Сабақтың тақырыбы: Қазақтың ерлер биіндегі секіртпе түрлері

Миялы селосы 2016 ж

Бекітемін:

Мектеп директоры:

________А. Жәлеке

« 28» 01 2016 жыл.

А) Оқушыларды түгендеу.

Ә) Сәлемдесу.

Б) Дене қыздыру жаттығуларын жасау.

В) Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау.
ІІІ. Оқушылардың білімін жан-жақты тексеру:

А) Қазақ биіндегі ерлерге арналған қол қалыптары мен қойылымдарын сұрау.

Ә) Қазақтың ерлерге арналған би қойылымдарын сұрау.
ІV. Жаңа сабақ.

1. 
   Қазақтың ерлер биінің туындау туралы мәлімет беру
   
2. 
   Қазақстанда қазақ биінің негізін қалаушылар туралы мағлұмат беру.
   
3. 
   Малдас құрып секіртпе , сыңар аяқ секіртпе, секіртпе артқа.
   
4. 
   «Ұтыс » биінен этюд үйрету.
   

1) Қазақ биінде ерлерге арналған қандай билер бар?

2) Қазақ биінің негізін қалаушыларды ата?

3) Ерлер биінің қандай қимылдарын меңгердік?

4) «Ұтыс» биі қандай би?
VІ. Жаңа сабақты қорытындылау:

1. 
   Оқушыларды бағалау.
   
2. 
   Үйге тапсырма беру.
   

Әлібек Сымбат.

Сарбаспай Ақпейіл.

Темірова Анелмен өткелі отыр.

Сабағымызды бастамас бұрын мен ортаға осы оқушыларымды шақырсам деймін.

Оқушылар алдымен «Сәлемдесу» жасап содан соң ортада дене қыздыру жаттығуларын жасату. (Қаражорға әуеніне дене қыздыру жаттығуын жасату) Осы жаттығулар арқылы оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Қазақтың би өнері жайында сөз қозғағанда, оның ерте заманнан қалыптасып, халқымыздың аса бай ауыз әдебиетімен, ән - күйлерімен, дәстүрлі тұрмыс - салтымен біте қайнасып келеді. Би өнерінің де ата - бабадан қалған мәдени мұраның аса маңызды бөлігі ретінде қазақ қоғамымен бірге жасасып, оның рухани өміріне азық болғанын аңғарамыз. Ел арасында сақталған билердің өзінен – ақ халықтың өткендегі өмір салты, істеген кәсібі, оның айналадағы ортаға көзқарасы көрініп тұрғандай.

Би - музыка өнерімен сабақтас сабақтас халық өнерінің бір түрі. Қазақтың би өнері ерте заманнан бастау алып, күні бұгінге дейін жалғасып келеді. Би өнері халқымыздың салт - дәстүрі, тұрмыс - тіршілігіне байланысты туындаған. Қазақтың ежелгі би өнері жайлы ертегі, аңыз, дастандарда айтылады. Ертедегі қазақ билері киіз үйлердің ішінде биленетін болғандықтан, алуан түрлі қимылдармен қатар бет - әлпет құбылулары арқылы да бейнеленген. Музыка сауаты. Бет - әлпеттің құбылуы «мимика» деп аталады. Би белгілі бір әуендермен, күйлермен сүйемелденеді. Мысалы, «Қаражорға», «Бүркіт биі», «Қамажай», «Киіз басу», «Ортеке», «Аққу» билері. ХІХ ғасырда Рахымберді биші шөктірілген түйенің үстінде секіріп жүріп билеген. Ол билегенде халық әуенінің ырғағымен бірге теңселіп, әндетіп отырған. Ал, ХХ ғасырдың басында диуана атанған Зәрубай биші «Қоянды» жәрмеңкесінде қоян болып киініп, «Қоян» биін үстел үстіне қойылған кеселер арасымен ептілікпен секіріп, қол - аяғын тигізбей шебер орындаған.
Белгілі биші Рахым Асылбекұлы «Қаражорға», «Ортеке» билерін шебер орындаған.

