Мұрат Әбенов: «Серпін-2050» жобасына қатысушылардың арасында бәсеке жоғары» Өткен жылдан бастап, жүзеге асырыла бастаған «Серпін-2050»

Мұрат Әбенов:Ұқсастық–жоғары білім грантын иеленгендердің шәкіртақымен, темір жол арқылы барып-қайтатын жол шығындарының өтелуінде. Ал айырмашылығы – «Серпінмен» оқуға түскен жағдайда қосымша екі үлкен кепілдік бар. Біріншісі, жатақханамен оқуды бітіргенге дейін толық қамтамасыз етіледі.Жалпы грантпен оқу түскендерде ондай кепілдік жоқ.Екіншісі, егер оқу бітірген соң сол өңірде қоныстанып қалған жағдайда, жұмыспен толық қамтамасыз етіледі. Яғни, алдағы күндерде қиналмай-ақ жұмыс тауып, өздерінің әлеуметтік жағдайларын жақсартуға мүмкіндік бар.

«Серпінмен» колледжге түскендердің басқа колледж гранттарынан айырмашылығы, бізде жылына 2 рет жол шығындарының төленеді және қыстық киімдерін алуға 60 мыңнан астам теңге бөлініп, барлығына 3 мезгіл ыстық тамақ беріледі. Мұнда да оқыған өңірінде қоныстанып қалған түлектерді жұмыспен қамту жан-жақты қарастырылған. Жоғары оқу орыны болсын, колледж болсын жоба бойынша жастарға дуальді білім беру, болашақ жұмыс берушімен тікелей байланыс орнатып, тәжірибелерді сол мекемелерде өту арқылы келешекте жұмыс таңдау мүмкіншіліктерін беру талабы қойылған.Нәтижесінде оқып жүріп болашақ жұмыс беруші мекемелерде тәжірибе жинаған жастар, оқу бітірген соң солжерге оңай жұмысқаорналасып, ортаға тез сіңісіп кетеді. Сонымен қатар, «Серпін-2050» жобасы бойынша жоғары оқу орыны мен колледждерге түскен жастарға арнайы тәрбие жұмыстары жүргізіледі. Жоба бойынша оқып жүрген барлық жастар арнайы құрылған «Серпін» әлеуметтік ұлттық қорының белсенділері болып табылады. Басты мақсат оларды біріктіру, жеке қасиеттерін дамыту, дәстүрлі ұлттық тәрбиемен қатар нарықтық заман талаптарына сай келетін қасиеттерін қалыптастыру. Осы мақсатта жылына екі рет республикалық деңгейде, барлық аймақтарда «Аламан» фестивалі өткізіледі. Көшбасшылар лагері, жазғы құрылыс отрядтары ұйымдастырылып, бос уақыттарында жұмыс істеп, қаржы табу мәселесі қарастырылған. Бұл жастар қазір өздерін «Серпіндіктерміз!» деп мақтанышпен айтады. Бұл да біздің үлкен жетістіктеріміздің бірі.

Өзіңіз сұхбат барысында айтып кеткендей осы бір жылдың ішінде жобаның бірінші түлектері бар дедіңіз. Сол жайлы толық айтып кетсеңіз.

Ия, биыл Рудный тау-кен технология колледжін бірінші «Серпіндіктер» оқуларын аяқтап, олардың қолдарына дипломдарын тікелей өзіміз тапсырдық. Түлектерге Соколов-Сарыбай кен байыту өндірістік бірлестігі жұмыс та ұсынды, қызметтік пәтер де берді. Қазір сол жастар Рудныйда еңбек етуді бастап кетті. Сол 24 түлектің 13 ұсынылған жұмыс орындарында қалса, 8-і өз білімдерін сол жердегі Рудный индустриялды институтында жетілдіруді таңдады. Өкінішке орай 3 адам өз өңірлеріне қайтуды таңдады.

Мұрат Әбенов:Барлық ақпараттар www.serpin-2050.kz сайтында жариялануда. Сайттың сол жағындағы «Негізгі ақпараттар» бөлімінде «Серпін-2050» жобасы туралы толық ақпараттар жарияланған сілтемелер орналасқан. Мысалы, «Серпін-2050» әлеуметтік жобасы туралы» деген сілтемені ашсаңыз жобаның мақсаты, міндеттері туралы толығырақ біле аласыз. «Жобаға кімдерқатысады?» және «Серпін» жобасымен оқуға қалай түсуге болады?»деген бөлімдерінде жобаға қатысудың талаптары қарастырылған.«Жастар қандай аймақтарда білім алады?» деген сауалға жауапты «Қай өңірде оқуға болады?» деген бөлімнен оқуға болады.

