Сабақтың жоспары: Информатика 10 сынып Сабақтың тақырыбы: тақырып. Мәтін процессорлары туралы жалпы мәліметтер

4.1.- тақырып. Мәтін процессорлары туралы жалпы мәліметтер

а) Мәтін процессорлары туралы жалпы мәлімет беру және мәтіндік құжаттар жасауға арналған программалық өнімдермен танысу.

ә) Оқушыларға тақырыпты өз бетінше түсінуге қолайлы жағдай тудыру, өз ойларын тиянақты жете айта біліп, топта өздерін сабырлы әрі тәртіпті ұстай білуге тәрбиелеу;

б) Оқушыларды практикалық жұмыс арқылы, компьютермен жұмыс істеуге қызығушылығын арттыру.

Реферат, интернеттен алынған қосымша мәліметтер, суреттер, таратпа қағаздар, слайд, компьютер,экран,проектор.

Мәтіндік құжаттардың – хаттарды, мақалаларды, есептерді, баға –парақтарын, жарнама материалдарын және т.б. дайындау кеңсе (офис) пакетін пайдалана отырып шешілетін кеңінен тарлаған міндеттердің бірі.

Мәтіндік құжаттарды дайындау үшін компьютерлерді қолданудың ыңғайлылығы мен тиімділігі көптеген тиісті программаалар өнімдерін жасауға әкеледі. Бұл өнімдердің қызмет атқару мүмкіндіктері қарапайым редакторлардың мүмкіндіктерінен (құрылымы қарапайым мәтіндіер жасауға арналған) күрделі баспа жүйелерінің мүмкіндіктеріне дейін (баспаханалық басылымға арналған құжаттарды жасау) түрлендіріліеді.

Мәтіндік құжаттар жасауға және олармен жұмыс істеуге арналған программалық өнімдер мына топтарға бөлінеді:

Мәтіндік редакторлары қарапайым мәтіндерді өңдеуге бағдарланған. Бұл программалық өнімдерге, біріншідіен, программалау жүйесіне кірістірілген программалар редакторлары: С++, Delphi программалау жүйелерінің редакторлары, екіншіден, операциялық қоршамға енгізілетін редакторлар: NcEdit NortonComander NotePad қоршамдары және Windows 9x/NT-нің NotePad қабаттары.

Бұл өнімдер, әдетте, мынадай:

• 
  Жаңа мәтіндік құжат жасау, бұрыннан бар құжатты ашу және жабу, құжатты жаңа немесе бұрынғы атауымен дискіде сақтау;
  
• 
  Мәтін үзінділерін бір орыннан екінші орынға (бірқітар жағдайда бір файлдан екніші файлға) ауыстыру немесе мультипликациялау;
  
• 
  Құжатқа мәтін қосу, алып тастау немесе түрлендіру;
  
• 
  Мәтіннің бөліктерін мәніне қарай іздеу, ал кейбір редакторларда автоматты түрде ауыстыру;
  
• 
  Бүкіл құжатты немесе оның бір бөлігін басу қызметтерін атқарады.
  

Программалық өнімдердің бұл тобы программалар мен ең қарапайым мәтіндерді жасау мен түзетуге бағдарланған. Егер әр түрлі безендіру стилі құжат дайындау керек болса, құжаттар редакторларын пайдаланады.

Құжаттар редакторы, мәтіндер редакторлары қызметтерінен басқа, құжаттарды неғұрлым күрделі түрлендіруді қамтамасыз етеді:

• 
  Әр түрлі қаріптерді (мөлшерлері мен кескіндерін), символдыры және оларды ерекшелеу тәсілдерін (түсін, қалыңдығын, курсивін, астын сызуды және басқаларын) пайдалану мүмкіндігін;
  
• 
  Ерікті жол аралық қашықтарды беруді және абзац шектерін теңестіруді;
  
• 
  Құжатты басылатын түрінде қарап шығуды;
  
• 
  Басу жұмысында қағаз тасушының мөлшерін және шегіністерді орнатуды;
  
• 
  Пайдаланушының бұдан бұрынғы әрекеттерін болдырмау және қайталауды;
  
• 
  Беттердің жоғарағы және төменгі тақырыптарын (колонтитулдарын,) басуды және беттерді өздігінен нөмірлеуді;
  
• 
  Тақырыптар мен индекстер және т.т. құруды;
  
• 
  Мәтінді бірнеше бағанға теруді;
  
• 
  Ең қарапайым кестелерді құруды;
  
• 
  Қолайлы интерфейсті және басқа редакторларда жасалған құжаттар импортының құралдарын;
  
• 
  Құжатқа әр түрлі обьектілерді (графикалық файлдарды, суреттерді, формулаларды, диаграммаларды және басқаларын) енгізуді;
  
• 
  Сөздерді жаңа жолға автоматты түрде көшіруді қолдауды;
  
• 
  VВА құрамдас программалау тіліндет макро-командалар мен модельдер құруды;
  
• 
  НТМL пішімді құжаттармен жұмыс істеуді және гипер-мәтіндік сілтемелерді орнатуды қамтамасыз етеді.
  