Осы бишілердің билерін еске ала отырып сол билердегі қимыл әрекеттерді

Өткен сабақта өткен болатынбыз соны қайталап өтсек.

Малдас құру- қазақ ер адамдарының -отырыс түрі. Оны би тілімен суреттегенде дайындық қалып ортада шахмат бейнесінде орналасқан оқушылардың аяғы ІІІ- қалып, қолдары- жиналмалы І-қалыпта , яғни белбеуде болады.

1. 
   Дегенде оң аяқпен оң жаққа қадам жасап, сол аяғымыз 30- градусқа көтеріледі.
   
2. 
   Дегенде сол аяқты оң аяқтың алдына аяқ ұшымен қойып, денені сол жаққа сәл қисайтамыз.
   
3. 
   Дегенде тіке demi plié-ге отырып.
   
4. 
   Дегенде оң жаққа 180-градусқа айналамыз.
   

Біздер бұл қимылды « Атшабыс » қимылымен біріктіріп бастықтырғыш бердеуде орындаймыз.

Ол үшін дайындық қалып оқушылар бастықтырғыш белдеуде оң қолмен белдеуді ұстап тұрады.

1. 
   Дегенде оң аяққа demi plié-ге отырып сол аяқты алға созып жерден 30- градуста ұстаймыз.
   
2. 
   Дегенде сол аяққа тіке тұрып, оң аяқты сол аяққа Passe-ге жинаймыз.
   

Келесі тактіде қолды белбеуге жинап сол жаққа бастықтырғыш белдеуден ортаға қарай 2 рет «малдас құруды » жасап 3-4 ке 2 рет оң жаққа айналып бастықтырғышқа келіп келесі жаққа орындауға дайын тұрамыз.

Бөлме ортасына шахмат бейнесінде орналасып, келесі жаттығу «Тізгінді жүрісті» меңгеру

«Тізгінді жүріс» дайындық қалып аяқ 6- қалыпта ,қол қамшы ұстап алдымызда 1- қалыпта болады demi plié-ге отырырамыз.

Дегенде оң аяқты сәл тізеден көтеріп.

2-3-4-ке аяқпен дроб жасаймыз

Қимылды бірнеше рет жасауға болады.

Үй ішінде бастау алып,бүгінге дейін өркендеп келеді

Түрлі буын қозғалыстарымен билеген

Ежелгі қазақ

билерінің биленуі

Мимика арқылыы билеген

Алуан түрлі дене қимылдарымен билеген

А) Қазақтың ерлер биінде 5 қол қалпы бар. Осы қол қалыптарын оқушылармен пысықтап алу.

Ә) Қазақтың ерлерге арналған билерінің бірнеше түрі бар.

Осыдан келе біздің бүгінгі жаңа сабағымызға келеміз.

Жаттығуды үйренбес бұрын қазақ биінің қалай туындағанын сөз етіп өту.

А) Қазақтың ерлер биі негізінен күнделікті тұрмыс тіршіліктен бастау алып күні бүгінге дейін жетіп отыр .

Оның дәлелі ретінде «Насыбайшы» , «Бүркіт биі» ,«Қыз қуу», «Аударыспақ»т.б

-Оқушылар енді назарымызды экранға аударайық. ( экраннан бүркітшінің аң аулау кезінен үзінді видео, қазақтың ұлттық ойындарынан аударыспақ пен қыз қуудың видеосын көрсету )

Ә) Қазақстандағы қазақ биінің негізін қалаушылармен танысып өтейік.

Олар 1. Шара Жиенқұлова

2. Рахымберді

3. Зәрубай

4. Рақым Асылбекұлы

( Слайдтан Шара Жиенқұлова туралы мәліметті көрсету)

Шара алғаш рет Қазақстанда бишілік мектеп ашып, шәкірттер даярлаған. Би өнеріне топтасып билеу өнерін енгізген ұстаз, биші әрі әртіс. «Ер Тарғын», «Қыз Жібек» операларындағы би көріністерін бейнелеген. 40-шақты би қойылымдарын қойып сахналаған. Осы қойған билерінің ішінде ерлерге арналған билері де бар. Сол билерге Шара апамыз ел аралап жүріп , елдің тұрмыс- тіршілігінен алынған қимыл-әрекеттерді би қимылы мен қозғалысы түрінде қосып отырған.

