|
УМКД 042-X.1.ХХ/03-20__
|
Ред. № __ от _______200__ г.
|
Страница 3 из __
|
1.1 Глоссарий
Ақыл –ой тәрбиесі (Умственное воспитание) –адамның таным қабілетін дамытып, ер жетіп, есеюіне, білім қорын игеруіне жол ашатын тәлім –тәрбиенің негізгі бір саласы. Ақыл –ой тәрбиесі арқылы оқушының оқып, білім алуындағы іс -әрекетін бағыттап, сана –сезімінің дамуына ғылым негіздерін меңгеруіне бағыт, бағдар беріледі. Ақыл –ой тәрбиесінің қуатты құралы –тіл. Ой тілсіз дамымайды. Тіл мен ойдың бірлігі –ақыл –сананың дамуына мүмкіндік туғызады. Оқушыларды ойлай білуге баулудың жолдарн педагогиканың әдістемелік саласы қарастырады. Ол үшін оқытудың әдіс –тәсілдерін әңгімелесу, кітап оқуға, мазмұндауға, ұққанын айтып беруге, шығарма, мазмұндама жазуға жаттықтыру және т.б.) қарастыру, көрнекі құралдары, техникалық құралдарды пайдалана отырып іс -әрекетке, баяндауға, суреттеуге үйрету көзделеді. Логикалық ойдың дамуында проблемалық ой ситуациясын туғызудың, проблемалық сұрақтар қою арқлы шығарманың ішкі мазмұнына талдау жасауға, пікір айтуға үйретудің маңызы зор.
Ақыл –ой дамуының деңгейі –білімдер мен біліктердің және оларды игеру кезінде қалыптасқан ақыл –ой әрекеттерінің жиынтығы, оларды ойлау процесінде белгілі бір көлемде жаңа білімдер мен біліктердің игерілуін қамтамасыз ету үшән еркін қолдана білу. Нақты бар ақыл –ой дамуның деңгейі -индивидтің танымдық және шығармашылық мүмкіндіктерінің күйі, ол туралы ақпарат не ұзақ уақыт психологиялық –педагогикалық бақылаулар арқылы, не арнаулы әдістемелермен диагностикалық сынаулар жүргізу арқылы алынуы мүмкін.
Білім (Знание) –адамның белгілі бір жүйедегі ұғымдарының, деректері мен пайымдарының, т.б. жиынтығы. Білім адамзат мәдениетінің ауқымды ұғымдарының бірі болып табылады. Ол, сана, таным, ойлау, ақиқат, ғылым, т.б. күрделі де терең ұғымдармен тығыз байланысты, әрі солар арқылы анықталады. Білім тұлғаның қалыпты әлеуметтенуінің және билік құрылымына енуінің міндеттері шартты болып табылады.білім бүкіл адамзат ақыл –ойының адамды қоршаған табиғатта, айналаны танып –білудегі ғылыми мәлімет қорының жиынтығы; қоғамдық өмірдің даму сатыларына сай теориялық анықтамалар мен адамның өмірлік қарекетінде ақындалып дәлелденген белгілі бір жүйедегі ұғымдар дүниесі. Білімді танымдық дәрежесіне, шындықты жан –жақты қамтуына, терең мәніне, жете бейнеленуіне, дәйектілігі мен дәлдігіне қарай мынадай түрлерге бөлуге болады: тұрмыстық білім, ғылымға дейінгі білім және ғылыми білім, эмпирикалық білім және теориялық білім. Білімнің қай түрі болсын адамзат тәжірибесінің негізінде дамып отырады.
Гуманизм (лат. Gumanus – адамгершілік) – дүниетаным принципі. Оның негізіне адамның мүмкіншілігінің шексіздігіне, өзін-өзі дамыту қабілетіне деген сенімі мен ерік бостандығын, абыройын қорғау, адамның бақытқа жету жолындағы құқығы мен оның барлық сұраныстарын қамтамасыз ету қоғамның түпкілікті мақсаты деген мұрат жатады. Гуманизм қайта өрлеу дәуірінде XIV-XVI ғ.ғ. қоғамдық ой- пікірде, әдебиете, өнерде, ғылымда алдыңғы қатарлы прогресшіл идеялық ағым ретіндее қалыптасқан. Бертін келе адамды баоынша ардақтайтын, адамгершілік қасиеттерін, бас бостандығын қорғайтын біртұтас көзқарастар жүйесіне айналды.
Ғылым – 1) білім негіздері, әсіресе ғылыми әдісті жүйелі түрде қолдану нәтижесінде алынған негіздер; 2) негізгі принциптер мен жалпы заңдылықтарды қорытып шығаруға жұмылдырылған зерттеулер не пәндер саласы; 3) табиғи құбылыстарды зерттеуге арналған әдістер мен амалдардың ғылыми принциптерге негізделген жүйесі. Ғ. – табиғат, қоғам және ой жүйесі туралы жаңа білім жасауға бағыттталған оның барлық шарттары мен сәттерін: білімдерімен және қабілеттерімен, біліктілігімен, дене тәрбиесімен, ғылыми еңбегінің бөлінісімен және кооперациясымен қоса ғалымдарды, ғылыми мекемелерді, тәжірибелік және лабороториялық жабдықтарды, ғылыми-зерттеу жұмыстарының әдістерін, түсінік және котегория аппараттарын, ғылыми ақпарат жүйесін, сондай-ақ алғышарт, құрал-жабдық ғылыми өндірістің нәтижесі болып табылатын барлық ғылымдарды түгел қамтитын зеттеу қызметінің саласы. Бұл нәтижелер, сондай-ақ, қоғамдық сана нысанының бірі бола алады. Ол объективті ақиқатқа жетуге, заңдылықтарды бейнелеуге және алдын ала болжауға арналған, жүйелі түрде құрылған білімнің жоғарғы нысаны.
Дарынды балалар –жалпы және арнайы дарындылығын (музыкаға, сурет салуға, техникаға және т.б.) байқатқан балалар. Дарындылықты ақыл-ой дамуының қарқыны бойынша –басқадай жағдайлар бірдей болғанда балланың өз құрдастарына озықтық дәрежесі бойынша диагностикалау қабылдаған (ақыл-ой дарындылығы тестері мен сияқтылық коэффициенті осыған негізделген). Мұндай көрсеткішті аса бағалауға болмайды, өйткені ақылдың шығармашылық жағының бірінші дәрежелеу маңызы бар. Басқалардан бұрын балалардың көркемділігін (музыка саласында, одан соң сурет салуда) байқауға болады. Ғылым саласында бәрінен гөрі математикалық дарындылық тезірек байқалады. Баланың жалпы ақыл-ой деңгейі мен неғұрлым арнайы қабілеттердің көрінімділігі арасында алшақтық болатын аз емес. Ақыл-ой қабылеті тым ерте дамыған не қайсыбір қарекет саласында ерекше айқын жетістіктерге жеткен балалар вундеркиндтер деп атайды. Алайда баланың тіпті ең үздік деген жетістіктерінің өзі болашақ таланттың жеткілікті кепілі бола алмайды. Туа біткен бейімділіктер индивидумдық –психологиялық ерекшеліктердің қалыптасуының күрделі процесінің шарты ғана, оның бәрі қоршаған ортаға, қарекеттің сипатына өте көп байланысты. Балада ерекше қабілеттер болуының нышандары оның жасынан ажырақсыз: олар көбіне кемелдену қарқынына және жастық өзгерістерге байланысты. Дарындылықтың бағалануы тестеуге ғана негізделмеуі керек –оның дәрежесі мен өзіндік ерекшелігі оқыту мен тәрбиелеу барысында, балалардың белгілі бір мазмұндағы қарекетті атқаруы кезінде байқалады. Ерте бастан амандандыру күн ілгері және шамадан тыс болмауы керек. Дарынды балалардың анықталып, кемелдендірілуіне арнаулы мектептер (мыс., музыка, математика мектептері), факультативтік сабақтар, алуан түрлі үйірмелер студиялар, мектеп оқушыларының олимпиадаларын, балалардың көркемдік өнерлерінің конкурстарын өткізу және т.б. жағдай жасайды. Дарынды балалардың дамуының тежелуіне жол беруге болмайды. Мұндай балалардың оқулық жүктемесі, оқыту және тәрбиелеу нысандары олардың мүмкіндіктеріне сай келуі сәйкес. Дарынды балалар туралы қамқорлық қабілеттіктердің дамытылуын жалпы білімдік дарындықпен және тұлғаны кемелдендірілуі мен ұштастырылуын көздейді.
