Сабақтың мақсаты: Оқушыларға

• 
  Оқушыларға «Жарғының» ерекшеліктері, жүргізілген реформаның қазақ қоғамына әсері туралы айта отырып, Қазақстандағы хан билігі жойылуының себептерін түсіндіру;
  
• 
  Деректермен жұмыс кезінде логикалық ойлауды, еске сақтау қабілетін жетілдіру және деректерді салыстыра отырып, қорытынды шығаруға үйрету;
  
• 
  Өткен тарихқа құрметпен қарауға тәрбиелеу.
  

Оқу құралын тексеріп түгелдеу

Оқушы зейінін сабаққа аудару
Жаңа тақырыпты оқытудың жоспары:

1. 
   Қазақстандағы хандық биліктің жойылуының себептері мен салдары.
   
2. 
   Орта жүзде хандық билікті жоюдың басталуы. Жаңа басқару жүйесін енгізу.
   
3. 
   Сыртқы округтерде сайлау тәртібі және сыртқы приказдардың негізгі функциялары, міндеттері.
   
4. 
   Шаруашылық пен сауданың дамуы.
   
5. 
   Денсаулық сақтау, дін, білім беру салаларындағы жаңа тәртіптер. Орта жүздегі 1822 жылдан кейінгі оқиғалар.
   
6. 
   Кіші жүзде хан билігін жою.
   
7. 
   1824 ж. «Орынбар қырғыздырыны туралы Жарғы».
   
8. 
   1822-1824 жж. Жарғыларды енгізудің салдары.
   

1822 жыл 1824 жыл

Сібір қырғыздары туралы Жарғы Орынбор қырғыздары туралы Жарғы

Авторы: М.Сперанский П.К.Эссен

Орта жүзде Кіші жүзде

Басқарудың жаңа жүйесі

Жаңа әкімшілік сатылар	Құрамы	Кім басқарды?
Округ	15-20 болыс	Аға сұлтандар
Болыс	10-12 ауыл	Болыстар
Ауыл	50-70 шаңырақ	Ауыл старшындары

Орта жүзде құрылған округтар: 1824 жылы Қарқаралы және Көкшетау округтары, 1831 жылы Аягөз, 1832 жылы Ақмола, 1833 жылы Баянауыл және Үшбұлақ, 1834 Аманқарағай (кейінірек Құсмұрын атанды), 1844 жылы Көкпекті округтары құрылды. 1854 жылы Ертістің оң жағалауындағы қазақтар үшін Семей ішкі округы ашылды. 1856 жылы Жетісу жерінде Алатау ерекше округы ашылды.

Бұл реформа бойынша Кіші жүз аумағы Жайықтың сырт жағындағы үш округқа бөлінді. 1828 жылы ондағы әкімшілік бірліктернің аттары өзгертіліп, Батыс, Орта және Шығыс округтары деп аталды. Кіші жүздегі өкімет билігі Орынбор губерноторына тікелей бағынатын басқарушы-сұлтандардың қолына көшті. 1844 жылы «Орынбор қырғыздары туралы ереже» шықты. Ендігі жерде Орынбор әкімшілігіне қарайтын қазақтар тұратын жерлер Ресей империясы аумағының бір бөлігі деп жарияланды.

Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:

1.Қазақстанда хандық биліктің жойылуының негізгі себептері қандай?

2. Округтық приказдар қандай қызмет атқарды?

3. «Орынбор қырғыздары туралы Жарғының» қандай ерекшеліктері болды?

Сабақты қорытындылау

ХІХ ғасырдағы реформалардың отаршылдық сипаты басым болғанмен, олар қазақ даласында сауда-саттықты, денсаулық сақтау ісін дамытуға оң ықпалын тигізді.

Үй тапсырмасы: параграф 17. Оқып, мазмұнын айту.

І кезең. Мұғалімнің әңгімесі. Ол хан билігін жоюдың негізгі себептеріне тоқтала отырып, «Жарғының» авторларына және олардың мақсатына жан-жақты тоқталады.

Одан кейін оқушыларға «Орта жүзде хан билігінің жойылуы» («Сібір қырғыздары туралы жарғы», 1822) және «Кіші жүзде хан билігінің жойылуы» («Орынбор қызғыздары туралы жарғы»,1824) деген тақырыптар бойынша өздігінен дайындалуға тапсырма береді.

А) Оқушылар төмендегі жоспар бойынша «Орта жүзде хан билігінің жойылуы» тақырыбына хабарлама дайындаулары керек.

• 
  Жобаның аты
  
• 
  Шыққан жылы
  
• 
  Авторлары
  
• 
  Жаңа басқару жүйесінің ерекшеліктері
  
• 
  Округтік приказдарды сайлау тәртібі және функциялары
  
• 
  Мына салалардағы жаңа тәртіп:
  

• 
  экономика
  
• 
  сауда
  
• 
  денсаулық сақтау
  
• 
  білім беру
  
• 
  дін
  

• 
  Жобаның аты
  
• 
  Шыққан жылы
  
• 
  Авторлары
  
• 
  Жаңа басқару жүйесінің ерекшеліктері.
  

1. 
   Қазақстандағы жаңа реформаның мақсатын айтыңдар.
   
2. 
   Орта жүзде шаруашылық, сауда, денсаулық, дін салаларында қандай өзгерістер болды? (Кесте толтыру)
   
3. 
   1844 ж. Орынбор қазақтары өмірінде қандай өзгерістер болды?
   

1. 
   Терминдердің мағынасын түсіндіріңдер.
   
2. 
   Оқулықтағы мәтінді және Қазақстан тарихы хрестоматиясындағы құжаттарды пайдалана отытыр, «Тарихи тұлға» атты хабарлама дайындау (оқушының өз таңдауы бойынша)