6. Дарынды балаларды оқытуда болатын белсенді формалар
7. Қорытынды
Өзектілігі
1 Қазіргі кезде дарындылық тақырыбы өте өзекті мәселе. Бұл біріншіден, қоғамның ерекше шығармашыл жеке тұлғалардың талабымен байланысты.
2 Ерте анықталған дарынды балаларды оқыту және тәрбие беру білім беру жүйесінде жетілдіру жұмыстарының негізгі мәселелерінің бірі болып отыр.
“Қашан бала ғылым-білімді махаббатпен көксерлік болса, сонда ғана оның аты Адам болады.” Абай.
Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Біреуі – ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Біреуі білсем екен демекілік. Не көрсе соған талпынып, “ол немене?”, “бұл немене?” деп, “ол неге үйтеді?”, “бұл неге бүйтеді?” деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі – білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен дегені.
Жетінші сөз
Дж. Рензуллидің дарындылық моделі
1 – интеллектуалдық
компонент (зейін, ес, және ойлау үрдістерінің деңгейі)
2 – креативтік немесе
шығармашылық (қиялдың шығармашылық даму деңгейі, ерекшелігі және нәтижелілігі)
3 – мотивациялық компонент (танымдық және зерттеу белсенділігі).
1
2
3
Модель одаренности по Дж. Рензулли
1 – интеллектуальный
компонент
2 – креативный или
творческий
компонент
3 – мотивационный
компонент
1
2
3
3
1
Тапсырма 1
Дарындылық дегеніміз не ?
“Бізге туғаннан берілген дарын өңделмеген алмазға ұқсайды. “Сібір кенінен” алынған мөлдір, қатты тас тәріздес (бірақ алмаз қаншалықты тамаша болса да, маржан тас екеуінің айырмашылығы жер мен көктің айырмашылығындай). Маржан тас деп- ерен еңбекті қажет ететін тегістелген алмазды айтамыз”.
А. Владимиров
Дарындылық:
Адам психикасының өмір бойы жүйелі түрде дамып, басқалармен салыстырғанда адамның бір немесе бірнеше іс-әрекет төңірегінде әдеттен тыс, сирек кездесетін жоғары нәтижелерге жету мүмкіндігі.
Одаренность:
системное, саморазвивающееся в течение жизни качество психики, определяющее возможность достижения человеком более высоких, незаурядных результатов в одном или нескольких видах деятельности по сравнению с другими людьми.
Дарынды балалардың ерекшеліктері:
Әділетті,
әзілқой
Сөздік қоры мол
Есте сақтау қабілеті жоғары
Танымдық
қасиеті
жоғары
Қиыншылықтан
қорықпайды
өз қатарларынан әлде қайда дамыған, ерекше зейіні бар, белгілі бір іс-әрекет бойынша асқан қабілеттілік танытып, жоғары жетістіктерімен дараланатын бала!
өз қатарларынан әлде қайда дамыған, ерекше зейіні бар, белгілі бір іс-әрекет бойынша асқан қабілеттілік танытып, жоғары жетістіктерімен дараланатын бала!
Дарынды бала дегеніміз:
дарынды баланың күнделікті өмірінде болып жатқан түрлі іс-әрекеттің ерекшелігін педагогикалық бақылау әдісін қолдану арқылы анықталады.
Баланың дарындылығын айқындаудың бірден-бір белгісі
Дарындылықтың параметрлері:
таным қабілетінің өз
қатарластарына қарағанда
жоғары болуы
психологиялық
физиологиялық
Дарындылық туралы екі түрлі көзқарас қалыптасқан
Дарынды балалар
сирек кездеседі
Балалардың барлығы да
дарынды болады
Процессуалдық
(іс-әрекеттің әдісін сипаттайды)
Мотивациалық
(мотив дарынды оқушыны белгілі бір әрекетке итеремелейді, мазмұнын анықтайды)
Дарынды баланың мінез-құлқындағы ерекшеліктер:
Дарынды баланың мінез-құлқындағы ерекшеліктер:
1. Іс-әрекетінің өзіндік стратегиялық ерекшеліктері бар оқушы.
2. Кез келген іс-әрекетті «өзінше орындауы».
3. Кез келген қиын істен жеңілді, жеңілден –қиынды көру ерекшелігімен дараланады.
Дарындылық:
Айқын дарындылық дарынды оқушының жетістіктерінің айқындығы соншалық, «бұл бала дарынды» деген қағидаға еш күмән жоқ.
Жасырын түрде кездесетін
дарындылық
баланың іс-әрекетінің нәтижесі көбінде жасырын түрде байқалады.
Виды одаренности по критерию «форма проявления»:
Явная одаренность – проявляется в деятельности ребенка достатлочно ярко и отчетливо(как бы «сама по себе»), в том числе и при неблагоприятных условиях. Достижения ребенка столь очевидно, что его одаренность не вызывает сомнения.
Скрытая одаренность - проявляется в деятельности ребенка в менее выраженной, замаскированной
Дарындылық
Одаренность
жалпы (немесе интеллектуалды) дарындылық общая одаренность
нақты дарындылық
специальная одаренность
Жалпы дарындылық деп, жалпылау икемдігі, есте сақтау қабілеті жақсы дамыған, ойлау қабілеті жан-жақты, кез-келген тақырыпта әңгімелесу, мәселелерді шешу және өз тәжірибесінде үйрену деп тұжырымдайды.
Инттелектуалдық (немесе жалпы танымдық ) қабілеттер- жалпы дарындылықтың психологиялық ядросы болып табылады.