Б) Қазақтың ерлер биінің қимыл-қозғалыстары қыздар биіне қарағанда мінезі жағынан қаттылау, шапшаңырақ, күрделі болып келеді.

(Видеодан ерлердің би қойылымынан үзінді ерлердің мінезіне сипаттама беру үшін көрсету )

• 
  Оқушылар сонымен ерлер биі қандай мінезбен орындалады екен?
  
• 
  (Оқушылардың жауабын тыңдау)
  
• 
  Өте жақсы жауап бердіңдер, ендеше алға қарай сабағымызды жалғастырамыз.
  

Біз өткен сабағымызды жалғастыра отырып әрі қарай «секіртпе түрлерін» үйренеміз.

Секіртпе түрлерінің де бірнеше түрлері бар :

Оларға: а) Малдас құрып секіртпе.

ә) Сыңар аяқ секіртпе

б) Секіртпе артқа

Дайындық қалып оқушылар аяқ ІІІ- қалып, қол- жиналмалы І-қалыпта , яғни белбеуде болады.

1. 
   Дегенде оң аяқпен оң секіре тізесін бүгеміз , сол аяғымыз 30- градусқа көтеріледі.
   
2. 
   Дегенде сол аяқты оң аяқтың алдына аяқ ұшымен қойып, денені сол жаққа сәл қисайтамыз.
   
3. 
   Дегенде тіке demi plié-ге отырып.
   
4. 
   Дегенде оң жаққа 180-градусқа айналамыз.
   

Дайындық қалып оқушылар ортада бір калоннада болады. Аяқ VІ- қалыпта, қол белде болады. Оқушылар 2 бағытқа қозғалады.

1 - Дегенде оң жақ аяққа plie-ге отырып, қолымызды жанға ІІ- қалыпқа созамыз.

2. 
   Дегенде сол аяқты сүйрете отырып жанға секіре қозғаламыз.
   
3. 
   4 - Дегенде де 2-ні қайталаймыз
   

Дайындық қалып оқушылар 1 қатарда орналасып ,аяқ ІІІ –қалыпта, қол белде болады.

1. 
   Дегенде оң аяқпен алға қадам басып , оң қол ІІІ- қалыпқа ,сол қол ІІ- қалыпқа көтеріледі. Сол аяқ артқа 30-градусқа көтеріледі.
   
2. 
   Дегенде сол аяққа артқа секіртпе жасай отырып
   
3. 
   Дегенде оң аяқты сол аяқ алдына айқастыра қойып, қолды белге жинаймыз.
   
4. 
   Дегенде сол аяқты артқа тіке созып, оң аяққа plie-ге отырамыз да қол жанға ІІ- қалыпқа ашылады.
   

Осы қимылдарды әуелі өзім жасап содан соң оқушылармен қайталап үйретемін.

Оқушыларды әуенмен бірге өзбеттерінше орындауға дағдыландыру үшін қайталату.

• 
  Қыздар бугін біздер жаңа сабақтан нені үйрендік?
  
• 
  Ол қимылдар қай ұлттың биіне тән?
  
• 
  Барлық қимылда не қайталанып тұр?-деген сұрақтар беріп жаңа сабақты пысықтап алып, үйренген қимыл- қозғалыстарды әр бағытта орындау арқылы « Ұтыс» биінің этюдін құрастыру.
  
• 
  Ұтыс дегеніміз жалпы жарыс, сайыс дегенді білдіреді. Біз үйренгелі отырған осы би атына сәйкес ер балалардың бір-бірімен сайыс ретінде биленетін биі. Біздер бүгін соның 24- тактсіне жұмыс жасаймыз.
  

«Ұтыс »би этюді

2) Қазақ биінің негізін қалаушыларды ата?

3) Ерлер биінің қандай қимылдарын меңгердік?

4) «Ұтыс» биі қандай би?