Сабақтың басы
Қызығушылықты ояту
Сабақтың ортасы:
|
Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды түгендеп, назарын сабаққа аудару.
Сыныпта жағымды ахуал қалыптастыру.
ТЫҢДАЛЫМ АЛДЫ.
Төбедегі көзінен,
Күн сәулесі түседі.
Бұрышы жоқ төрінен,
Самал еркін еседі.
Киіз үй
Жетпіс екі найзаны,
Біріктіріп ұстап тұр,
Ата-бабаның қай жаны,
Ие болса оған — ұшпақ бір.
Шаңырақ
Көрсең,
Алып тор жолды парақтай,
Жайсаң,
Қатарлап сызған жолақтай.
Кереге
1.Сәулет өнерінің қандай туындыларын білесіңдер?
2. Киіз үйді архитектуралық құрылысқа жатқызуға бола ма?
Сонымен, балалар, бүгінгі сабағымыз не туралы?
Оқушылар өз пікірлерін білдіреді.
Сабақтың тақырыбы, мақсаты және бағалау критерийлерін анықтау.
ІІ. ТЫҢДАЛЫМ ТАПСЫРМАСЫ
Тыңдалым мәтіні тыңдалады. Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Өзіңізді әлемдік сәулет өнерінің қатысушысы ретінде елестетіңіз. Мәтіннің мазмұндық желісін негізгі ала отырып, әлем сәулетшілерінің алдында қазақтың киіз үйі құрылысының жетістіктері туралы сөз сөйлеңіз.
https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%96%D0%B7_%D2%AF%D0%B9
Мәтін байланысты «Атаулар туралы үш сұрақ» әдісімен жауап беріңдер.
Киіз үй — Орталық және Орта Азия халықтарының негізгі баспанасы; Орталық және Орта Азия халықтарының көшпелі тұрғын үйі
Ол — көшпенділердің тез жығып, шапшаң тігуге, яғни көшіп-қонуға ыңғайлы үйі.
Көшпенділердің киіз үйі — тарихымыздағы ең бірінші сәулеттік құрылыс. Киіз үйдің іші қыста жылы, жазда салқын. Сондықтан, шопандар да, туристер де пайдаланады. Киіз үй жер сілкінісінде де ыңғайлы, өйткені ол оңайлықпен бұзылмайды. Қазақстан жер сілкінісінен зардап шеккен елдерге шатырдың орнына киіз үйлер апарып жүрді.
Киіз үй-көктем, жаз және күз мезгілдерінде қоныстан қонысқа көшіп жүру жағдайына қолайлы құрама үй.Оның қабырғасы торлап көктелген керегеден тұрғызылады.Кереге әдетте екі түрлі болады.Оның бірі кең көзді кереге « желкөз» деп аталады.Бұл артуға жеңіл, бірақ сәнсіз, сүйегі жеңіл болғандықтан желге төзімсіздеу болып келеді.Екінші түрі тар көзді кереге – «торкөз» деп аталады, ол артуға ауырлау болғанымен , желге өте төзімді.Кереге жиналмалы бөлек-бөлек қанаттардан жасалады.Ал керегеден жоғары сидам, жіңішке ағаштан жұмырлап жасалып, қарны иілген уықтардан қаусырыла күмбез шығарылады.Уықтардың басы дөңгелене жайылған керегенің аша басына айқастырыла байланып, ұшы (қаламы) шаңырақтың көзіне шаншылады.Шаңырақ-үй күмбезінің төбесі әрі терезесі. Керегенің сыртынан әр алуан бояулы жүн оралып, өрнек түсіріліп тоқылған шымши немесе жалаңаш шиден тоқылған ши ұсталады.Кереге мен уықтар уықбау, кермебау, басқұр, құр және басқа да бау-шулармен бекітіледі.Үйдің ағаштан жасалғандарын «сүйегі» деп атайды.Үй ағашының сыртынан арнаулы үй киіздері-қабырғасына туырлық, үстіне үзік, төбесіне түндік жабылады. Бұл үй киіздері бау-шулар арқылы ұштастырылады.Киіз үйдің есігінің биіктігі бір жарым метр,ені 0,8 метр келеді.Оған ағаштан оюлап жасалған «сықырлауық»деп аталатын жарма есік орнатылады.Сықырлауық сыртынан ораулы шиден тоқып, оюлы киіз қаптаған жаппа есік түсіріледі.Үйдің ортасында тамақ пісіретін ошағы болады.Үйдің оң жағында төсек, оның тұсына тұскиіз ұсталып, төсекті қоршап шымылдық тартылады.Үйдің төріне жұқаяқ қойылып,оның үстіне абдыра, көрпе-жастық т.б жүктер жиналады.Үйдің сол жағына кебеже , қазанаяқ, саба сияқты ыдыстар қойылып, шыптамен қоршалады. Талай ғасырлық көшпелі тұрмыс тәжірибесінен туған қазақтың киіз үйі – күннің аптабы мен түннің дым-сызынан , жауын-шашын мен аңызақтан, бораннан сақтануға ыңғайлы, әрі ауалы, әрі жарық болудың үстіне көші-қонға қлоайлы, оны жарты сағат ішінде жығып-артуға да, жарты сағат ішінде көліктен түсіріп, тігіп алуға да болады.
Дескриптор:
тақырыпты ашады;
көпшілік алдында сөйлеу мәдениетін сақтайды;
оқырманға ықпал ететіндей шешендік сөз оралымдарын қолданады;
ойын жүйелі жеткізеді.
ҚБ
ТЫҢДАЛЫМНАН КЕЙІН. ӘТН
5-тапсырма. Ақселеу Сейдімбековтің «Күмбір-күмбір күмбездер» атты кітабынан алған үзіндіні оқып, ой қорытындысын жасаңдар.
6-тапсырма.
Дескриптор:
үзіндіні оқып, ой қорытындысын жасайды;
тырнақшаны қолданып, ғибратты сөзден түйген ойларын жазады.
ҚБ
|
Оқушылар назарын сабаққа аударады.
Оқушылар берілген жұмбақтардың шешуін тауып, сабақтың тақырыбын анықтайды.
Оқушылар берілген суреттер арқылы сабақ тақырыбына болжау жасайды, сұрақтарға жауап береді.
Сабақтың тақырыбы, мақсаты және бағалау критерийлерін анықтайды.
Мәтінді мұқият тыңдаңыз. Өзіңізді әлемдік сәулет өнерінің қатысушысы ретінде елестетіңіз. Мәтіннің мазмұндық желісін негізгі ала отырып, әлем сәулетшілерінің алдында қазақтың киіз үйі құрылысының жетістіктері туралы сөз сөйлеңіз.
Тақырыпты ашады;
көпшілік алдында сөйлеу мәдениетін сақтайды;
оқырманға ықпал ететіндей шешендік сөз оралымдарын қолданады;
ойын жүйелі жеткізеді.
Грамматикалық тақырыпты меңгереді.
Ақселеу Сейдімбековтің «Күмбір-күмбір күмбездер» атты кітабынан алған үзіндіні оқып, ой қорытындысын жасаңдар.
Тырнақшаны қолданып, ғибратты сөзден түйген ойларын жазады.
|
Қалыптастырушы бағалаулар
ҚБ
ҚБ
ҚБ
ҚБ
|
10-сынып «Қазақ тілі» оқулығы
https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%96%D0%B7_%D2%AF%D0%B9
https://www.youtube.com/watch?v=vktQuKibMjg
А.Сейдімбеков
|
