Өмірдің өзі физика

Кешіміз топ аралық сайыс түрінде өткізіледі. Бұл сайысқа 5 топ өз білімдерін сынағалы келіп отыр: «Қырандар» тобы, «Асыл тас» тобы, «Ақ сұңқар» тобы, «Парасат» тобы, «Болашақ» тобы.

Табиғат сырын аштырған,

Токпен қазан астырған.

Миллион гектар астықты,

Комбайнмен бастырған.

Физика емей немене? –

демекші сайымыздың «Суреттер сөйлейді» атты 1-турын бастаймыз.

Көрсетілген суреттерге қарап физикаға қатысты термин,сөздер, қасиеттерін айту (Әр жауап 5 балмен бағаланады)

Құтқарып ауыр бейнеттен,

Техниканы үйреткен.

Робот-темір адамды,

Тіл бітіріп, сөйлеткен

Физика емей немене? –

демекші сайымыздың «Кім білімді?» атты 1-турына кезек берелік.

Әр топ білетін физикалық формулаларын жазады. ( 4 минут уақыт беріледі. Әр дұрыс жауапқа 1 ұпай)

Айдан хабар алғызған,

Зәулім сарай салғызған.

Теңіз суын каналмен,

Шөл далаға барғызған.

Физика емей немене?

«Ойлы болсаң озып көр» шарты бойынша сұрақтарға жауап береміз. Сұрақ жауабын білетін команда қол көтеріп жауап береді

1. 
   Эйфель мұнарасының биіктігі ауа температурасына байланысты 12 сантиметрге дейін өзгереді екен. Неліктен? ?( Жылудан метал ұлғаяды.)
   
2. 
   Адам бойы күндізгі ұзындығынан жатарда 1-2 см-ге қысқарады екен? Неліктен? Ауыр жұмыстан,жүрістен омыртқа қысылып тығыздалады
   
3. 
   Маса жаңбыр тамшысынан аспанда өлмейді, ал жерде болса өледі екен? Неліктен? Төменге түскенде жылдамдық артады. Қысым ұлғаяды
   
4. 
   Неге құстар өткізгіштерде осылай отырғанда токқа тартылып өлмейді? Ал кеуде не қанаты тигенде өртеніп кетеді екен. Неліктен? (Табаны ток өткізбейді)
   
5. 
   Керең адамдар да ести алады. Бұған бір мысал: атақты композитор Бетховен, білетініміздей, керең болған, алайда ұлы туындыларды дүниеге алып келді. Қалайша? (Ол... тісімен тыңдайтын! Композитор таяқтың бір ұшын рояльға қойып, ал екінші ұшын тісімен қысып отырған – осылайша дыбыс ішкі құлаққа жетіп отырған. Композитордың ішкі құлағы сыртқысына қарағанда сау болатын)
   
6. 
   Масада тіл болмайтын көрінеді. Олай болса неге ызылдайды?
   

Қазан айында күн күркіресе, қыс қысқа болады

Жаз найзағайлы болса, қыс жұмсақ өтеді.

Жылқы оқыранып, сиыр мөңіреп, қой маңырап, шошқа мен үй қояндары безек қағып, тыным таппайды

Үйдің мұржасынан түтін тіке бағыт алса суықтықтың белгісі

Жыл құстары қайтқанда төмен ұшса қыс қатты

Қарлығаш аласа ұшса, ертең жаңбыр жауады

Ай туғанда шалқасынан жатса шаруаға қолайсыз, өзіне қолайлы, тігінен тұрса өзіне қолайсыз, шаруаға қолайлы.

Ит  жерге аунай берсе, жазда жаңбыр жауады, қыста бұрқасын соғады;

 Мысықтың пеш үстіне шығып бұйығуы - салқындық нышаны

Табиғаттың тылсым сырлары

21 мам 2013, Сейсенбі

Категориясы: Ғылыми жұмыс

Тақырыбы: Табиғат таңғажайыптары (презентация түрінде)

Әдіс - тәсілдері:

І. Кіріспе бөлім

Кіріспе
Табиғатта сезім бар, құлақ та бар,

Негізгі бөлім

Табиғатта түрлі құбылыстар бар. Олар жыл мезгілдеріне сай өзгеріп отырады.

Жаңбыр - бұлттан бөлініп жерге түсетін атмосфералық сұйық тамшылардың жиынтық атауы. Тамшылардың диаметрі 0, 5 — 7 мм болады. Тропосфераның жоғарғы қабатында қалыптасқан қар, мұз түйіршіктері оның жер бетіне жақын қабатынан өткенде еріп жаңбыр тамшыларына айналады. Кейде жаңбыр бұлт арасындағы тым ұсақ тамшылардың бір - бірімен қосылуынан пайда болады. Жаңбырдың бірнеше түрі бар. Ақ жаңбыр — қатпарлы бұлттардан жауады, бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін созылады. Нөсер жаңбыр — будақ бұлттардан қатты жауып тез аяқталады; олар, көбінесе, төменгі ендіктерге тән.

Найзағай — бұлттар не бұлт пен жер арасында болатын ұзындығы бірнеше км, диаметрі ондаған см және ұзақтығы секундтың ондаған үлесіндей болатын алып электрлік ұшқынды разряд.[1] Найзағай - кешенді атмосфералық құбылыс. Бұл құбылыс кезінде қалың будақ - жаңбырлы бұлттарда және бұлттар мен жер арасында көп еселі электр разрядтары пайда болады, күн күркірейді. Ұйтқыма жел, дауыл соғып, кейде бұршақ аралас нөсер жаңбыр жауады. Найзағайды шептік және масса ішіндегі деп ажыратады.

