Сабақтың мақсаты: Білімділік : Фосфордың жалпы сипаттамасымен таныстыра отырып,табиғатта

Тақырыбы: Фосфор және оның қасиеттері

Қатысушылар: 9 «А» сынып оқушылары

Пәні: Химия

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Фосфордың жалпы сипаттамасымен таныстыра отырып,табиғатта

кездесуі мен алыну жолдарын меңгерту.

пәніне деген танымдық қызығушылығын арттыру.

оқушыларды өзіндік жұмысқа дағдыландыру және

сараптау,салыстыру қабілеттерін дамыту.Өзін-өзі бақылау мен

талдауды іске асыру.

элементтердің периодтық кестесі, медиобьектілер.

Сабақ жоспары

І. Ұйымдастыру (1 мин)

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

ІІІ. Үй тапсырмасын бекіту.

ІҮ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Жоспармен таныстыру.

Ү. Сабақты бекіту

ҮІ. Үйге тапсырма беру

ҮІІ. Бағалау.

І. Үй тапсырмасы. Азот және оның қосылыстары.

Сұрақтар: 1. Азоттың периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы.

2. Азоттың сутекті қосылыстары. Алыну жолдары.

3. Азоттың оттекті қосылыстары.

4. Азот қышқылы. Алыну әдістері.

5. Азот қышқылының тұздары. Химиялық қасиеттері.

6. Нитраттардың химиялық қасиеттері, қолданылуы.
Үй тапсырмасын бекіту: (Ой толғаныс)

1. 
   Азоттың сутекті қосылысы қалай аталады? (Аммиак)
   
2. 
   Азоттың металдармен қосылысында қандай тұз түзіледі, ол қалай аталады?
   
3. 
   Ауаның неше пайызын азот құрайды? (78)
   
4. 
   Азот қышқылының тұзы қалай аталады? (Нитраттар)
   
5. 
   Аммиактың судағы ерітіндісі қалай аталады? (Мүсәтір спирті немесе аммоний гидроксиді)
   
6. 
   Отсыз түтін қалай түзіледі? (аммиак пен тұз қышқылы)
   
7. 
   «Түлкі құйрығы» деп қай газды атаған? (Азоттың (ІҮ) оксиді)
   
8. 
   «Патша сұйығы» деген не? (1 көлем HNO₃ + 3көлем НСІ қоспасы)
   
9. 
   Азот табиғатта қандай түрде тараған? (газ күйінде)
   
10. 
    Азот қышқылы жарықтың әсерінен неге ыдырайды? (NO₂ + H₂O)
    

Сабағымызды әрі қарай мына әңгімемен бастағалы тұрмын.

Фосфорды алғаш ашқан – Гамбургтік алхимик Геннинг Бранд (1669 ж). Басқа да алхимиктер тәрізді Бранд қарттарды жасартып, сырқаттарды жазатын өмір элексирі мен асыл емес металдарды алтынға айналдыратын философиялық тасты табуға әрекет жасады. Брандты алға жетелеген адамдардың қамы емес, оның байлыққа құмарлығы болды. Бір тәжірибенің барысында ол зәрді буландырып, алынған қалдықты көмір және құм қосып, буландыруды жалғастырды. Кейін ретортада қараңғыда жарық шығаратын зат түзілді. Рас, kaltes Feuer (суық от) немесе «менің отым» деп Бранд атаған зат қорғасынды алтынға айналдырмады және қарттардың сырт келбетін өзгертпеді, бірақ алынған заттың қыздырусыз жарқырауы ерекше, әрі таңсық болды. Брандтың ойынша бұл тас кәріні жасартатын, ауруды тез сауықтыратын, адамның өмірін ұзартатын көрінеді. Алынған зат жарық шығарады, осыны пайдаланып, Бранд байларға сатып, ақшаға кенелді. Бұл зат не деп ойлайсыңдар?

Оқушы: -Фосфор

Қайталау – оқу анасы, дегендей алдағы тақырыптардан алған теориялық білімімізге сүйене отырып, фосфорға сипаттама берейік.

Оқушы: - Химиялық элементтердің периодтық жүйесінде фосфор ІІІ периодта, Ү топтың негізгі топшасында орналасқан. Салыстырмалы атомдық массасы 31, реттік нөмірі (ядро заряды) 15. Фосфор – азоттың аналогы, себебі оның валенттілік электрондарының электрондық конфигурациясы азоттікі тәрізді s²p³. Бірақ азот атомына қарағанда фосфор атомының иондану энергиясы төмендеу және оның радиусы үлкен. Бұл азотқа қарағанда фосфордың бейметалдық сипаттарының әлсіздеу екендігін көрсетеді.

Фосфор атомындағы электрондардың орналасуы: Р +15 )2е^-)8е^-)5е^-

Электрондық формуласы: 1s²2s²2p⁶3s²3p³. Графиктік формуласы.

Фосфор қосылыстарында -3,+3,+5 тотығу дәрежелерін көрсетеді.

Фосфордың ұшқыш сутекті қосылысы фосфин мен аммиак молекулалары формасы жағынан ұқсас болғанымен, фосфин молекуласы берік емес, улы, тұрақсыз газ, тез тотығып кетеді.

Фосфорды алғаш ашқан кім? - 1669 ж. неміс алхимигі Х.Бранд.

«Ой қозғау» кезеңі :

• 
  Фосфорды қайда кездестіруге болады ?
  
• 
  Табиғатта фосфор тау жыныстары мен минералдарда қосылыс түрінде кездеседі. Мысалы фосфорит және апатитте кальций фосфаты түрінде болады. Олар Жамбыл облысындағы Қаратау маңында кездеседі.
  

Сүйек қрамындағы фосфор қаңқаға беріктік қасиет береді. Жануарлар мен адамдар фосфорды өсімдіктен қабылдайды. Фосфор қосылыстары барлық зат алмасу процестеріне қатысады.