Қайта тәрбиелеу (Перевоспитание) –баланың қоғам нормалары мен талаптарына сай қайшы келетін кейбір теріс пиғылдары және жат қылықтарын түзетуге бағытталған педагогикалық ықпал ету жүйесі; жалпы тәрбие процесінің бір бөлігі қайта тәрбиелеу тәрбиеші мен тәрбиеленушінің өзара әрекеті ретінде ұйымдастырылады. Қайта тәрбиелеудің негізгі мақсаты –жеке адамды жөнге салу. Қайта тәрбиелеу -күрделі де ұзақ процесс. Тәрбие процесінің барысында түрлі себептермен кейде педагогикалық мақсат толығымен орындалмайды (ортаның теріс ықпалы, ата –ананың, педагогтардың қателігі, тәрбие жұмысының нашарлығы). Осыған байланысты жас өспірімдердің тәртібінде кейде нормадан ауытқулар байқалады. Дегенмен, ол ауытқу дағдыға айналып, қалыптаспаған. Мұндай жағдайда ол ауытқуларды жалпы тәрбие жұмысының барысында тиісті ықпал ету тәсілдері арқылы түзетуге болады. Ал, уақытында қолға алынбаса, ол ауытқулар тұрақты дағдыға айналуы мүмкін. Бұл жағдайға қайта тәрбиелеу үшін дербес міндет қойып, ерекше шаралар қолдану қажет. Қайта тәрбиелеудің бірінші талабы –балаға теріс ықпал етуші жағдайды өзгерту. Ол үшін отбасындағы жағдайды өзгерту немесе баланы үй жағдайынан мүлдем аулақтату қажет. Кейде оқушыны басқа сыныпқа не мектепке ауыстыруға тура келеді. Жағдайды өзгертумен бірге қайта тәрбиеленушінің сезімін оятып, жалпы тәртібіне әсер ететіндей жұмыстаржұмыстар жүргізіледі. Педагогика –тәрбиеші баланың құпия жатқан сырын ашып, оның көмескі қызықтайтыны не нәрсе екенін анықтайды. Оқшау мінез, дағдылардың қалай, неліктен пайда болғандығына көз жеткізеді. Қайта тәрбиелеуде сендіру тәсілі, ұжымның үзілді –кесілді талабы және т.б. маңызды роль атқарады. Осылай ықпал етудің нәтижесінде пайда болған ішкі өзгеріс қайта тәрбиелеудің бастамасы болып табылады. Кейінгі өзгерістер педагогтардың. Ұжымның қайта тәрбиеленушіні қалай дұрыс бағытқа салып еліктіріп әкетуіне байланысты. Тәрбиенің нашарлығынан, ортаның кері ықпалынан теріс жолға түскен адам тәртібі кейде қоғам мүддесіне қарсысипат алады. Мұндай жағдайда ықтиярсыз қайта тәрбиеленуші жұмысы жүргізіліп, арнаулы мекемелерде педагогикалық ықпал етудің арнайы шаралары қолданылып, ерекше педагогикалық режім жасалады.
Қайта тәрбиелеудің алгоритмі )алгоритм перевоспитания) –тәрбиешінің алдына қойған жоспарланған мақсаты мен міндеттерінің біртіндеп, жүйелі түрде тәрбиеленушіге ықпал етуі.
Меңгеру, игеру (осваивание, усвоение) –үш ерікті және ерікті кезеңіне ие таным нысаны. Түсіну, есте сақтау, тәжірибеде пайдалану мүмкіндігі. Меңгеру, игеру -өткен ұрпақтың жинақтаған тәжірибесін (білім, дағды, икем, т.б.), тәсілдері мен әдіс –амалдарын адамның өз игілігіне айналдыруы. Меңгеру процесі адамның туғаннан бүкіл өмір бойғы психикасының дамуының негізі болып табылады. Бұл адамдардың бір –бірімен қарым –қатынасы мен ойын, оқу, еңбек әрекеттері барысында жүзеге асып отырады. Ілім –білімді тұрақты меңгеру үшін, қай кезде болса да, адамның өзіндік белсенділігі аса қажет.
Мінез –құлық мәдениеті (Культура поведения) –адамшылық қарым –қатынастың негізгі талаптары мен ережелерін сақтау, айналасындағылармен дұрыс қарым –қатынас құра білу. Адамның жүріс –тұрыс, іс -әрекетінің жиынтық көрінісі мінез –құлық ерекшелігін айқындайды. Мінез –құлықты ерекшеліктер моральдық категорияға жатады. Ол –адамның қоғамдағы мінез –құлқын реттеу қызметін атқаратын әлеуметтік институт, қоғам түгелдей мақұлдаған заңды талаптардың орындалу барысымен анықталады. Құқықтың моральдан айырмашылығы: біріншіден, қоғам мойындаған адамгершілік талаптарын әр адамның орындауын барлық қоғам мүшелерінің қадағалауына байланысты, екіншіден, мораль талаптарын орындау тек рухани әсер ету формаларымен (қоғамдық баға беру, көрсетілгенмінез –құлық ережелерінің орындалуын мақұлдау немесе айыптау) өлшенеді. Мінез –құлық мәдениеті адамның өскен ортасына, адамдармен күнделікті қарым –қатынасына, білім өресіне, көрген –түйгеннен алған үлгі -өнегесіне байланысты.
Мұғалім стресі (Стресс учителя) -педагогикалық іс -әрекет барысында аяқ астынан кездескен өзгеше қиындықтардан туындайтын жағдай. Мұғалім стресі көбінесе уақыт тапшылығынан, оқушының үлгерімі мен тәртібінің нашарлығына, әкімшілікпен және әріптестерімен қақтығыс кезіндегі және т.б. жағдайлардан туындайды.
