Орындаған: Асылбек Абылай
Тексерген: доцент
Кисикова Нургуль Мырзабековна
Нұр-Сұлтан 2022ж
Кез келген экономикалық мәселелердің шешімін қабылдау түбегейлі есептеулер мен зерттеу нысанының мықты және әлсіз жақтарын талдауды, оның бәсекелестері мен контрагенттерін, сонымен қатар, клиенттердің қызығушылықтарын ескеруді талап етеді. Экономика субъектісін талдау және ұтымды қызметі үшін экономикалық үрдістің математикалық моделін құры маңызды болып табылады. Экономикалық жүйелердің математикалық модельдеуі сызықтық программалаудың есептеріне әкеледі.
Экономикада математикалық программалаудың модельдері мен әдістері жиі қолданылады. Сызықтық программалау осы математикалық теорияның бөлімдерінің бірі болып табылады. Сызықтық программалау бойынша алғашқы еңбекті алғашқы рет 1939 жылы Л.В. Канторович жариялаған болатын. Кейіннен, 1975 жылы Л.В. Канторович математикалық программалау саласындағы еңбегі үшін Нобель сыйлығының иегері болып марапатталды. Содан бері, өндірісті жоспарлаумен, ресурстарды үлестірумен, қамсыздандыру проблемаларымен байланысты экономикалық есептерді шығару барысында сызықтық программалау әдістерікеңінен пайдаланылады.
Модельдеубұл – нақты өмірдегі үрдістерді және құбылыстарды үйренудің әмбебап тәсілі. Оның ерекше мәні тікелей бақылау және зерттеу мүмкіндігі болмаған жағдайдағы нысандарды оқып білуде болып табылады. Дербес жағдайда, оған әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен үрдістерді жатқызуға болады.
Экономикалық-математикалықмодель– зерттелетін экономикалық үрдістің (нысанның) математикалық сипатталуы. Бұл модель математикалық қатынастардың көмегімен абстрактілі түрде экономикалық үрдістің заңдылығын өрнектейді.
Аргументтер мәнінің обылысына қосымша шектеулер (теңдеулер немесе теңсіздіктер) қойылған жағдайдағы функцияның экстремумын (максимумын немесе минимумын) табу туралы есепті шығару теориялары мен әдістерін дайындайтын математиканың бөлімі математикалық программалау деп аталады. Математикалық программалау есебі жалпы жағдайда келесі түрде тұжырымдалады:
𝐹(𝑥1, 𝑥2, … , 𝑥𝑛)→ 𝑚𝑎𝑥 (𝑚𝑖𝑛) 𝑔(𝑥1, 𝑥2, … , 𝑥𝑛)= 𝑏
{ немесе 𝑔(𝑥1, 𝑥2, … , 𝑥𝑛)≤ 𝑏
𝑥1 ≥ 0, 𝑥2 ≥ 0, … , 𝑥𝑛≥ 0
𝐹(𝑥)функциясы мақсатфункциясыдеп, ал қосымша шектеулер есептің шектеулер жүйесі деп аталады. Егер 𝐹(𝑥)мақсат функциясы сызықтық функция болса, ал шектеулер жүйесі сызықтық теңдеулермен немесе теңсіздіктермен берілсе, онда есеп сызықтық болып табылады. Осындай есептерді шығару әдістерін сипаттайтын математикалық программалаудың бөлімі сызықтық программалау деп аталады. Егер мақсат функциясы немесе шектеулер жүйесіндегі кем дегенде бір шектеу сызықтық емес болса, онда есеп сызықтық емес программалауға жатады.