Сабақ Пәні: «Бухгалтерлік есеп және есеп беру негіздері»

Директордың әдістемелік жұмыс

жөніндегі орынбасары

______________Нуржанова Г.А.

«____» ____________2016 ж.

Ашық сабақ

Пәні: «Бухгалтерлік есеп және есеп беру негіздері»

Тақырыбы: Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары

Мамандық: 0201000 «Құқықтану»

Топ: 9ю-22
Келісілді

Экономикалық пәндер бірлестігінің төрайымы

______________Ерболатқызы Г.
Өткізген: арнайы экономикалық пәндерінің

оқытушысы____________ Ерболатқызы Г.

Орал, 2017 жыл

Журнал толтыру, білім алушылардың сабаққа қатысуын, дәрісхананың сабаққа дайындығын қадағалау және т.б.

1.Сұрақ жауап

1. 
   Бухгалтерлік есеп ғылым ретінде қалай дамыды?
   
2. 
   Бухгалтерлік есептің мәні?
   
3. 
   Бухгалтерлік есептің обьектілері?
   
4. 
   Субьектінің құралдары бөліну түрлері?
   
5. 
   Бухгалтерлік баланс дегеніміз не?
   

2. Есептер шығару (баланс құру)

Жаңа тақырып «Бухгалтерлік шоттардың үлгілік жоспары»

1. 
   Шоттар, олардың мазмұны мен құрылуы
   
2. 
   Екі жақты жазу
   
3. 
   Бухгалтерлік шоттардың үлгілік жоспары
   

Әрбір кәсіпорында бір айдың ішінде көптеген шаруашылық әрекеттер орындалады, сондықтан шаруашылық үдерістердің нәтижелері туралы мәліметтер алу қажет. Ал мұндай деректер күнделікті қажет болады. Осындай мәліметтерді бухгалтерлік ееп шоттар арқылы алуға болады.

Бухгалтерлік шоттар – бұл ағымда есепке алу үшін кәсіпорынның шаруашылық құралдарының, олардың құрылу көздерінің және шаруашылық үдерістерінің құрамында болып жатқан өзгерістерді ақшалай және заттай бірліктерде экономикалық жағынан топтастыру әдісі.

Шот есеп беру үшін ақпараттарды жинақтаушы болып табылады. Әрбір шоттың атауы болады, ол шаруашылық құрал мен оның құрылу көзінің қандай топқа есепке алынатындығына байланысты болады, мысалы, “Касса”, “Есеп айырысу шоты”,  “Резерв” және т.б.

Шоттар - қажетті деректер алу мақсатымен ағымдағы есепті топтау және объектілерді бақылау тәсілі болып табылады. Оларды құралдардың әрбір түрін, олардың құралу кездерін және процесті есепте қабылданған топтастыруға сәйкес есепке алу үшін баланс баптарын дамыту ретінде ашады. 
Шоттарда есеп ақшалай өлшеммен жүргізіледі, олар активтер, капитал, міндеттемелер, сонымен қатар кірістер мен шығындарды есептеуге ашылады. Кейбір бухгалтерлік шоттарда қалдықтар болады. Актив шоттары кәсіпорынның шаруашылық құралдардың немесе мүлкін есепке алады. Бұл шоттар бойынша қалдықтар баланстың активінде бейнеленеді.
Ал капитал және міндеттемелер шоттары шаруашылық құралу көздерін есепке алуға арналған. Бұл шоттар бойынша қалдық пассивте бейнеленеді. 

Шоттың көрнекті түрде бейнеленуін «Т – шот моделі» сызбасымен көрсетуге болады. Бұл қарапайым модель үш элементтен тұрады.

• 
  атауы;
  
• 
  сол жағы – дебет;
  
• 
  оң жағы – кредит.
  

Шоттың атауы

Дебет Кредит

Сол жағында жазылған кез-келген жазба шотты дебеттеуді, оң жағындағы жазба шотты кредиттеуді білдіреді. «Дебет» және «Кредит» сөздері шоттың оң және сол бөліктерін бейнелеуге арналған бухгалтерлік терминдер. Бұл атаулар ежелден қалыптасқан. Шоттың әрбір жағы сомалардың азайғаны мен көбейгенін бейнелеуге арналған.

Шоттар бухгалтерлік баланс баптарымен тығыз байланысты. Сондықтан да олар активті және пассивті деп бөлінеді.

Активті шоттарда мүліктің барлық түрі, олардың бар болуы мен құрамы және қозғалысы есепке алынады. Активті шоттың алғашқы қалдығы тек дебеті жағында ғана болады. Қалдықты бухгалтерлік есепте «сальдо» деп те атайды.

Активті шоттардағы жазбалардың сызбасы төмендегідей:

Шот атауы

Дебет Кредит

Есептік кезең басындағы қалдық

(Са)

Шаруашылық операциялардың Шаруашылық операциялардың

Дебет бойынша айналым жиыны Кредит бойынша айналым жиыны

(Са)

Есептік кезең соңындағы активті шоттың сальдосы келесідей жолмен табылады.