Оқыту әдісі, үйрету әдісі (Метод обучения) -білім мазмұнын меңгерудің қамтамасыз ететін мұғалім мен әрекет жүесі. Оқыту әдісі оқыту мақсатын, меңгеру тәсілін, оқыту субъектілерінің өзара әрекетінің сипатын қамтиды. Бұл белгілердің ерекшелігі оқытудың әрбір әдісінде көрінеді, ал әдістер жинтығы тәрбиелей оқытудың барлық мақсатынажтуді қамтамасыз етуі керек. Оқыту әдісі –тарихи категория. Білім беру мазмұны мен мақсаты өзгерсе, ол да өзгереді.
Оқытуды компьютерлендіру –тар мағынада –компьютерді оқыту құралы ретінде пайдалану, кең мағынада –компьютердің оқу процесінде көп мақсатты пайдаланылуы. Компьютер ақпараттық технологияның бір құрауышы болып табылады, сондықтан да О.К. терминінің орнына нақ сол мағынада оқытуды ақпараттандыру термині пайдаланылады. Оқытуды компьютерлендірудің негізгі мақсаттары -өскелең ұрпақты ақпараттандырылған қоғамда, яғни ақпаратта ұқсату жөніндегі қызметтің алуан түрі кеңінен тараған, ақпараттық технология өндіру қарекетінің барлқ салаларында жетекші орын алып отырған қоғамда өмір сүруге даярлау; ақпараттандыру құралдарын ендіру арқылы оқытудың нәтижелілігін арттыру. Оқытудың компьютерлендіруінің оқу процесінің барлық құрауыштарына мәнді әсері бар. Компьютердің оқыту мазмұнына елеулі ықпалы, бір жағынан, бұрын жоғары білікті маманның ғана шамасы жетеді деп саналғанның көбі қазір оқушының қолы жететін игіліктерге айналды. Мұның мүмкін болған себептері әр алуан; компьютер оқулық мазмұнын көрнекілендіреді, оқушының өзіне қажет көлемді ақпаратқа, соның ішінде өзі орындайтын міндетке тікелей қатысты ақпаратқа қолын жеткізеді. Екінші жағынан, компьютер оқыту мазмұнына әр түрлі эвристикалық құралдарды, ең алдымен, міндеттердің шешімін іздеу стратегиясын қосуға мүмкіндік береді. Компьютер оқыту әдістеріне елеулі өзгерістер енгізеді. Компьютердің оқу мақсаттарында пайдаланылуы оқушының қарекетін жеңілдетеді, уақыт көп кететін амалдарды орындаудан босатады, қажет ақпаратты өзі іздеп табуға мүмкіндік алады, қате жіберіп алу қорқынышынан құтылады, зерттеу жұмыстарын жүргізуге қатысады. Компьютер мұғалімге шешімдер қабылдау қажет болған кезде көмекші ролін атқарады. Мектеп оқушыларының компьютерлік сауаттылығының маңызды бір құрауышы өндірісте, мәдениетте, білім беруде компьютерлердің қолданылатынын білу. Олар компьютерді іске қосып, бағдарламалар кітапханасынан керегін алып пайдалана білуге, онымен мәтін жазуға, керек ақпаратты іздеп табуға, сурет салуда пайдалануға және т.б. үйренеді. Оқытуды компьютерлендіру динамикалық процесс, оның дамуныың негізгі беталыстары компьютердің оқу процесінде пайдаланылу саласының ұлғаюымен байланысты. Компьютер физикалық –математикалық циклдың, жаратылыстанудың және кәсіптік оқытудың оқу курстарында ғана емес, сонымен қатар гуманитарлқ пәндердің оқу курстарында, барлық үлгідегі оқу орындарында (тіпті балабақшаларда да), дарынды балаларды оқытуда, сондай –ақ ақыл –ой күшінің толысуында ауытқулары бар балаларды, дене мүшелерінің кемістігі бар балаларды оқытуда кеңінен қолданылады.
Оқытудың ғылымилығы (научность обучения) -нақты ғылыми білімдер беріп, дүниеге көзқарасты қалыптастыратын дидактикалық қағидалардың бірі. Оқытудың ғылымилығының мазмұнына тек айқын ғылыми фактілері мен ақиқаттар алынады.
Оқытудың жүйелілігі (систематичность обучения) –оқу материалы мазмұнының зерттелетін ғылымының ішкі логикасы, сонымен бірге оқушылардың жас ерекшеліктері мен психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келуін талап ететін дидактикалық қағида.
Оқытудың көрнекілігі (Наглядность обучения) –оқытудың оқушылар қабылдаған нақты бейнеге негізделуін талап ететін дидактикалық ұстаным. О.К. оқушылардың байқампаздықтары мен ойлау қабілеттерін дамытады, оқытуды неғұрлым түсінікті етеді, оқу материалын терең меңгеруге әсер етеді.
Педагогикалық зерттеулер –оқыту мен тәрбиелеудің заңдылықтары, құрылымы, мехнизмі, педагогиканың теориясы мен тарихы, оқу –тәрбие жұмысының ұйымдастырылу әдістемесі, оның мазмұны, принциптері, әдістері мен ұйымдастырылу нысандары туралы қоғамдық тұрғыдан маңызды жаңа білімдер алуға бағытталған ғылыми қызмет процесі мен нәтижесі. Педагогикадағы зерттеулер эмпириялық тексеруге келетін фактілерге негізделеді, мақсаткерлігімен, жүйелілігімен, барлық элементтерінің, процедуралары мен әдістерінің өзара байланыстылығымен ерекшеленеді, талдап –белгіленген теорияға сүйенеді, элементтерін ғылыми және практикалық қызметте бір мәнде ұғынып, пайдалануға болатындай логикалық –сындарлы схемалар шеңберінде құрылады. Педагогикадағы зерттеулердің теориялық маңыздылығы оның соңылығымен, тұжырымдамалық мәнмен, алынған нәтижелердің дәлдігімен байланысты. Практикалық маңыздылығы алынған нәтижелелердің оқу –тәрбие процесіне, оқыту әдістемесіне, қызметтің әр түрін ұйымдастыруға ықпал -әсерімен, бұл нәтижелердің әлеуметтік және экономикалық мәнділігімен анықталады.
Педагогикалық басқару (Педагогическое управление) –қойылған мақсатқа сәйкес педагогикалық жағдайды, процесті немесе жүйелерді бір қалыптан екінші қалыпқа ауыстыру процесі.
Педология (грек. paidos-жасөспірім, бала, logos-ілім).XIX ғ. соңында қолданбалы психология мен эксперименттік педагогиканың шеңберінде эволюциялықидеяның таралуы мен дамуынан туындаға ағым. Педология терминін 1893 ж. америкалық психолог О.Хризман ұсынды. Педологияның негізін қалаушылар –С.Холл, Дж.М.Болдуин, Э.Киркпатрик, Э.Мейман, В.Прейер, П.П.Блонский, Л.С.Выготский және т.б. Бұл ағымның мазмұнын жасөспірімнің дамуы туралы психологиялық, анотомиялық –физиологиялық, биологиялық, әлеуметтік сияқты көзқарастардың жиынтығы құрады. Бірақ бұл кездегі пікірталастарда педологияның басқа ғылымдардан тиянақты айқындала қоймады. Тек шешендік әдістемелік негіз бен бағдар үйлескеннен кейінгі кезеңдегі баланың психикалықдамуытуралыдиагностикаыл қізденістер жаңа нәтиже мен табыстарға жетті.