Microsoft Word мәтіндік редакторы мәтіндерді редакциялауды қамтамасыз етеді және өзінің ұсынатын мүмкіндіктері бойынша баспа жүйелері жақын. Редакторы WYSI-WYG принципі бойынша жүзеге асырылған. Қызмет атқару мүмкіндіктерінің көп болуына қарамастан, MS Word-тың қабілеті күрделі көп бағаналы терімдегі газет пен өзге де құжаттарды безендіруге аса бейімделген, күрделі формулаларды теруге, құжатты бірнеше беттерге бөлуге (кейіннен жапсырмалай отырып тролық пішімді плакаттарды басу үшін), берілген шек бойынша бетте мәтіннің төменгі шегін теңестіруге және басқаларына мүмкіндік бермейді.

Word Perfect –тің де шамамен MS Word сияқты мүмкіндіктері бар, бірақ оның интерфейсі анағұрлым күрделі, ал орысшаланған нұсқалары бірқатар принтерлермен жүйелі жұмыс істеуді қамтамасыз етпейді.

LATEX-те құжаттар пішімдеудің құрамдас команларымен жасалады. Бұл командалар арнайы тілді құрайды, оларды көмегімен құжаттың стилі, пішімдеу түрлері, формулалар мен кестелер сипатталады. Құжатты дайындау процесі Word редакторынан гөрі көрнекілеу емес, бірақ көп формулалары бар құжаттарды дайындау уақыты қысқартылған.

Баспа жүйелері жарнама буклеттерін дайындауға, газеттерді. Журналдар мен кітаптарды безендіруге бағдарланған. Бұл жүйелер жоғары сапалы күрделі құжаттар дайындауға және оларды фототерімді автоматтарға немесе қағаз тасушылараға шығаруға мүмкіндіктер береді. Әдетте, баспа жүйелерінің жоғарғы сапалы түрлі түсті басылымдар дайындау үшін түске бөлу мүмкіндіктер бар.

Бастапқы мәтінді теру мен редакциялау үшін баспа жүйелерін пайдалану бірқатар жағдайларда өзін ақтай қоймайды. Мысалы,Ventura Publisher, Aldus Page Maker және Microsoft Publisher жүйелері онша қолайлы емес, баяуырақ жұмыс істейді және мәтінді редакциялау мүмкіндіктері бойынша құжаттар редакторларына едәуір жол береді. Сондықтан құжаттың мәтінін Word редакторында дайындау, содан соң түбегейлі беттеу үшін оны баспа жүйесіне орналастыру тиімді болады.

Баспа жүйесі пайдаланатын негізгі операция – құжатты түбегейлі беттеу (мәтінді бетте орналастыру, суреттерді кірістіру, әр түрлі қаріптерді пайдалану және т.б)

Принтер (Printer) - 1) баспа құрылғысы; 2) Windows NT жүйесінде — баспа құрылғысы мен қолданба арасындағы программалық интерфейс.

Принтер (ағылыми prіnter) — мәтіндік не графиктік ақпаратты қағазға, пластикке шығаруға арналған құрылғы, ЭЕМ-ның ақпарат басып шығаруға арналған перифериялық құрылғыларының бір түрі. Баспа таңбаларын басу әдістеріне қарай Принтерлер матрицалық, сия құюшы ағыстық, (струйный), лазерлік, жарықаласыдиодтық, жылулық, сублимац., т.б. болып бөлінеді. Принтердің негізгі техникалық сипаттамаларына оның айыру қабілеті, басу жылдамдығы, материалдардың шығындылығы, фото басу мүмкіндігі, т.б. жатады. Айыру қабілеті бір дюймге келетін нүктелер санымен (қысқаша dpі) анықталады. Ағыстық П-лерде бұл шама 600 dpі-ден 4800 dpі-ге дейін, кейбір модельдерде одан да жоғары болады. Лазерлік, жарықаласыдиодтық принтерлердің айыру қабілеті әдетте 600 — 1200 dpі болады. Шығындылығы мен басу жылдамдығы жағынан лазерлік және жарықаласыдиодтық принтерлер ағыстық принтерлерден тиімдірек. Матрицалық принтерлердің шығындылығы аз болғанымен, басу сапасы, жылдамдығы жағынан жоғарыда айтылған принтерлерден нашар.

1-қосымша. Сергіту сәті

«Құралдар» Оқушыларды екі түспен топқа бөліп алу. 1-топқа домбыраның суретін, 2-топқа принтердің суретін көрсету. Топ осы құралдардың дыбысын, ол туралы мәлімет келтіру.

