Мектепте, үйде өзіне–өзі қызмет ету, ата–аналарға көмек, сынып бөлмесін жинау, безендіру Егер балалар үйде өздеріне қызмет көрсетуге, отбасы мүшелеріне көмектесуге дағдыланған болса, онда мектепте мұғалімге өзіне-өзі қызмет көрсету жұмысын ұйымдастыру оңайырақ болады. А. С. Макаренко отбасындағы балалардың жұмысына көп көңіл бөлді. Ол тек сол отбасы достық ұжым ретінде дамитынын, онда отбасының әр мүшесі оның жалпы жұмысына қатысатынын атап өтті. Отбасындағы еңбек балаларды ата-аналардың жұмысына құрметпен қарауға, отбасының жас мүшелеріне қамқор болуға тәрбиелейді.
"Мектептегі өзіне-өзі қызмет көрсету үйдегіден әлдеқайда кең және ұжымға және өзіне қызмет көрсетуге бағытталған: үй-жайларды тазалау, көрнекі құралдарды, кітапхана кітаптарын жөндеу, сыныптағы кезекшілік. Өзіне-өзі қызмет көрсету процесінде оқушылар ұжымшылдық сезіміне тәрбиеленеді, санитарлық-гигиеналық дағдылардың берік негіздері қаланады. Оқушылар сынып иелері, бірлескен өмірді ұйымдастырушылар ретінде әрекет етеді.
Өзіне-өзі қызмет көрсету бойынша еңбек қызметінде балалар ұжымдық және жеке жұмыс істей алады. Өзіне-өзі қызмет көрсетуді ұйымдастыру кезінде бригадалар, буындар, санитарлық бекеттер, жиынтық жасақтар сияқты нысандар пайдаланылады.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу жүйесінің жұмысын суреттеу үшін біз ауыл мектебінің тәжірибесіне жүгінеміз.
Кировоград облысының орта мектебі қалыпты жағдайда жұмыс істейді, кез-келген мектепте құруға болатын мүмкіндіктерге ие. Сонымен бірге, оның тәжірибесі мектеп оқушыларының еңбек тәрбиесін жақсы ұйымдастырудың мысалы бола алады.
I—IV сыныптарда балалар жұмыс орнын дұрыс ұйымдастыруға үйренеді, еңбек мәдениеті осыдан басталады. Еңбек сабақтарын өткізу үшін әр оқушыда қажетті құралдар мен керек-жарақтар жиынтығы бар. Сабақ басталар алдында кезекшілер парталарға материалдар мен құралдарды, ал қажет болған кезде бұйымдардың үлгілерін салады.