Талап (требование) –педагогикалық ықпал етудің негізгі әдістерінің бірі. Іс -әрекетке итермелейтін талап (кесімділік дәрежесіне қарай -өтініш, тапсырма, бұйрық) және әрекет етуге тыйым салатын талап (нұсқау, сәйкес бұйрық, жазалау) болып бөлінеді.
Тәрбие –жеке тұлғаның адамдық бейнесін қалыптастырып, өмірге бейімдеу үшін жүргізілетін игі әрекет. Халық тәрбиені бала құрсақта жатқаннан бастайды. Бесік тәрбиесі, балдырған тәрбиесі, өрен тәрбиесі, жаасөспірім тәрбиесі, жастар тәрбиесі бір –бірімен жалғасып, өз ерекшеліктерімен іске асырылады.
Тәрбие әдістері (Метод воспитания) –ересектер мен балалар арасындағы қоғамдық қарым –қатынастардан туындаған тәрбиелік әрекеттестік тәсілдерінің жиынтығы. Ол балалардың тіршілік, әрекет, қарым –қатынастарын ұйымдастырып, белсенділігін арттырып, тәртіпке келтіруді көздейді. Тәрбие әдістерінде тәрбиешінің тұлғалық ерекшелігі, кәсіптік құзыр деңгейі айқындалады. Тәрбие әдістеріне бақылау, өзін -өзі бақылау, өзін -өзі тәрбиелеу, әрекеттерді ұымдастыру және т.б. жатады.
Тәрбие психологиясы (Психология воспитания) –балалар ұжымының, баланың іс -әрекетін мақсаттылық ұйымдастыру жағдайында жеке адамның дамуын зерттейтін педагогикалық психологияның бөлімі. Тұлғаның мотивациялық саласының мазмұны, оның бағыттылығын, құндылық бағдарлануын, сондай –ақ әр түрлі жағдайда тәрбиеленіп жатқан балалардың өзіндік сана сезімдеріндегі айырмашылықты, балалар ұжымы мен бозбалалар ұжымының құрылымын, олардың жеке тұлғаның қалыптасуындағы ролін, психикалық депривацияның жағдайы мен салдарын зерттейді.
Тәрбие технологиясы (Технология воспитания) -процестегі жекелеген педагогикалық міндеттерді орындауға бағытталған әдістер жүйесі; ұжымдық жоспарлардың орындалуын ұйымдастыру тәсілі; оқушылармен байланыс орнату тәсілі; педагогикалық диагностика тәсілі.
Тәрбиелік әлеуметтану (Социология воспитания) қоғамның тәрбиелік күшін, адамды әлеуметтендіру процесін, әлеуметтік институт ретінде тәрбиені зерттейтін ғылым саласы.
Үйрену –адамның белгілі бір білім жүйелерін, тиісті қимыл қозғалыстар мен амалдарды меңгере алуы. Адамның негізгі үйренетін нәрсесінің бірі –білім. Үйренудің адам мен жануарларға ортақ негізгі үш түрі бар: сенсор, мотор, сенсомотор. Адамға ғана тән үйренудің түрін когнитивтік үйрену деп атайды. Сенсорлық үйрену арқылы: білім, моторлық үйренумен –дағды қалыптасады. Бірнеше үйренудің қиысуы, мақсатқа сай әрекет ету ойлаудың жоғары түрінің қалыптасуына мүмкіндік береді.
Тұлға (Личность) –1) –дербес әрекет ететін субъект ретіндегі нақты және адам болмысының қайталанбас, ерекше әдісі, адамның қоғамдық өмріінің дара нысаны. Тұлға әлеметтік тіршілік ету әдісі жағынан дара болады, оның өзіндік дүниесі ерекше өмір жолын белгілейді және ол мазмұны жағынан әлеуметтік жағдайлармен анықталады. Ал тегі, құрылымы және нысаны жағынан даралық сипатта болады. Тұлғаның мәні нақты индивидтің өзіндік ерекшелігінде, оның әлеуметтік жүйе шеңберіндегі өзімен -өзі болу қабілетінде ашылады. Табиғи таланттардың, туа біткен ерекшеліктердің маңызды ролын тұлға дамуында әлеуметтік факторлар жаңаша түрде көрсетеді. Дара өмірдің тіршілік ету әдісі дегеніміз –адам өмірінің (неғұрлым ерекше немесе неғұрлым жалпы) көрінісі, адамның бірегей және бесаспап қасиеттерінің бірлігі, тұтас жүйе; 2) адамдар арасындағы өзінің ұстаным –орнын еркін және жауапкершілікпен анықтайтын, қоғамның өкілі ретіндегі адам. Қоршаған ортамен, қоғамдық және адами қарым –қатынастар жүйесімен, мәдениетпен өзара әрекеттестікте қалыптасады. Адам, тұлға болып туа қалмайды, әлеуметтену процесінде тұлға болып шығады.
Тәрбиелік қарым –қатынас (Воспитательное отношение) –баланы дамытуға, яғни оның өзін -өзі тәрбиелеуіне, өздігінен білімін жетілдіруіне бағытталған қарым –қатынас. Тәрбиелік қарым –қатынас –адамзат тәжірибесінің алмасуы, берілуі, меңгерілуі және пайдаланылуы.
Тәрбиеші –оқу –тәрбие мекемелерінде балалармен тәрбие жұмысын жүргізуші. Мектепке дейінгі мекемелерде, балалар үйінде, мектеп –интернаттарда, кәсіптік –техникалық оқу орындарында, балиғатқа толмаған тәртіп бұзушылардың еңбек колонияларында тәрбиеші тағайындалады. Тәрбиешу тәрбиеленушілердің күнделікті оқу –тәрбие жұмысын, демалыс уақытын ұйымдастырады, көпшілік –мәдени жұмыстарын жүргізеді. Тәрбиеші педагогикалық оқу орандарында даярланады.
Тәртіп (Дисциплина; лат. disciplina –оқыту –тәрбиелеу) –адамдардың белгілі бір қауымдастығындағы, тіршілік қарекеті саласындағы реттіліктің, жөн –жосықтылық пен ұйымшылдықтың сапалық сипаттамасы; адамдардың мінез –құлқының қоғамда қалыптасқан құқық, мораль нормаларына не қайсібір ұйымның жарғылық талаптарына сәйкестігін бейнелейді. Тәртіп адам мәдениетінің ең маңызды құрауыштарының бірі ретінде оның әр түрлі салаларындағы қоғамдық мінез –құлқын сипаттайды. Тәртіптілік тұлғаның ұстамдылығын, іштей ұйымдасқандығын, жауапкершілігін, өз мақсаттарына бағыну (өзіндік тәртіп) мен қоғамдық нұсқауларға (заңдар, нормалар, принциптер) бағынуға әзірлігі мен дағдысын қамтиды. Қоғамдық тәртіп адамдардың мінез –құлқы мен жүріс –тұрысында үйлесімді, жөн –жосықты сипат береді, ұжымдық іс -әрекеттің өнімді болуының, әлеуметтік институттар мен ұйымдардың қалыпты қызмет атқаруының, тұлғааралық қарым –қатынастардың дұрыс болуының алғы шарты болып табылады.