Кемпірқосақ – аспан күмбезінде түрлі түсті доға түрінде көрінетін атмосферадағы оптикалық құбылыс. Тамшы үлкен болса кемпірқосақ айқын, жарық болып көрінеді. Кейде алғашқы кемпірқосақпен бірге екінші кемпірқосақ қабаттаса көрінеді, оны қос кемпірқосақ деп атайды. Қос кемпірқосақ күн сәулесінің су тамшысына белгілі бұрыш жасай, екі рет шағылысуынан түзіледі. Сонымен бірге ай сәулесінен пайда болатын кемпірқосақты ай кемпірқосағы деп атайды.

Түрлі өзгерістер мен құбылыстарға байланысты халқымыз жылдың әр айы мен тоқсанында болатын ауа райындағы, табиғаттағы өзгерістер мен құбылыстарды алдын - ала болжап, оған ат қойып, айдар тағып отырған. Жылдың он екі айындағы табиғат құбылысына байланысты халықтық қағидаларға сәйкес болжамдар мен атаулар наурыз айынан бастау алады.

Құс қанаты. Наурыз айының соңына қарай жылы жақтан құстар ұшып келе бастағанында қар аралас жаңбыр, суық жел тұрып, ауа райы бұзылады. Оны халық құс қанаты дейді. Бейне - бір суық құс қанатымен келгендей.

Сағат пен уақыт туралы ең қызық деректер Алғаш рет әлем бойынша уақытты бір жүйеге келтіріп, сағат бойынша жүруге дағдыланған бұл ежелгі Египет еді. Олар Күннің жүру қозғалысы бойынша уақытты анықтайтын күн сағатты шығарды. Бұл біздің заманымызға дейінгі 1500 жылдар. Сол уақыттан бері сағаттың айналу бағыты өзгермеді: солдан оңға қарай. Күн сағатының бір кемшілігі – ол тек көшеге шыққан кезде ғана уақыт мәліметін көрсете алды. Яғни, көлеңке бойынша. Ондай сағаттар қатты жел мен жаңбырдан бұзылып та кететін. Ал олардың жұмыс істеу қабілетін жоймас үшін көшелерде арнайы бригадалар жұмыс істеді. Археологтар бұл күнге дейін әлемнің әр түкпірінен күн сағаттарының 13 түрін тауыпты. Ал Қытайда б.з.д. 4000 жылы су сағаттары шығарылды. Дамудың келесі кезеңінде адамзат баласы құмсағаттарға көшті. Бүгінгі күні олардың қолданылу аясы медициналық салада ғана іске асады. Олардың кемшілігі күннің салқын кезінде тым тез қозғалды, ал бұл уақытты дәл анықтауға кедергісін тигізетін. Алғашқы қол сағаттар 1812 жылы Неополитан королдігінде жасалды. Сол уақыттан бері тек танымалдылық ғана жинап келеді. Қазіргі таңда микрокомпьютердің көмегімен смарт-сағаттар шығарылып, олар тек уақытты көрсетіп қана қоймай, адамның қан қысымын, тамыр соғысын да дәл айтып, музыка да ойнап бере алады. Ұзақ уақыт бойы қолсағаттар тек аксессуардың рөлін атқарып, оларды тек әйелдер сәндік ретінде тағатын. Алайда бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде әскери бөлімдердің командирлері қолсағаттардың көмегіне жүгінді. Қоғам арасында швейцариялық шеберлер әлемдегі үздік сағаттарды жасайды деген ұғым қалыптасқан. Бірақ, механикалық сағаттарды алғаш болып голландиялық Гюйгенс есімді ғалым жасапты. Оның ойы бойынша сағатта тек төрт ғана элемент болуы тиіс, ал қалғаны қосымша ғана. Өнертапқыш Леви Хатченс алғашқы оятқыштың авторы. 1787 жылы ол өзін күн сайын жұмысқа оятатын құрылғы ойлап шығарды. Қазір біз смартфонды қолымызға алып, небәрі бір-екі функцияны орындау арқылы ғана оятқыш қоя аламыз. Қазіргі таңда қолсағаттар қайтадан сәндік бұйымға айналып бара жатқандай. Себебі адамдар көп ретте уақытты ұялы телефонынан қарауды әдетке айналдырған. Әлемдегі ең дәл сағат – атомдық сағаттар. Мамандардың айтуынша, мұндай сағаттар миллион жылда бір секундтан ғана қателесуі мүмкін. Атомдық сағатты Ұлттық стандарт және технология институтының ғалымдары құрастырған. Олардағы уақыт өлшемі цезий атомының вибрациясы арқылы жасалады. Кварцтық сағат айына 40 секундқа дейін қателессе, механикалық сағат тәулік сайын 4-6 секундқа қалып кетеді. Бірқатар елдер сағаттық белдеулерге аса сенбей, түзетулер енгізген. Мысалы, Қытай бірден төрт бірдей сағаттық белдеуде орналасқан. Бірақ, ел үкіметі барлық провинцияларды теңестіріп қойған. Уақыт туралы тағы бір қызықты дерек: Ратман аралы мен Крузенштерн арасындағы қашықтық 4 шақырымды құрайды, бірақ уақыт айырмашылығы – 21 сағат.