1. 1. MS Office 2003-тің қызметі қандай?

• 
  Жауабы:
  
• 
  Қазіргі заманғы жұмыс орындарында көптеген мәселелерді шешуді MS Office 2003 қолданбалы программалар дестесі қолданылады, оларды жүзеге асыруда бірқатар құралдарын ұсынады. Және оның қызметі құжаттар дайындау,интернетпен, ақпаратпен жұмыс жасау
  

2. MS Office 2003 дестесінің құрамына не кіреді?

• 
  Жауабы:
  
• 
  Word мәтіндік редкторы, Excel электронды кестесі, Power Point тұсаукесерлерді жүргізу программасы, Outlook дербес электронды хатшы, Acces деректер базалары, Publisher деректер жариялануының құралы (шағын баспа құралы), FrontPage құралы Web беттерін жасауға арналған(интернеттегі жарияланым).
  

• 
  1997 жылы, интернет жұмысы, Outlook дербес электронды хатшы қызметі қосылды
  

• 
  Жауабы:
  
• 
  Егер біз жұмыстан шаршаған кезде, көмекшіні өзімізге шағын көрініс көрсетуге шақыруға болады, ол бір-екі секунд ішінде шаршағанды жеңілдетуге мүмкіндік береді.
  
• 
  Мұны жасау үшін:
  
• 
  1.Тышқанның оң жақ батырмасын Office бойынша Көмекшінің кейіпкеріне шертіп
  
• 
  2.Мотор командасын таңдаңдар.
  

Мәтіндік құжаттардың – хаттарды, мақалаларды, есептерді, баға –парақтарын, жарнама материалдарын және т.б. дайындау кеңсе (офис) пакетін пайдалана отырып шешілетін кеңінен тарлаған міндеттердің бірі.

Мәтіндік құжаттарды дайындау үшін компьютерлерді қолданудың ыңғайлылығы мен тиімділігі көптеген тиісті программаалар өнімдерін жасауға әкеледі. Бұл өнімдердің қызмет атқару мүмкіндіктері қарапайым редакторлардың мүмкіндіктерінен (құрылымы қарапайым мәтіндіер жасауға арналған) күрделі баспа жүйелерінің мүмкіндіктеріне дейін (баспаханалық басылымға арналған құжаттарды жасау) түрлендіріліеді.

Мәтіндік құжаттар жасауға және олармен жұмыс істеуге арналған программалық өнімдер мына топтарға бөлінеді:

Жаңа тақырып бойынша топтарға берілетін сұрақтар:

1-топ:

«Мәтіндік редакторларының

2-топ:

• 
  1-топтың оқушыларына:
  
• 
  Мектепішілік олимпиадаға қатысып жүлделі орын алған оқушыларға арналған «Мақтау қағазын» жасау
  
• 
  2-топтың оқушыларына:
  
• 
  Ашық сабаққа қатысқан мұғалімдерге арналған «Сертификат» жасау.
  
• 
  Тапсырма /Өзің орында/
  
• 
  а) Microsoft Word мәтіндік редакторын іске қосыңыз.
  
• 
  ә) Мәтінді теріңіз және пішімдеңіз.
  
• 
  б) І сөйлемдердің қаріп өлшемі – 16.
  
• 
  в) мектеп гербін өзің білетін тәсілмен орналастыр.
  
• 
  г) ІІ сөйлемдерің қаріп өлшемі – 20.
  
• 
  е) ІІІ сөйлемдердің қаріп өлшемдері -16
  

Қорытындылау

• 
  Баспа жүйелері жарнама буклеттерін дайындауға, газеттерді. Журналдар мен кітаптарды безендіруге бағдарланған. Бұл жүйелер жоғары сапалы күрделі құжаттар дайындауға және оларды фототерімді автоматтарға немесе қағаз тасушылараға шығаруға мүмкіндіктер береді. Әдетте, баспа жүйелерінің жоғарғы сапалы түрлі түсті басылымдар дайындау үшін түске бөлу мүмкіндіктер бар.
  
• 
  Бастапқы мәтінді теру мен редакциялау үшін баспа жүйелерін пайдалану бірқатар жағдайларда өзін ақтай қоймайды. Мысалы,Ventura Publisher, Aldus Page Maker және Microsoft Publisher жүйелері онша қолайлы емес, баяуырақ жұмыс істейді және мәтінді редакциялау мүмкіндіктері бойынша құжаттар редакторларына едәуір жол береді. Сондықтан құжаттың мәтінін Word редакторында дайындау, содан соң түбегейлі беттеу үшін оны баспа жүйесіне орналастыру тиімді болады.
  
• 
  Баспа жүйесі пайдаланатын негізгі операция – құжатты түбегейлі беттеу (мәтінді бетте орналастыру, суреттерді кірістіру, әр түрлі қаріптерді пайдалану және т.б)