Тәртіптілік (Дисциплинированность) –адамның адамгершілік бағыттылығын, өз тәртібін ойша жобалау қабілетін және өзіндік күнделікті әрекетін қамтитын тәртіпке, ұйымшылдыққы әдеттенуі. Тәртіптілік –адамдардың қоғамдық ортада белгілі бір тәртіп жүйесін сақтауын және олардың игеруге міндетті нормаларды (құқықтық, моральдық, саяси –этностық) берік сақтауын талап ететін жүйе. Осы жүйені орындау арқылы адамның қоғамдағы қарым –қатынасы, еңбекке қатысы айқындалады. Тәртіптілік нормалары әдет –ғұрып, дәстүр, қоғамдық дағдылар арқылы көрініс табады. Ол қоғамдық орындар мен жеке топтарда, отбасы бірлестіктерінде іске асырылады. Тәртіпсіз ешбір қоғамның нәтижелерге қол жеткізуі мүмкін емес. Тәртіпті сақтау саналы түрде іске асырылғанда ғана нәтижелі, жемісті болады. Зорлау, күштеу арқылы орындалған тәртіп іштей ыза, кек туғызып, жұмыста тиісті нәтиже бермейді. Ол өнімнің сапасына да кері әсер етуі мүмкін.
Теория –практика мен тәжірибені қорыта келіп, әр алуан қоғамдық құбылыстар мен фактілерді түсіндіретін және оларға әсер ете алатынжалпы ғылыми принциптерді білдіретін ілім.
1.2 ДӘРІС
Дәріс сабақтарының тақырыптары.
1. Тапсырмалар және мектепке дейінгі тәрбиенің ұйымдастырылу принциптері
Жалпы мектепке дейінгі тәрбиенің мемлекеттік мінездемесі және оның Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі орны.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, нормативтік құжаттар, мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеудің жалпыға бірдей стандарты.
2. Балабақшалар және оларды ұйымдастыру
Мектепке дейінгі ұйымдастыру – жалпы мектепке дейінгі білім беретін мекеме. Балабақшалардың басты қалыпқа келу мен даму кезеңдерінің жүйесі.
Мақсаты, тапсырмалар және мектепке дейінгі ұйымдастырылудың дұрыс жүруі, мектепке дейінгі ұйымдардың түрлері (балабақша, ясли-бақша, мектепке дейінгі мини-центр, кешенді мектеп – балабақша.
Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі тәрбие мен білім беруді дұрыс ұйымдастырудың ережесі. Балабақшаның ережелері.Мектепке дейінгі білім беру ұйымынының менеджменті.
3.Мектепке дейінгі ұйымдардың қаржылық жүйесі
Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі тәрбиені ұйымдастырудың қаржылық жүйесі. Қаржылық-жоспар жұмысының басшылығы.
Мектепке дейінгі мекеменің ұйымдастырылуының сметасы – қаржылық құжат. Мектепке дейінгі мекеменің сметасының қалыптасуы. Сметаның шығын мақаласы.Мектепке дейінгі балаға бір жылда кететін ақшалай шығыны, педагогикалық-медициналық жұмыскерлердің тарифы және қызмет көрсетуі.
4. Меңгеруші – мектепке дейінгі ұйымдастырудың негізгі жетекшісі
Меңгеруші ( басшы) – ұйымдастырушы, администратор, жоғары дәрежелі педагог. Оның қызметке дұрыс келуі және орнымен жұмыстан шығуы. Меңгерушіге қойылатын талаптар. Меңгерушінің құқығы мен міндеттері. Балалардың өмірі мен денсаулығының қорғалуын қадағалау.
Меңгерушінің қызметінің құрылымы: мекеменің шаруашылық жұмысына басшылық жасау; оқыту және тәрбиелеу жұмысының қадағаланып отыруы; ата-аналармен жұмысты қадағалау; балабақшаның материалдық жағдайыныңың дұрыс қамтамасыз етілуін қадағалау; балабақшадағы жиhаздардың, топтардың бөлмелерінің дұрыс ұйымдастырылуын қадағалау;
Іс-қағаздар жұмысының кіріспесі
Мектепке дейінгі ұйымның педагогикалық жұмыскерлерінің басқарушысының квалификациялық мінездемесі
5. Әдіскер – мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық ұжымды ұйымдастырушы
Балабақша әдісерінің педагогикалық компоненті мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқытуына оптималды жағдай жасау
Мектепке дейінгі балалардың жетекші моделін жеке қалыптастыру. Мектепке дейінгі балалардың оқу және дамуына жаңа педагогикалық технологияларды тәрбиеші жұмысына қолдану
Әдіскердің рөлі мектепке дейінгі ұйыммен жақсы қарым-қатынасқа түсу, ұжымға түсіністікпен қарау
Әдіскердің бөлмесін ұйымдастыру. Балабақша жұмысындағы тәжірибесінің документациясы, конспектілердің жиналуы. Бөлмені безендіру. Тәрбиешәмен нормативті құжаттарды меңгеру жұмысы.
Ата-анамен жұмыс,мекеменің олармен жұмыс сауаттылығы. Мектепке дейінгі мекемені аттестацияға даярлау.
Тақырып 6. Тәрбиелеу әдістеріне мінездеме. Кіші топтағы балаларға тәрбие берудің әдіс - тәсілі және формаларына түсінік беру.
Мақсаты: Тәрбиелеудің әдіс-тәсілдері және формалары жүйесін педагогикалық процестің қозғаушы механизмі ретінде қарастыру.
6. Мектепке дейінгі ұйымдарды басқару мен ұйымдастыру әдістері
Мектепке дейінгі ұйымды басқарудың негізгі функциялары. Педагогикалық процестен басқару әдістерінең мақсаттары мен прициптері жіне оларды жүзеге асыру.
Педагогтардың белсенділік , стимулдық әдістері. Оқу – тәрбие процесінің негізгі басқару шарттары. Педагогикалық қызметкерлердің, тәрбиешілердің іс-әрекеттерін бақылау және оларға өз іс-әрекеттерін талдауға түзетуге бағыттау. Сенімділік режимінде жұмыс атқару; ұжымда шығармашылық атмосфера ұйымдастыру, дамыту; әрбір іске тәрбиешлерді араластыру,бақылаудың үйлесімділігі. Мектепке ейінгі мекекемеге дбағдарламаны таңдауға құқық беру. Белгілі шарттармен әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру.
7. Мектепке дейінгі ұйымдағы жұмысты жоспарлау
Жоспарлау - мектепке дейінгі ұйымдағы басқарудың басты функциясы.
Балабақшаның жоспарлау жұмысының мазмұны мен құрылымы. Жоспарлау түрлері. Перспективті жоспарлау. Жылдық жоспарлау. Мектепке дейінгі ұйымның жылдық жоспарын анализдеу. Ағымдағы жоспарлау; айоық және күнтізбелік жоспарлар.
Балабақшадағы әртүрлі жас топтарының оқу -тәрбие жоспарлауы.
8. Мектепке дейінгі мекеменің әдіскерінің ұмыс формасы.
Әдіскердің ұжыммен негізгі жұмыс түрлері: бақылау, балабақшаның оқу – тәрбие жұмысының педагогиалық анализі, педагогикалық кеңестердің ұйымдастырылуы, семинарлардың ұйымдастырылуы,семинар прақтикумдар, ашық сабақтардың анализі. Жұмыскерлер мен тәрбиешілермен жекелей әңгімелер жүргізу, тәжірибелік көмектер көрсету.
