасындағы маңызды рөлге ие мамандық. Журналистиканың басты мақсаты- елге қызмет ету. Сондай-ақ қызығы мен қиындығы қатарласқан бұл сала қоғамда әртүрлі функциялар атқарады. Олар: ақпарат тарату, ұйымдастырушылық, танымдық, басқару құралдары, қарым-қатынастық, көңіл көтеру функциялары болып табылады. Бұл функциялардың әрқайсысы да қоғам үшін маңызды қызмет атқарады. Журналистиканың негізгі алты функциясына тоқталып өтейік:

Ең бірінші функция-ақпарат тарату. Бұл өзге функцияларға қарағанда әлдеқайда кең тараған функция екенін ескерген жөн. Себебі, журналистиканың басты мақсаты-халыққа шынайы ақпарат тарату. Ақ пен қараның ала жігін ажыратып, ақпараттың растығына көз жеткізетін журналистер үшін бұл аса маңызды дүние. Әрбір санаулы минуттарда, тіпті секундтарда әлемде қаншама алпауыт өзгерістер орын алып, жаһанды жаңа ақпараттар жайлап жатыр. Техниканың күн санап қарыштап дамуы бұл функцияның барынша ілгері дамуына оң мүмкіндіктер туғызуда. Мәселен, көгілдір экрандағы жаңалықтар, радио және баспасөз құралдарының апта сайынғы жаңалықтары осы функцияға жатады. Мысал қарастырып көрелік.

Күні кеше Шымкент қаласы ішкі саясат және жастар істері жөніндегі басқармасының «Жастар ресурстық орталығының» ұйымдастыруымен «Абай. Китаб тасдиқ» кітабының тұсаукесер рәсімі өтті. Сонымен қатар, Шымкент қаласындағы үкіметтік емес, қоғамдық және еріктілер ұйымдарына қала әкімі М.Әйтенов арнайы алғыс хаттарын табыстады. Елімізде алғаш болып Абайдың отыз сегіз қара сөзінің түпнұсқасын тауып, шағатай тіліндегі транскрипциясын жасап шығып және сол еңбек бойынша жазылған «Абай. Китаб тасдиқ» кітабының тұсауын Шымкент қаласы әкімінің бірінші орынбасары Мұқан Шыңғыс Жұмабекұлы мен жазушы, журналист, аудармашы Мархабат Байғұт кесті.

Жоғарыда аталып өткендей, біз мұнда жаңа ақпаратқа қанық болып отырмыз. Қазақ әдебиетінің тағы да бір тың туындымен толыққанынан хабардар болдық. Демек, бұл-ақпарат тарату функциясына негізделіп отыр.

Екінші функция-ұйымдастырушылық. Негізгі мақсаты халықты белгілі бір іске жұмылдыру, жігерлендіру. Мәселен, телеарна, радио арқылы маңызды қоғамдық іс-шараның өтетінін хабарлайсыз делік. Концерт, митинг немесе спорттық іс-шаралар өткелі отыр. Шараның өтетін мекен-жайын алдын ала хабарлап, бүкіл халыққа ақпарат берсеңіз бірнеше адам болса да осы іс-шараға міндетті түрде келіп қатысатыны анық. Демек, сіз қоғамға үндеу тастау арқылы көпшілікті бір іске жұмылдырып отырсыз. Ұйымдастырушылық функция-журналистің дипломатиялық және интеграциялық қабілетін арттырып қана қоймай, қарама-қарсы екі жақты бір арнаға тоғыстырады, екі араға дәнекер болады.

Келесі функцияға тоқталайық. Танымдық функция-бұл айналада болып жатқан оқиғаларды танып білуге деген адамның шынайы қызығушылығы. Біз ақпаратты тыңдай отырып, рухани құндылықтарды игереміз. Ол ақпарат әртүрлі болып келуі мүмкін. Саясат, отбасы, өнер әлемі немесе тылсым табиғат құбылыстары жөнінде болуы мүмкін. Ақпарат біздің қызығушылығымызды арттырып, ары қарай танымымызды кеңейтуге ықпал жасауы тиіс.

Міне, бұл мақаланы оқи отырып қаншама деректерге қанық болдық, түсіндік, ойымызға түйдік. Таным көкжиегіміз одан сайын артып, миымыз жаңа ақпаратты игерді.

Басқару құралдары-бұл саясатқа негізделген журналистиканың бір функциясы болып табылады. Журналист төртінші билік өкілі екенін ескерсек, бұл функцияда көбіне халыққа билік басындағы жаңалықтар хабардар етіледі. Мысал қарастырып көрелік:

Дональд Трамп Сенаттың төменгі палатадан кейін елдің қорғаныс бюджетіне салынған президенттік ветодан кейін жеңу туралы шешімін айыптады. Американдық көшбасшы мұны «ұят» деп атады. Сонымен қатар, палатаның спикері Нэнси Пелоси Конгресс «президент Трамптың АҚШ-тың әскери және ұлттық қауіпсіздігіне жасалған абайсыз шабуылына қатты тойтарыс берді» деп мәлімдеді. Сарапшылардың пікіріне сүйенсек, Ақ үйдің басшысы демократтар мен республикашылдар ветоны жеңетінін «жақсы түсінді», бірақ Джо Байденнің инаугурациясына дейін ол үшін Республикалық партияның қатарларын бөлу маңызды болды ».

Сарапшылар «Трамп жалпы өзінің тактикалық мақсаттарына жетті» деп санайды: Конгресте оны қолдайтын республикашыл сенаторлардың «жеткілікті дәрежеде ықпалды тобы» құрылды.

Мұнда оқырмандарға АҚШ билігі жайында кең ақпарат беріліп отыр. Дональд Трамптың саяси позициясын баяндай отырып, жаһандық маңызы бар саясатқа алаңдап отырған халықтың назарын аударуда. АҚШ экономикасының бүкіл әлем үшін маңызы бар екені айтпаса да түсінікті. Ел ішіндегі президент сайлауы, әлеуметтік жағдайы бізге әсер етпей қоймайды.

Екінші мысалдан біз Иран әскери-теңіз күштерінің негізгі іс-әрекеттерін байқай аламыз. Иран мемлекеті қазіргі таңда қауіпті елдердің бірі екені өткен оқиғалардан белгілі. Демек, басқару құралдары елімізде ғана емес, әлем елдерінің билігінде болып жатқан оқиғалардан хабардар етіп отырады.

Қарым-қатынастық -бұл ең бірінші кезекте журналист пен қоғамды етене байланыстыратын функция. Мәселен, ауылдағы күрмеуі шешілмеген мәселелерді баяндау немесе т.б жағдайлар қарым-қатынастық функцияға мысал бола алады.

Көңіл көтеру функциясы-бұл аты айтып тұрғандай бос уақытты қызықты етіп өткізуге арналған түрлі ойын-сауықтық бағдарламалар мен газеттерде жарияланған мақалаларды қамтитын журналистиканың бір бөлігі. Көңіл көтеру функциясына ойын-сауықтық бағдарламалар, соның ішінде көңілді тапқырлар алаңы немесе жайдарман ойындары, түрлі мерекелік концерттер кіреді. Сонымен қатар, газет беттерінде жарияланатын түрлі анекдоттар мен әзіл шыны араласқан қызықты материалдар осы функцияның негізгі құрамына жатады.