Сабақ Тақырыбы: «Дүниежүзі халқының саны және ұдайы өсуі, демографиялық саясат.»

«Дүниежүзі халқының саны және ұдайы өсуі,

Өткізген: Бозаева С.М.

1. 
   Білімділік – Дүние жүзі халқының саны мен демографиялық көрсеткіштер, халық санының ұдайы өсуі мен демографиялық саясат түсініктерін ашу, халықтың жастық-жыныстық құрамы, еңбек ресурстары туралы білімдерін одан әрі жетілду.
   
2. 
   Дамытушылық – өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.
   
3. 
   Тәрбиелік мақсаты – жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, адамгершілік қасиеті мен өз пікірін ашық жеткізуге деген қызығушылығын қалыптастыру.
   

1. 
   Литосфера тарауы бойынша: Бұл химиялық элементтік ыдырауы 4,51*10⁹ жылға созылады. Тау жыныстарының абсолюттік жасын анықтайды.
   
2. 
   Атмосфера тарауы бойынша: Күннен келетін радиацияның неше түрі бар. Оларды атаңдар?
   
3. 
   Гидросфера тарауы бойынша: Судың тұздылығын қандай өлшем бірлікпен өлшейміз?
   
4. 
   Биосфера тарауы бойынша: Биосфераны құрайтын тірі организмдер қандай екі үлкен топқа біріктіріледі?
   

Адамзаттың шығу тегі мен Жер шарындағы таралуы әлі күнге дейін талас тудырып келе жатқан сұрақтардың бірі. Жалпы адамның шығу тегі мен даму ерекшеліктерін зерттейтін антопология ғылымы екенін білеміз. Яғни антропос – адам деген сөзден шыққан. Көпшілік антрополог ғалымдардың пікірінше , алғашқы адамдар Шығыс Африкадағы Ұлы жарықтар маңында пайда болған. Жалпы саналы адам (Homo sapiens) осыдан шамамен 50-100 мың жылдай бұрын пайда болған. Кейін алғашқы адамдар Африкадан алдымен Еуропа мен Азияға, одан әрі Азиядан Америка мен Аустралияға, ең соңында Мұхит аралдарына тараған деп есептейді. Оқулықтағы 15-суреттен көруге болады.

Ғалымдар 15 мың жыл бұрын ғаламшарымызда 3 млн аспайтын тұрған деп шамалайды. Ерте кезеңдерде халықтың саны тек шамамен ғана айтылатын. Қазір халық санақтары ұдайы жүргізіліп тұрады.

Алғашқы халық санақтары б.з.д. ІІІ мыңжылдықта Ежелгі Қытайда және Египетте мемлекеттің әскери және салық саясаты үшін жүргізілген. Ал ХХ ғасырда барлық елдерде халық санағы жүргізілді.Кейбір мешеу елдерде халық санағын жүргізуге халықаралық ұйымдар қаржы бөлді. Мысалы: алғашқы халық санағы Ауғанстанда 1979 жылы, ал Оман мемлекетінде 1993 жылы жүргізілген. Жалпы халық санағы БҰҰ-ның ұсынысы бойынша әрбір 10 жыл сайын жүргізуі керек.

Қазақстанда халық санағы Кеңес дәуірінде әрбір он жылда жүргізілді. Ал тәуелсіздігімізді алғаннан кейін 1999 жылы халық санағы болды. Кезекті халық санағы 2009 жылы жүргізіліп халық саны 16 млн 196 мың 180 адамға жеткенін көрсетті.

Жалпы Жер шары халық алғашында өте баяу өскен. Табиғи апаттар, жиі болатын соғыстар және әртүрлі жұқпалы аурулар т.б. Халық саны ХХ ғасырда күрт артты. Мысалы, 1930ж – 2млрд адам, 1962ж – 3 млрд, 1976ж – 4 млрд, 1987ж – 5 млрд, 1999ж – 6 млрд, 2011 жылдың қазан айында 7 млрд жетті. Халық санының мұндай күрт өсуін демографиялық жарылыс деп аталады.

Енді жеке елдердегі демографиялық жағдайды сипаттау үшін абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштер пайдаланылады.

1. 
   Абсолютті көрсеткіш табиғи өсу (туу мен өлімнің арақатынас) мен механикалық өсу (иммигранттар мен эмигранттар)
   
2. 
   Салыстырмалы, яғни 1000 адамға шаққандағы промилле ⁰/₀₀ есебімен өлшенетін коэффициент.
   

Адамзаттың үздіксіз жаңарып, ауысып отыруын қамтамасыз ететін туу мен өлу және табиғи өсу көрсеткіштерінің жиынтығын халықтың ұдайы өсуі деп атайды.

ІV. Сабақты бекіту.

V. Сабақты қорытындылау. Оқушыларды бағалау

1. 
   Дүниежүзі халқының саны және ұдайы өсуі, демографиялық саясат тақырыбын оқып келу.
   
2. 
   Кескін картадағы тақырып бойынша тапсырмаларды орындап келу.