Мониторингтер ұйымдастру. Педагогтармен бірге жаңа әдістемелік жұмыс формаларн ұйымдастыру; кәсіби біліктілікті жоғарылату мақсатында интерактивті әдістерді қолдану, кәсіптік ойындар, миға шабуыл, диалогтар, дискуссиялар, педагогикалық рингтер, дебаттар т.б. Педагогикалық сөзжұмбақтар мен перфокарттарды шешу. Бала шығармашылығы мен іс-әрекетінің анализі. Әр жастағы топтарға арналған көрмелер, «ашық есік күндерін» ұйымдастыру. Кәсіби шығармашылықты дамыту. Педагогтармен педагогикалық этика. Бастауыш сынып мұғалімдерімен, ата-аналармен жұмыс.
9. мектепке дейінгі ұйымда оқу-тәрбие жұмысына педагогикалық анализ бен бақылауды ұйымдастыру.
Күннің бірінші дәне екінші бөліктеріндегі педагогикалық прцесті бақылау. Оқу бағдарламасының мазмұны сәйкес талаптарға және жас ерекшеліктеріне сайлығын бақылау. Балалардың оқу – тәрбие жұмысын бағытты түрде зерттеу,баланың бағдарлама бойынша білім деңгейін анықтау, ұймдастырылған оқу іс –әрекетіндегі жекелей жұмыс жүргізу,тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің сөйлеу стильі, дамытушылық бағытта оқыту.
Педагогикалық анализ жасау. Педагогикалық анализдер түрі тақырыптық , қорытынды.
Жедел анализ- оқу – тәрбие жұмысына мінездеме беретін күнделікті көрсеткіш, ұйымдастыру, кеңес беру.
Тақырыптық анализ- педагогикалық процесстің маңызды жақтарын зерттеу, кеңес беру.
Қорытынды анализ – жарты жылдық, жылдық, жаз кезіндегі анализ. Педагогикалық анализ формалары – кездесу, анкета, білім деңгейін анықтау, тәрбиелілік, диагностикалық карталар көмегімен балаларға әртүрлі зерттеулер жүргізу. Педагогтардың дайндығын – деңгейлеп бағалау. Тест, анкета, педагогикалық жағдаяттар құрастыру мен оларды шешу т.б.
10. Педагогикалық кеңесті ұйымдастыру
Педагогикалық кеңес – мектепке дейінгі тыныс тіршілікті ұжымдық талқылау мен сараптау. Педагогикалық кеңестің функциясы: оқу –тәрбиелік жұмысын жақсарту, анализ жасау, педагогикалық кадрлардың , педагогикалық шеберлік және олардың мәдениеті, проблеммаларды талқылау, тәрбиешілердің есептерін қарастыру, ата- аналар комитетеінің атқарған жұмысы, тәрбиедегі педагогикалық ғылыми жетістіктер жайлы талқыланады.
Ұйымдастырушылық – педагогикалық іс- шаралар, мектепке дейінгі мекеменің санитарлы –гигиеналық нормалары мен материалды – техниклық сұрақтар бойынша талқыланады. Бала тәрбиесінде педагогикалық-психологиялық көмек көрсету. Педагогикалык соңғы шешімдер мен аттестацияның қорытындылары, аттестациялық мінездемелер мен департаменттен тәрбиешілердің санаттары мен марапрттары.
11. Семинар мен семинар – практикум ұйымдастыру.
Мектепке дейінгі оқытудағы танымал теориялық семинарлар және семинар практикумдар ұйымдастыру. Педагогтардың кәсіби кеңес беру мен жұмысын жақсартудың рөлі. Топтық және жекелей кеңес беру ұйымдастыру. Тәрбиешілердің кәсіби деңгейін жоғарылату мақсатында педагогикалық – психологиялық ғылыми жаңалықтарын оқыту. Әдістемелік жұмысты талқылау.
12. Ойын іс-әрекетін басқару.
Мектепке дейінгі жастағы бала үшін ойынның маңызы. Ойын іс-әрекетін ұйымдастыру. Ойын іс –әрекетінің ұйымдастырылуы мен анализдеу. Тәрбиешінің ойын іс-әрекетін бақылауы мен қадағалауы. Ойын іс-әрекетіне керекті жағдай жасау ( жеткілікті уақыт, кеңістіктің кең әрі ыңғайлылығы,қажетті ойыншықтардың болуы, көрнекіліктер). Ойын іс-әрекетін ұымдастыруда қажетті әдістемелердің болуы( әдіс – тәсілдер, бағыттау мен демеу, эмоционалды – жағымды жағдайға түсіру, баланың белсенділігін қалыптастыру).
Топта сюжетті – рөлдік ойындарды шарттары мен дамуын жақсы дамыту. Ойын ортасын қалыптастыру.
14. Оқу іс – әрекетінің анализі.
Мектепке дейінгі мекемеде оқу іс-әрекетін бақылау мен анализдеу. Балалардың жас ерекшелігіне сай толыққанды сапалы білім қалыптастыру. Оқыту – тәрбиеші мен тәрбиеленушінің негізгі іс –әрекеті. Оқытуда – жаңа технологияларды қолдану. Оқытуды анализдеу. Баланы мектепке дайындау. Мектепалды топтарға оқытудың ерекшеліктері.
Тәрбиешінің педагогиклық шеберлігін дамыту.
15. Еңбек іс –әрекетіне жетекші болу.
Еңбек тәрбиесінің тәжірибесі. Мектеп жасына дейінгілерге еңбекке тәрбиелеу әдістемесі мен құрлымы.
Еңбек іс – әрекетін жоспарлау. Мектепке дейінгі мекеменің тәрбиешісі еңбек іс-әрекетін ұйымдастыру тапсырмалары: әр жағдайда еңбек іс әрекетіне тәрбиелей алу, еңбек іс –әрекетінде гигиеналық талаптаға сай болу. Еңбек іс әрекетін ұйымдастыруда балаға жекелей қатынасқа түсу. Ата –ана мен тәрбиеші жағынан бірдей талап болу. Еңбек іс әрекеттің әртүрін балаға қалыптастыру. Еңбек іс әрекетін бақылау. Баланың еңбек тәрбиесі жайлы ата –аналарымен бірге жұмыс жүргізу.
16. Мектепке дейінгі мекеменің әдістемелік кабинеті.
Әдістемелік кабинет- педагогтардың тәжірибе алмасу мен кәсіби білік – дағдыны қалыптастыру мен жетілдіру мақсатындағы бөлме. Балабақшаның әдіскерінің педагогиканың инновациялық технологиясын қолданатын орыны. Әдістемелік кабинеттің құрылымы: нормаативтік және инструктивтік материалдар, балаларға арналған шығармашылық материалдар, үлгілі материалдар. Тақырыптық көрмелер ұйымдастыру, библиографиялық анықтамалар ұйымдастыру.
Балабақша жұмыскерлері үшін психологиялық тренингтер ұйымдастыру. Тәрбиешілерге әдістемелік құралдар, кеңестер ұйымдастыру. Мектепалды топтармен жұмыс материалдары.
