Шеміршек ұлпалары
жүктеу/скачать 17,1 Kb.
|
722440253874 Шеміршек ұлпасы
ДҮНИЕТАНУ БЖБ 4 СЫНЫП
- Бұл бет үшін навигация:
- Шеміршек ұлпалары
|
Шеміршек және сүйек ұлпаларыі тірек, қорғаныс және механикалық функцияларды орындайтын, сондай-ақ организмдегі минералды зат алмасуға қатысатын қаңқа дәнекер ұлпаларына жатады. Дәнекер ұлпасының осы түрлерінің әрқайсысы маңызды морфологиялық және функционалды айырмашылықтарға ие, сондықтан олар бөлек қарастырылады. Шеміршек ұлпалары Шеміршек ұлпасы жасушалардан - хондроциттер мен хондробласттардан, сондай-ақ тығыз жасушааралық заттан тұрады. Хондробласттар шеміршек ұлпасының шетінде жалғыздан орналасады. Олар жақсы дамыған түйіршікті ЭПТ және Гольджи кешені бар базофильді цитоплазмасы бар созылыңқы жалпақ жасушалар. Бұл жасушалар жасушааралық заттың компоненттерін синтездейді, оларды жасушааралық ортаға шығарады, біртіндеп шеміршек ұлпасының дефинитивті жасушалары – хондроциттерге сараланады. Хондробласттар митотикалық бөліну қабілетіне ие. Шеміршек ұлпасын қоршап жатқан шеміршек қабығында (перихондрийде) белсенді емес, аз сараланған хондробласт формалары болады, олар белгілі бір жағдайларда жасушааралық затты синтездейтін хондробласттарға, содан кейін хондроциттерге сараланады. Аморфты зат құрамында көп мөлшерде кристалл түзбейтін минералдық заттар, су, тығыз талшықты ұлпа болады. Шеміршек ұлпасында қан тамырлар болмайды. Жасушааралық заттың құрылымына байланысты шеміршек ұлпалары гиалинді, серпімді және талшықты шеміршек болып бөлінеді. Адам ағзасында гиалинді шеміршек ұлпасы кең тараған және көмекейдің (қалқанша және сақина тәрізді), кеңірдектің ірі шеміршектерінің және қабырғалардың шеміршек бөлігінің құрамына кіреді. Серпімді шеміршек ұлпалары жасушалық затта коллаген мен серпімді талшықтардың (құлақ қалқанының шеміршек ұлпалары, сыртқы есту жолының шеміршек бөлігі, сыртқы мұрынның шеміршектері, көмейдің және орташа бронхылардың ұсақ шеміршектері) болуымен сипатталады. Талшықты шеміршек ұлпасы жасушааралық заттағы параллель орналасқан коллаген талшықтарының күшті шоқтарының болуымен сипатталады. Бұл жағдайда хондроциттер талшықтар шоқтарының арасында тізбек түрінде орналасады. Физикалық қасиеттері бойынша күшті беріктікпен сипатталады. Организмде ол тек шектеулі жерлерде кездеседі: омыртқааралық дискілердің бір бөлігін құрайды (фиброзды сақина), сонымен қатар гиалинді шеміршектерге байламдар мен сіңірлер бекітілген жерлерде шоғырланған. Бұл жағдайларда дәнекер ұлпасының фиброциттерінің шеміршек ұлпасының хондроциттеріне біртіндеп өтуі айқын байқалады. Шеміршек ұлпаларын зерттеу кезінде "шеміршек ұлпасы" мен "шеміршек"ұғымдарын нақты айыра білу керек. Шеміршек ұлпасы - құрылымы жоғарыда баяндалған дәнекер ұлпасының бір түрі. Шеміршек - бұл шеміршек ұлпасынан және шеміршек қабынан тұратын анатомиялық орган. Шеміршек қабы шеміршек ұлпасын сырт жағынан (буын беттерінің шеміршек ұлпасын қоспағанда) қаптайды және талшықты дәнекер ұлпасынан тұрады. Шеміршек қабында екі қабаттан тұрады: 1) сыртқы - фиброзды; 2) ішкі — жасушалық (немесе камбиалды). Ішкі қабатта аз сараланған жасушалар – прехондробластар мен белсенді емес хондробластар орналасады, олар эмбрионалды және регенерациялық гистогенез процесінде алдымен хондробластарға, содан кейін хондроциттерге айналады. Фиброзды қабатта қан тамырлар торы орналасқан. Осыған байланысты шеміршек қабы шеміршектің құрамдас бөлігі ретінде келесі функцияларды орындайды: 1) қан тамырлары жоқ шеміршек ұлпасын қанмен қамтамасыз етеді; 2) шеміршек ұлпасын қорғайды; 3) зақымданған кезде шеміршек ұлпасының регенерациясын қамтамасыз етеді. Гиалинді шеміршек ұлпасының буын беттерінің трофикасы синовиалды сұйықтықпен, сондай-ақ сүйек тамырларының сұйықтығымен қамтамасыз етіледі. Шеміршек ұлпасы мен шеміршек мезенхимадан дамиды. Бақылау сұрақтары: 1)Қаңқалық дәнекер ұлпсына қандай ұлпалар жатады? Атқаратын қызметі қандай? 2)Шеміршек ұлпасының жасушаларын сипаттаңыз. 3)Шеміршек ұлпасының түрлерін атап, әрқайсысына сипаттама беріңіз. 4)Шеміршек пен шеміршек ұлпасының айырмашылығын ажыратып беріңіз. жүктеу/скачать 17,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|