С2= С1 + Да - Ка

Пассивті шоттардағы жазбалардың сызбасы төмендегідей:

Дебет Кредит

Есептік кезең басындағы қалдық (Са)

Шаруашылық операциялардың Шаруашылық операциялардың

әсерінен сомалардың кемуі әсерінен сомалардың өсуі

Дебет бойынша айналым сомасы Кредит бойынша айналым сомасы

Есептік кезең соңындағы қалдық (Са)

Пассивті шоттың қалдығын есептеу формуласы (соңғы қалдық):

   2.Екі жақты жазу

Экономикалық табиғаты бойынша кез келген шаруашылық әрекет міндетті түрде екі жақтылығымен және өзара байланысты болуымен сипатталады. Әрбір шаруашылық әрекет екі жақты жазу әдісінің көмегімен бір шоттың дебетінде және екінші шоттың кредитінде көрсетілетін екі жақты өзара байланысты болатын өзгерістер тудырады. Сондықтан әрекеттер жазылған шоттардың арасында өзара байланыс туындайды. Осы байланыс бір ғана шаруашылық әрекетін екі өзара байланысқан өзгерістерді көрсете отырып, бір шоттың дебетімен және екінші шоттың кредитімен сәйкестендіріледі.

Екі жақты жазу - әрбір шаруашылық әрекетті есепке алу нәтижесінде бухгалтерлік есеп шоттарында екі рет бірдей сомаға бір шоттың дебетінде және сонымен байланысты екінші шоттың кредитінде жазу. Екі жақты жазу әдісімен шоттар корреспонденциясы және бухгалтерлік жазбалар сияқты ұғымдар тығыз байланысты болады.

Шоттар корреспонденциясы – бұл екі жақты жазу әдісі кезінде туындайтын шоттар арасындағы өзара тығыз байланыс.

Корреспонденция әрбір жазбада корреспонденцияланатын шоттарды жазу жолымен түсіндіріледі.

Дебеттелетін, кредиттелетін шоттарды және шаруашылық операцияларының сомасын көрсету бухгалтерлік праводка деп аталады.

Бухгалтерлік жазба – бұл тіркеуге жататын шаруашылық әрекеттің сомасына дебеті мен кредиті бойынша бір мезгілде жазба жасалатын кездегі шоттар корреспонденцияларын рәсімдеу.

Қарапайым шоттар корреспонденциясы кезінде шаруашылық әрекет бірдей сомаға бір шоттың дебетіне және екінші шоттың кредитіне ғана жазылады.

Күрделі шоттар корреспонденциясы кезінде шаруашылық әрекеттер бірдей сомаға бірнеше шоттың дебеті мен бір шоттың кредитіне немесе бір шоттың дебеті мен бірнеше шоттың кредитіне жазылады. Сондықтан, кредиттелетін шоттардың сомас дебеттелетін шоттың сомасына тең немесе дебеттелетін шоттардың сомасы кредиттелетін шоттың сомасына тең болады.

Шоттар жоспары деп- бухгалтерлік есеп жүйесінде қабылданып қолданылатын шоттар тізімін айтады. Бухгалтерлік есепті дұрыс ұйымдастыру және есеп нысандары мен есептің мақсатына байланысты шоттарды топтастыру үшін, бұлардың санын цифрлармен белгілеу жүйесін бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары деп атайды.

Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді.

Шоттар жоспары 8 тараудан тұрады. Арнайы тарауға сай топтастырылған шоттар негізінен орын алатын шаруашылық операцияларының экономикалық маңызына қарай жасалған. Активті қаражаттар мен мүліктер, міндеттемелер мен капитал және шаруашылық операцияларының экономикалық біртектілігін сақтау мақсатымен жасалған шоттар жоспарындағы мәліметтер мен көрсеткіштерге талдау жасау мүмкіндігі де қарастырылған. Шоттра жоспарының тараулары келесідей:

1.Қысқа мерзімді активтер

2.Ұзақ мерзімді активтер

3.Қысқа мерзімді міндеттемелер

4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер

5.Капитал мен резервтер

6.Кірістер

7.Шығындар

8.Өндірістік есеп шоттары

Шоттардың Үлгі жоспары нормативтік құжат ретінде қолданылады. Шоттардың жүйеге келтірілген тізіміне қарай шаруашылық операцияларының мазмұны шоттар аралық корреспонденцияланады.

ІV Бекіту бөлімі

Практикалық тапсырмалар

Активті шот

Шоттың атауы: Кассадағы ақша қаражаттары

Ай басындағы қалдық-86300

1.Кассаға есеп айырысу шотынан ақша қаражаттары келіп түсті-145000

2.Кассадан есеп беретін тұлғаға ақша берілді-60000

3.Кассаға сатып алушылардан төлем келіп түсті-100 000

4.Кассадан еңбекақы берілді-95000

5.Кредиторларға қызметтері үшін кассадан төленді-75000

6.Қолданылмаған қалдық ақша сомасы кассаға келіп түсті-3500

7.Кассаға салымшылардан салым келіп түсті-250000

8.Патент иеленгені үшін кассадан төленді-90000

9.Кассаға аваес келіп түсті-150000

10.Мердігерлердің жұмысы үшін кассадан төленді-125000

Пассивті шот

Шоттың атауы: Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берілетін қысқа мерзімді берешек

Ай басындағы қалдық-296400

1.Ермак жеке қожалығынан жанармай алынды-180 000

2.Жабдықтаушыларға ағымдағы шоттан төленді-150 000

3.Қайнар АҚ-нан макарон өнімдері алынды-220000

4.Жабдықтаушыларға кассадан төленді-200 000

5.Қазақтелеком АҚ-нан комуналды қызметтер үшін төлем келіп түсті-32000

6. Альтайр ЖШС-дан жөндеу жұмыстары үшін төлем келіп түсті-55000

7. Жөндеу жұмыстары үшін кассадан төленді-55000
2) Практикалық тапсырма

Кассаға ағымдағы шоттан ақша қаражаттары келіп түсті -100 000

1010

Дебет Кредит

100000

1030

с1- 649000

100000

С2- 549000