Нақты дарындылық:
Нақты дарындылық:
белгілі бір іс-әрекет аймағында, атап айтқанда музыкалық, көркемдік, спорттық т.б.қасиеттері
бар балалар.
Ересек жастан байқалады поздняя одаренность
Ерте
жастан байқалады ранняя одаренность
Дарындылықтың түрлері жасерекшелік критериі бойынша:
Виды одаренности по критерию «особенности возразтного развития»
1
Тапсырма 2
Дарындықтың түрлері
Дарындылықтың түрлері:
( 1996ж, Юркевич В.С. бойынша)
*Интеллектуалды дарындылық;
*Академиялық дарындылық;
*Көркемдік дарындылық;
*Шығармашылық дарындылық;
*Лидерлік немесе әлеуметтік
дарындылық;
*Психомоторлы(спортты) дарындылық.
Классификация детской одаренности по Юркевич В.С., 1996г
*Интеллектуальная одаренность;
*Академическая одаренность;
*Художественная одаренность;
*Творческая одаренность;
*Лидерская или социальная одаренность;
*Психомоторная(спортивная) одаренность.
Дарынды балалармен жұмыстағы қиындықтар
Американдық психолог Б.Карне дарынды балалардың жетістіктерінен басқа қиыншылықтарды атап көрсеткен:
1. Мектепті жеккөруі
2. Ойынға қызығушылық
3. Стандартты талапты қабылдамау
4. Философиялық мәселелерге ден қою
5. Дене бітімі интелектісі және әлеуметтік дамуының сәйкестенбеуі
6. Жаңашылдыққа бейім
7. Өз ісіне қанағаттаушылық
8. Реалистік емес мақсаттар
9. Өте сезімтал
10. Үлкендер тарапынан өзіне көп мән беруді талап етеді
11. Шыдамсыздық басым
12. Аз ұйықтайды
1
Тапсырма 3
Дарынды балармен қазіргі білім беру жүйесінде қандай жұмыстар жүргізу тиімді болады
Дарынды балаларды айқындау мен дамытудың тиімді жолдары
Арнайы
бағдарламалар
Бақылау әдісі
Мұғалімнің және
ата-ананың
эксперттік
бағалауы
Психо-
диагностикалық
тренингтер
.
Психо-
диагностикалық
зерттеу
Эксперттік
бағалау
(әдіскер, ғалым т.б.)
Олимпиада,
конференция,
фестиваль, КҒА т.б
“Дарынды балалар” бағдарламасының жұмыс бағыттары:
І. Дарынды балаларға арналған қосымша оқу бағдарламаларын, тест тапсырмаларын және түрлі бақылау жұмыстарының мәтіндерін дайындау.
ІІ. Диагностика жүргізу.
ІІІ. Дарынды балалардың шығармашылық потенциалын жүзеге асыруда жағдай туғызу.
ҮІ. Дарынды балалардың шығармашылық қабілетін дамыту.
Ү. Дарынды балалардың шығармашылық дамуының негізгі көзі-ынталандару іс-шараларын өткізу.
ҮІ. “Дарынды балалар” мәселесі бойынша мұғалімдермен ғылыми-әдістемелік іс-шаралар ұйымдастыру.
1
Тапсырма 4
Дарынды балалармен жұмыс атқаратын ұстаз тұлғасына қойылатын талаптар қандай болуы керек?
қызығушылығын арттыру
элеуметтік және қарым-қатынас дағдыларын дамыту
зерттеу дағдысын қалыптастыру
жұмыс жүргізу дағдысын қалыптастыру
Оқушының танымдылығын арттыру
Мақсаты
33
Дарынды балалармен жұмыс атқаратын ұстаз тұлғасына қойылатын талаптар
Дарынды баланың психологиясын білу
Ой-өрісі жоғары
Өз ісіне қызығушылығы жоғары
Дарынды баламен жұмыс атқаруға қызығушылығы бар
Ізденімпаз
Адамгершілігі мол
Уақытпен санаспай жұмыс атқаратын
Т.б.
Құрметті әріптестер!
Сіздерге оқушыларыңыздың бойында
кездесетін дарындылықты анықтау
сауалнамасы ұсынылады.
Сауалнама ережесі бойынша сұрақты
мұқият оқып, оқушыңыздың бойындағы
өзіңізге ұнайтын қабілетін «+» белгісімен, ұнамайтын қасиеттерін «-» белгісімен белгілеңіз.
Іске сәт!
Сауалнама сұрақтары
1. Тәртіпті.
2. Үлгерімі әртүрлі.
3. Жинақы.
4. Тәртібі “түсініксіз”.
5. Ұқыпты.
6. Ситуацияға байланысты көпшілікпен немесе басшымен келіспей қалады.
7. Үнемі жақсы оқиды.
8. Сабақ үстінде қолайсыз сұрақтар қояды.
9. Сабақтан себепсіз қалмайды.
10. Жаңа бастаманы қолдайды.
11. Ортамен тез тіл табысады.
12. Өзіне ұнайтын істі құлшына орындайды.
13. Қабылдауы өте тез.
14. Әзілқой, ашуланшақ.
15. Өз ойын анық жеткізе алады.
16. Өте әділетті.
Сауалнама сұрақтары
1. Тәртіпті.
2. Үлгерімі әртүрлі.
3. Жинақы.
4. Тәртібі “түсініксіз”.
5. Ұқыпты.
6. Ситуацияға байланысты көпшілікпен немесе басшымен келіспей қалады.