«Мамандықтар» бөлімінде жобаға бөлінген ЖОО-ға бөлінген 5 мың грант бойынша 61 мамандықтың, колледждерге бөлінген 47 мамандықтың тізімі толықтай көрсетілген. Бұл мамандықтарды қалай таңдауға болатындығы туралы «Серпін»бойынша мамандықтарды таңдау» сілтемесін ашу арқылы білуге болады. Сол парақшада жоғары оқу орындарына түсу үшін ҰБТ және кешенді тестлеуде таңдалатын 7 пән бойынша бөлек сілтемелер бар. Сол сілтемелерге кіру арқылы әр сала бойынша қандай мамандық, қандай шифр бойынша, қай университетте, нақты қанша грант бөлінгендігін білуге болады. Мысалы физика бойынша төрт салада, 19 университетте 33 мамандық таңдауға болады. Колледждер бойынша мамандық таңдау 4 пәнге байланысты емес. Мысалы, ҰБТ немесе кешенді тестлеуде қазақ тілі пәнін таңдаған талапкерлер колледждерге техникалық мамандықтар бойынша оқи алады.

Оқу орындарының, мамандықтардың, жергілікті штабтардың тізімі, жіберуші және қабылдаушы аймақтар туралы ақпараттар орналасқан.

Содан кейін,ЖОО және колледждер бойынша әр мамандықтарға сараптама жасалған.

Республикалық Үйлестіру Кеңесінің What’s App қосылған байланыс жүйесі: 8 701 515 20 50. Бұқаралық ақпарат құралдарында да үгіт-насихат, түсіндіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Жобаның vk.com facebook.com, instagram, twitter желілерінде «serpin-2050»аккаунттар, парақшалар да жұмыс істеп тұр. Сол парақшаларда да көптеген ақпараттар жарияланып тұрады. Барлық облыстарда облыс әкімдерінің орынбасарларының басшылығымен арнайы жұмыс топтары құрылған. Сонымен қатар, жіберуші 5 өңірде білім басқармаларының, жастар саясаты, ішкі саясат басқармаларының басшылықтарымен штабтар жұмыс атқаруда. Әр облыста қабылдаушы аймақтың өкілдері отыратын орындар белгіленген.

Жобаға қатысу үшін құжат тапсыру ерекшелігі қандай? «Серпінге» үміткер болу үшін «Өтініш бланкісін» қалай толтыру қажет?

 Мұрат Әбенов:  «Серпін-2050»жобасына және жалпы конкурсқа қатысу үшінқабылдау комиссия ұсынатын ортақ «Өтініш бланкісін» толтыру қажет.

Айырмашылығы «Серпінге» қатысатын жоғарғы оқу орындарына бөлінген нақты мамындықтарды таңдайтын болса - «Серпін-2050»жобасына қатысты деп саналады. Басқа қосымша белгілер, арнайы бланктер жоқ. Бір кезеңде әр үміткер «Өтініш бланкісінде» 4 ЖОО орын әр қайсысында бір мамандықты жаза алатының ескерү қажет. Сол себептентолтыралдың алдында жоғарғы оқу орындаржәне солардағы 4 мамандық таңдап алу керек.  Төрт мамандықта «Серпін» жобасы бойынша бөлінген грант болуы мүмкін. Дәл солай 1-і ғана, 2-і немесе 3-і «Серпін» ал қалғаны жалпы конкурсқа тапсыруға болады.
Жалпы мамандық , оқу орын және қай облыс таңдауды кеңес берер едіңіз?