1.3 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАР
1.Тапсырмалар және мектепке дейінгі тәрбиенің ұйымдастырылу принциптері
Жалпы мектепке дейінгі тәрбиенің мемлекеттік мінездемесі және оның Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі орны.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, нормативтік құжаттар, мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеудің жалпыға бірдей стандарты.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
2. Балабақшалар және оларды ұйымдастыру
Мектепке дейінгі ұйымдастыру – жалпы мектепке дейінгі білім беретін мекеме. Балабақшалардың басты қалыпқа келу мен даму кезеңдерінің жүйесі.
Мақсаты, тапсырмалар және мектепке дейінгі ұйымдастырылудың дұрыс жүруі, мектепке дейінгі ұйымдардың түрлері (балабақша, ясли-бақша, мектепке дейінгі мини-центр, кешенді мектеп – балабақша.
Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі тәрбие мен білім беруді дұрыс ұйымдастырудың ережесі. Балабақшаның ережелері.Мектепке дейінгі білім беру ұйымынының менеджменті.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
3.Мектепке дейінгі ұйымдардың қаржылық жүйесі
Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі тәрбиені ұйымдастырудың қаржылық жүйесі. Қаржылық-жоспар жұмысының басшылығы.
Мектепке дейінгі мекеменің ұйымдастырылуының сметасы – қаржылық құжат. Мектепке дейінгі мекеменің сметасының қалыптасуы. Сметаның шығын мақаласы.Мектепке дейінгі балаға бір жылда кететін ақшалай шығыны, педагогикалық-медициналық жұмыскерлердің тарифы және қызмет көрсетуі.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
4. Меңгеруші – мектепке дейінгі ұйымдастырудың негізгі жетекшісі
Меңгеруші ( басшы) – ұйымдастырушы, администратор, жоғары дәрежелі педагог. Оның қызметке дұрыс келуі және орнымен жұмыстан шығуы. Меңгерушіге қойылатын талаптар. Меңгерушінің құқығы мен міндеттері. Балалардың өмірі мен денсаулығының қорғалуын қадағалау.
Меңгерушінің қызметінің құрылымы: мекеменің шаруашылық жұмысына басшылық жасау; оқыту және тәрбиелеу жұмысының қадағаланып отыруы; ата-аналармен жұмысты қадағалау; балабақшаның материалдық жағдайыныңың дұрыс қамтамасыз етілуін қадағалау; балабақшадағы жиhаздардың, топтардың бөлмелерінің дұрыс ұйымдастырылуын қадағалау;
Іс-қағаздар жұмысының кіріспесі
Мектепке дейінгі ұйымның педагогикалық жұмыскерлерінің басқарушысының квалификациялық мінездемесі
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
5. Әдіскер – мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық ұжымды ұйымдастырушы
Балабақша әдісерінің педагогикалық компоненті мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқытуына оптималды жағдай жасау
Мектепке дейінгі балалардың жетекші моделін жеке қалыптастыру. Мектепке дейінгі балалардың оқу және дамуына жаңа педагогикалық технологияларды тәрбиеші жұмысына қолдану
Әдіскердің рөлі мектепке дейінгі ұйыммен жақсы қарым-қатынасқа түсу, ұжымға түсіністікпен қарау
Әдіскердің бөлмесін ұйымдастыру. Балабақша жұмысындағы тәжірибесінің документациясы, конспектілердің жиналуы. Бөлмені безендіру. Тәрбиешәмен нормативті құжаттарды меңгеру жұмысы.
Ата-анамен жұмыс,мекеменің олармен жұмыс сауаттылығы. Мектепке дейінгі мекемені аттестацияға даярлау.
Тәрбиелеу әдістеріне мінездеме. Кіші топтағы балаларға тәрбие берудің әдіс - тәсілі және формаларына түсінік беру.
Тәрбиелеудің әдіс-тәсілдері және формалары жүйесін педагогикалық процестің қозғаушы механизмі ретінде қарастыру.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
6. Мектепке дейінгі ұйымдарды басқару мен ұйымдастыру әдістері
Мектепке дейінгі ұйымды басқарудың негізгі функциялары. Педагогикалық процестен басқару әдістерінең мақсаттары мен прициптері жіне оларды жүзеге асыру.
Педагогтардың белсенділік , стимулдық әдістері. Оқу – тәрбие процесінің негізгі басқару шарттары. Педагогикалық қызметкерлердің, тәрбиешілердің іс-әрекеттерін бақылау және оларға өз іс-әрекеттерін талдауға түзетуге бағыттау. Сенімділік режимінде жұмыс атқару; ұжымда шығармашылық атмосфера ұйымдастыру, дамыту; әрбір іске тәрбиешлерді араластыру,бақылаудың үйлесімділігі. Мектепке ейінгі мекекемеге дбағдарламаны таңдауға құқық беру. Белгілі шарттармен әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
7. Мектепке дейінгі ұйымдағы жұмысты жоспарлау
Жоспарлау - мектепке дейінгі ұйымдағы басқарудың басты функциясы.
Балабақшаның жоспарлау жұмысының мазмұны мен құрылымы. Жоспарлау түрлері. Перспективті жоспарлау. Жылдық жоспарлау. Мектепке дейінгі ұйымның жылдық жоспарын анализдеу. Ағымдағы жоспарлау; айоық және күнтізбелік жоспарлар.
Балабақшадағы әртүрлі жас топтарының оқу -тәрбие жоспарлауы.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
8. Мектепке дейінгі мекеменің әдіскерінің ұмыс формасы.
Әдіскердің ұжыммен негізгі жұмыс түрлері: бақылау, балабақшаның оқу – тәрбие жұмысының педагогиалық анализі, педагогикалық кеңестердің ұйымдастырылуы, семинарлардың ұйымдастырылуы,семинар прақтикумдар, ашық сабақтардың анализі. Жұмыскерлер мен тәрбиешілермен жекелей әңгімелер жүргізу, тәжірибелік көмектер көрсету.
Мониторингтер ұйымдастру. Педагогтармен бірге жаңа әдістемелік жұмыс формаларн ұйымдастыру; кәсіби біліктілікті жоғарылату мақсатында интерактивті әдістерді қолдану, кәсіптік ойындар, миға шабуыл, диалогтар, дискуссиялар, педагогикалық рингтер, дебаттар т.б. Педагогикалық сөзжұмбақтар мен перфокарттарды шешу. Бала шығармашылығы мен іс-әрекетінің анализі. Әр жастағы топтарға арналған көрмелер, «ашық есік күндерін» ұйымдастыру. Кәсіби шығармашылықты дамыту. Педагогтармен педагогикалық этика. Бастауыш сынып мұғалімдерімен, ата-аналармен жұмыс.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
9. Мектепке дейінгі ұйымда оқу-тәрбие жұмысына педагогикалық анализ бен бақылауды ұйымдастыру.
Күннің бірінші дәне екінші бөліктеріндегі педагогикалық прцесті бақылау. Оқу бағдарламасының мазмұны сәйкес талаптарға және жас ерекшеліктеріне сайлығын бақылау. Балалардың оқу – тәрбие жұмысын бағытты түрде зерттеу,баланың бағдарлама бойынша білім деңгейін анықтау, ұймдастырылған оқу іс –әрекетіндегі жекелей жұмыс жүргізу,тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің сөйлеу стильі, дамытушылық бағытта оқыту.
Педагогикалық анализ жасау. Педагогикалық анализдер түрі тақырыптық , қорытынды.
