Дәріс 8
Құрылыс өнімдерінің өзіндік құны.
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құны ұғымы.
Кез-келген кәсіпкерлік қызметтің негізгі мақсаты-өндірісті дамыту, өндіріс иелері мен тұтастай мемлекеттің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қаржы ресурстарының көзі ретіндегі пайда.
Құрылыс-монтаждау жұмыстарынан (немесе өзге де Кәсіпкерлік қызметтен) түскен пайда немесе шығын қолданыстағы бағаларда* өнімді (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден түскен түсім мен оны өндіру мен өткізуге жұмсалған шығындар, яғни оның өзіндік құны арасындағы айырма ретінде айқындалатыны белгілі.
Табыс нарықтағы баға деңгейіне тікелей байланысты. Кәсіпорын нарықтың жай-күйіне, демек, күтілетін кіріс мөлшеріне аз әсер етеді.
Өнімнің өзіндік құнының деңгейін көбінесе өндіруші анықтайды. Әрине, өндіріс шығындарының құны объективті факторларға негізделген: шикізатқа, механизмдерге, жұмыс күшіне қажеттілік, осы ресурстарға бағаның қалыптасқан деңгейі. Сонымен қатар, өнімнің өзіндік құнына осы ресурстарды ұтымды және тиімді пайдалану айтарлықтай әсер етеді.
Құрылыс ұйымы өз күшімен орындаған құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құны материалдарды, отынды, энергияны сатып алуға, жалдамалы қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеуге, пайдаланылатын негізгі қорлардың тозуына өтемақы төлеуге арналған шығыстарды және басқа да шығындарды қамтиды. Барлық шығындар оларды жұмыстың өзіндік құнына қосу тәсілдеріне байланысты тікелей және үстеме ( жанама) болып бөлінеді.
Тікелей шығындар дегеніміз-нақты құрылыс объектілерінің өзіндік құнына тікелей және тікелей қосуға болатын құрылыс жұмыстарын жүргізуге байланысты шығындар:
Пз = М + З + А
М-құрылыс жұмыстарын орындау кезінде тікелей пайдаланылатын материалдардың құны
З- құрылыс жұмыстарымен айналысатын бригадалардың құрамына енгізілген жағдайда өндірістік жұмысшылар мен желілік персонал қатарындағы қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеуге арналған тікелей шығындар.
А-құрылыс машиналары мен механизмдерін ұстауға және пайдалануға арналған шығындар.
Үстеме (жанама) шығындар деп тұтастай құрылыс ұйымының қызметіне қатысты құрылыс жұмыстарын ұйымдастыруды және басқаруды ұйымдастыруға байланысты шығындар түсініледі.
Үстеме қосады:
-әкімшілік-шаруашылық персоналдың еңбегіне ақы төлеуді, әлеуметтік мұқтаждықтарға аударымдарды көздейтін әкімшілік-шаруашылық шығындар
кеңсені күту, іссапарды және т. б.
Кадрларды даярлауға және қайта даярлауға, қажетті санитарлық-гигиеналық және тұрмыстық жағдайларды қамтамасыз етуге арналған шығыстарды, еңбекті қорғауға және қауіпсіздік техникасына арналған шығыстарды және т. б. қамтитын құрылыс қызметкерлеріне қызмет көрсетуге арналған шығындар.;
мердігерлік жұмыстар өндірісінде пайдаланылатын және негізгі кірістерге жатпайтын құны төмен және тез тозатын құрал-саймандар мен өндірістік инвентарьдің тозуына және жөнделуіне байланысты шығындарды қамтитын құрылыс алаңдарында жұмыстарды ұйымдастыруға арналған шығыстар. Өрт және күзет күзетін ұстау; жұмыс өндірісін жобалау шығындары және т. б.;
құрылыс ұйымының мүлкін міндетті сақтандыру бойынша төлемдерді қамтитын басқа да үстеме шығындар; заңда белгіленген мөлшерлеме шегінде банк кредиттері бойынша төлемдер; жарнамамен байланысты шығыстар және т. б.;
Үстеме шығындардың нормаларында ескерілмейтін, бірақ олардың шотына жатқызылатын шығасылар: өндірістік жарақаттар салдарынан еңбекке қабілеттілігінен айрылуына байланысты қызметкерлерге сот шешімдері негізінде төленетін жәрдемақыларды; салықтарды, алымдарды, төлемдерді және басқа да міндетті аударымдарды; құрылысқа тапсырыс берушінің мердігердің қызметіне қатысты өзге де шығындар есебінен шығыстарды өтеуін және басқа да шығындарды қамтиды.
Құрылыс-монтаждау жұмыстарының өзіндік құны (СС) мынадай формула бойынша анықталады:
Сс = Пз + Нр,
мұндағы: Пз-тікелей шығындар;
Нр-үстеме шығындар.