Мұрат Әбенов:  Таңдау жасап тәуекелге баратын өздеріңіз. Өйткені нақты кім грант иегер болатынын тек мемлекеттік конкурс шешеді. Дегенмен өз жеке тәжіриебемнен қалыптасқан ойымды айтайын. Ең үлкен қате түсінік - мамандықты бұрынғы қалыптасқан көзқараспен таңдау. Кәзіргі кезде әлемде 1000 астам мамандық бар. Біздің жастар және ата-аналары тек 100 жуығын біледі екен. Сол арқылы өз таңдауын шектейді. Сол мамандыңы тізімнен табылмаса, немесе грант аз бөлініп конкурстан өте алмай қалса ақылы оқуға шешім қабылдайды. Бұндай жағдайларда кейбір мамандықтын бірнеше ұқсас түрлері балу мүмкін екенін білгендері жөн. Сол себептен ең аты танымалыларына конкурс жоғары болады, танымалды емес терге керісінше аз. Мысалы компьютерді жақсы білетіндер «Информатиканы» көп таңдайды. Өткен жылы осы мамандық бойынша ең төменгісі 72 балмен грант иегері болды. Ал сол мамандыққа ұқсас бірақ атауы аз танылған «Есептеу техника және бағдарламамен қамтамассыз ету" мамандығы боынша конкурс өте төмен болды – оған конкурсқа қатысқан талапкерлер 53 балмен ғана грант иегері атаңды. Бұл мысал жалпы конкурсқа тиісті екін ескертемін, біздің «Серпін» бойынша өткен жылы ондай төмен баллмен грант алу болған жоқ.Мамандықты дұрыс таңдамау кейбір жағдайларда ата-аналардың кателігі болып табылады. Себебі олар балаларына өз калыптасқан көзқарасы арқылы үстемдік жасап, қате шешімдерге итермелейді. Ең бастысы таңдау кезінде әр мамандық бойынша «Серпін» және жалпы конкурста бөлінген гранттар саны, өткен жылғы сол мамандық бойынша конкурс нәтижесі, әр оқу орыны боынша ең төменгі өту шегі қандай болғаның ескерген дұрыс. Мысалы орталықтарға жақын, ірі қалаларда орналасқан оқу орындарында конкурс жоғары болып келеді. Сонымен қатар жалпы конкурста ауыл квотасы қаралғанын ұмытпаңыздар.

ЖОО үшін құжат тапсыру қай жерде және қай уақытта жүзеге асырылады?

Мұрат Әбенов:ҰБТжәне кешенді тестілеутапсырған талапкерлер жоғары оқу орындарына құжаттарын 23-31 шілде аралығындақабылдау комиссияларына өткізеді. Барлық 5 облыста жергілікті жердегі мемлекеттік университеттердің ғимараттарында бөлінген арнайы орындарда тапсырады.
Осы жоба аясындажоғары оқу орындарына таңдаулы төртінші пәнге байланысты мамандықтар арасында гранттар қалай бөлінгені жайлы айтып берсеңіз.

Жалпы, «Серпін-2050» жобасында техникалық мамандықтар мол. Ал гуманитарлық мамандықтарға грант аз бөлінгенін ескеру керек.Мысалы, төрт сала бойынша жоғары оқу орындары үшін 61 мамандықпен 5 мың грант бөлінген болса, олардың 60яғни, 2914 гранты физика пәнін таңдағандарға арналған. Олар 29 мамандықпен 3 сала бойынша білім алады: 24-сі техникалық, 4-і білім беру, 1-і ауылшаруашылық саласына арналған. Одан кейінгі 20 орын биология пәнін таңдағандарға 1038 грант бөлінді. Олар 15 мамандықпен білім алады: 6 мамандық білім беру саласының, 6 мамандық ауылшаруашылығы, 2 мамандық ветеринария, 1 мамандық техника саласынан бөлінген. Үшінші кезекте 10  орын химия пәнін таңдағандарға бөлінді. Бұл пән бойынша 480 грант, 6 мамандық қарастырылған: 5-еуі техникалық, біреуі білім беру саласының мамандығы. Гуманитарлық бағытқа жататын қазақ әдебиеті, дүниежүзілік тарих, география, шет тілі пәндерін таңдаған талапкерлер үшін жоба бойынша ең аз грантбөлінген. 4 пән бойынша барлықЖОО гранттарының 10 яғни, 500 ғана грант бөлінді. Әрқайсысына 1-2 мамандықтан ғана таңдауға болады. Сол себепті, тестлеу кезінде осы пәндерді төртінші пән ретінде таңдаған жастар конкурсқа құжат тапсырар кезде жан-жақты ойланғандары жөн. Өз басым бұл пәндерді таңдаған жастарға «Серпінмен» қатар жалпы конкурсқа қатысуға да кеңес берер едім. Мысалы, 1-2 мамандықты «Серпін» жобасынан, 2-3 мамандықты жобаға кірмейтін жалпы конкурстағы мамандықтардан таңдаса оқуға түсу ықтималдығы жоғары болады деп ойлаймын.