Жедел анализ- оқу – тәрбие жұмысына мінездеме беретін күнделікті көрсеткіш, ұйымдастыру, кеңес беру.
Тақырыптық анализ- педагогикалық процесстің маңызды жақтарын зерттеу, кеңес беру.
Қорытынды анализ – жарты жылдық, жылдық, жаз кезіндегі анализ. Педагогикалық анализ формалары – кездесу, анкета, білім деңгейін анықтау, тәрбиелілік, диагностикалық карталар көмегімен балаларға әртүрлі зерттеулер жүргізу. Педагогтардың дайндығын – деңгейлеп бағалау. Тест, анкета, педагогикалық жағдаяттар құрастыру мен оларды шешу т.б.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
10. Педагогикалық кеңесті ұйымдастыру
Педагогикалық кеңес – мектепке дейінгі тыныс тіршілікті ұжымдық талқылау мен сараптау. Педагогикалық кеңестің функциясы: оқу –тәрбиелік жұмысын жақсарту, анализ жасау, педагогикалық кадрлардың , педагогикалық шеберлік және олардың мәдениеті, проблеммаларды талқылау, тәрбиешілердің есептерін қарастыру, ата- аналар комитетеінің атқарған жұмысы, тәрбиедегі педагогикалық ғылыми жетістіктер жайлы талқыланады.
Ұйымдастырушылық – педагогикалық іс- шаралар, мектепке дейінгі мекеменің санитарлы –гигиеналық нормалары мен материалды – техниклық сұрақтар бойынша талқыланады. Бала тәрбиесінде педагогикалық-психологиялық көмек көрсету. Педагогикалык соңғы шешімдер мен аттестацияның қорытындылары, аттестациялық мінездемелер мен департаменттен тәрбиешілердің санаттары мен марапрттары.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
11. Семинар мен семинар – практикум ұйымдастыру.
Мектепке дейінгі оқытудағы танымал теориялық семинарлар және семинар практикумдар ұйымдастыру. Педагогтардың кәсіби кеңес беру мен жұмысын жақсартудың рөлі. Топтық және жекелей кеңес беру ұйымдастыру. Тәрбиешілердің кәсіби деңгейін жоғарылату мақсатында педагогикалық – психологиялық ғылыми жаңалықтарын оқыту. Әдістемелік жұмысты талқылау.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
12. Ойын іс-әрекетін басқару.
Мектепке дейінгі жастағы бала үшін ойынның маңызы. Ойын іс-әрекетін ұйымдастыру. Ойын іс –әрекетінің ұйымдастырылуы мен анализдеу. Тәрбиешінің ойын іс-әрекетін бақылауы мен қадағалауы. Ойын іс-әрекетіне керекті жағдай жасау ( жеткілікті уақыт, кеңістіктің кең әрі ыңғайлылығы,қажетті ойыншықтардың болуы, көрнекіліктер). Ойын іс-әрекетін ұымдастыруда қажетті әдістемелердің болуы( әдіс – тәсілдер, бағыттау мен демеу, эмоционалды – жағымды жағдайға түсіру, баланың белсенділігін қалыптастыру).
Топта сюжетті – рөлдік ойындарды шарттары мен дамуын жақсы дамыту. Ойын ортасын қалыптастыру.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
13. Оқу іс – әрекетінің анализі.
Мектепке дейінгі мекемеде оқу іс-әрекетін бақылау мен анализдеу. Балалардың жас ерекшелігіне сай толыққанды сапалы білім қалыптастыру. Оқыту – тәрбиеші мен тәрбиеленушінің негізгі іс –әрекеті. Оқытуда – жаңа технологияларды қолдану. Оқытуды анализдеу. Баланы мектепке дайындау. Мектепалды топтарға оқытудың ерекшеліктері.
Тәрбиешінің педагогиклық шеберлігін дамыту.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
14. Еңбек іс –әрекетіне жетекші болу.
Еңбек тәрбиесінің тәжірибесі. Мектеп жасына дейінгілерге еңбекке тәрбиелеу әдістемесі мен құрлымы.
Еңбек іс – әрекетін жоспарлау. Мектепке дейінгі мекеменің тәрбиешісі еңбек іс-әрекетін ұйымдастыру тапсырмалары: әр жағдайда еңбек іс әрекетіне тәрбиелей алу, еңбек іс –әрекетінде гигиеналық талаптаға сай болу. Еңбек іс әрекетін ұйымдастыруда балаға жекелей қатынасқа түсу. Ата –ана мен тәрбиеші жағынан бірдей талап болу. Еңбек іс әрекеттің әртүрін балаға қалыптастыру. Еңбек іс әрекетін бақылау. Баланың еңбек тәрбиесі жайлы ата –аналарымен бірге жұмыс жүргізу.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
8.Айсмонтас . Педагогическая психология. М:; 2000.
15. Мектепке дейінгі мекеменің әдістемелік кабинеті.
Әдістемелік кабинет- педагогтардың тәжірибе алмасу мен кәсіби білік – дағдыны қалыптастыру мен жетілдіру мақсатындағы бөлме. Балабақшаның әдіскерінің педагогиканың инновациялық технологиясын қолданатын орыны. Әдістемелік кабинеттің құрылымы: нормаативтік және инструктивтік материалдар, балаларға арналған шығармашылық материалдар, үлгілі материалдар. Тақырыптық көрмелер ұйымдастыру, библиографиялық анықтамалар ұйымдастыру.
Балабақша жұмыскерлері үшін психологиялық тренингтер ұйымдастыру. Тәрбиешілерге әдістемелік құралдар, кеңестер ұйымдастыру. Мектепалды топтармен жұмыс материалдары.
Әдебиеттер:
1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.
2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.
3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.
5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
6.Мұқанов М. Педагогикалық психология очерктері. Алматы. 1962.
7.Крутецкий В.А. Психология обучения и воспитания школьников. М:; 1976.
СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
ҚР мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу ұйымдарының формалар, құрылымдар, принциптері.
ҚР мектепке дейінгі мекеменің ұйымдастырылған оқу іс – әрекетінің түрлері.
Мектепке дейінгі оқытудың менеджменті.
Мектепке дейінгі мекемені ұйымдастыру мен басқарудың негізгі функциялары.
ҚР мектепке дейінгі мекемені қаржыландыруы.
Мектепке дейінгі мекеменің сметасы.
Меңгеруші мектепке дейінгі мекеменің басшысы ретінде.
Мектепке дейінгі мекемедегі әдіскердің жұмысы.
Мектепке дейінгі мекеменің жұмысын жоспарлау.
Балабақшаның жылдық жоспарының құрылуы мен мазмұны.
Мектепке дейінгі мекемені басқару әдістері.
Әдіскердің педагогикалық ұжыммеен жұмыс формасы.
Мектепеке дейінгі мекеменің оқу – тәрбие жұмысын бақылау мен аналаиз жүргізу.
Балабақшада педагогикалық кеңесті ұйымдастыру мен жүргізу.
Семинар мен семинар – практикум ұйымдастыру мен өткізу.
Балабақшда кеңес беруді ұйымдастыру.
Ойын іс- әрекетін ұйындастыру.
Оқу іс- әрекетін анализдеу.
Еңбек іс әрекетін басқару.
Әдістемелік кабинеттің жұмысы.
|
|
