Ші бет ші беттің



бет1/7
Дата23.12.2019
өлшемі0,62 Mb.
#54387
  1   2   3   4   5   6   7
Байланысты:
b1f153a6-21c1-11e3-9207-902b34bdced6Санпар1.3


ПОӘК 042-14-4-02.01.20.03.03.-2012


Басылым № 1


ші бет – ші беттің








ҚАЗАҚСТАН ОҚУ ЖӘН Е БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік Университеті



3 деңгейдегі СМК құжаты «Пәннің оқу әдістемелік материалдары»

ОМК

ПОӘК 042-14-4-02.01.20.03.03.-2013

2 басылым

«САНИТАРЛЫҚ ПАРАЗИТОЛОГИЯ - 1»


ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

5В120200 - «ветеринариялық санитария» мамандығы үшін

СЕМЕЙ-2013
Мазмұны:


  1. Глоссарий

  2. Қолданылатын әдебиеттер

  3. Дәріс және ЛЖС материалдары

1. Глоссарий



Адолескарий

(adolescaria; лат. adolescare - өскін, өсу) – кейбір трематодтардың инвазиялық личинкасы (фасциола, парамфистома және басқ.)

Акарацидтер

(грек. akari – кене + лат. caedeo – жою, қыру) – кенелерді жоюға қолданатын химиялық заттар

Ақтық, соңғы дефинитивтік иесі

дефинитивтік иесі – ересек сатысына дейін дами алатын және жынысты жолмен көбеюіне мүмкіндігі бар жануар түрі

Аралық иесі

паразиттің балаңқұрт сатысының тіршілік ететін, дамитын, жыныссыз (қарапайымдар) немесе партеногенетикалық (трематодтар) көбейетін жануар организмі

Арахнология


(arachnologia грек. arachne – өрмекші, өрмек тор + logos ілім) – өрмекшітәрізділерді зерттеумен шұғылданатын ілім

Аргазидтер


(argasidae; грек. argas - жылтыр + id суффикс ұрпақ, бала деген мағынада) - Parasitiformes тармағының иксодид кене тұқымы. Еліміздің барлық өңірлерінде мал мен құста тоғышарлық күнелтеді.

Аскаридоидты даму үлгісі

Ascaris, Parascaris және т.б. нематодтарға тән кәдімгі даму жолы. Личинкалары иесінің организмінде кезеңді гепатопульмоналды жолмен ауып, реакция тудырады

Биогельминт

(biohelmins; грек. bios – өмір + helmins – құрт) – міндетті түрде аралық иелерінің қатысуымен дамитын гельминт

Гельминт

(грек. helmins, helminthos – құрт) – кез келген сатысында мал денесінде тоғышарлық күнелтетін құрт

Гельминтоздар


(helminthoses; грек. helmins, helminthos + osis) – жануар, адам мен өсімдіктердің паразитарлық құрттар –гельминттер тудырған аурулары

Гельминтолярвоскопия

(helmintho-larvaskopia; грек. Helmins, helminthos + лат. larva личинка, балаңқұрт, scopia – көру, қарау). Гельминт личинкаларын нәжісте, қанда, бұлшық етте, көз жасында, тері ішінде, сондай-ақ сыртқы орта объектілерінің (шөп, су, азық, тағам түрлері) санитариялық тазалығын анықтау мақсатында жүргізілетін зерттеу әдісі

Гельминтология


(helminthologia; грек. helmins, helminthos + logos - ілім) – тоғашар құрттар және олардың тудырған ауруларын зерттеумен шұғылданатын ғылым саласы

Гельминтоовоскопия

(helminto-ovoskopia; грек. helmins, helminthos + лат. ovum жұмыртқа + scopia – көру, қарау) – гельминт жұмыртқаларын нәжісте, қанда, қырындыда, ішек жынында анықтау мақсатында жүргізілетін әдіс

Гельминология-лық зерттеу

Гельминтоздарды балауда, сондай-ақ мал, құс және адамның гельминттер фаунасын анықтауда қолданатын арнайы тәсіл

Геогельминттер

(geohelminthes; грек. ge – топырақ, helmins, helminthos – құрт) – өз дамуында аралық иелерінің қатысуын керек етпейтін гельминттер

Дегельминтизация

(dehelminthisatio: лат. de – арылту, ада қылу + грек. helmins – құрт, гельминт) – жануар организмін гельминттерден (жұмыртқа, личинка, ересек сатыларынан) сауықтырудың кешенді шарасы

Зооантропоноз-дар

жануарлар мен адамдарға ортақ инфекциялық және инвазиялық аурулар тобы

Зоопаразиттер

жануардың ағзалары мен ұлпаларында күнелтетін паразиттер

Инвазиялық аурулар

жануартектес паразиттердің мал мен өсімдіктерде тудырған аурулары

Инсектицидтер

(лат. insectum – жәндік + caedo – жоямын) – зиянды жәндіктерді жоюға қолданылатын химиялық заттар

Инвазия көзі

организмінде паразиттердің көбейіп, одан басқа малдың немесе адамның жұқтыру қаупі бар ауру жануар

Инвазия экстенсивтілігі (ЭИ)

белгілі бейім мал тобы бойынша ауруға шалдыққан жануарлардың пайыздық үлесі

Комменсализм

(commensal, ком - ортақ + лат. mensa – тағам, азықтану) - бір организмнің екіншісінің есебінен зиянын тигізбей қоректенуі; симбиоздың бір түрі

Қанпаразиттері

адам мен жануарлардың қан айналым жүйесінде тіршілік етуге бейімделген әртүрлі зоологиялық таксондардың өкілдері. Бұл топқа эндоглобулярлық қарапайымдар (плазмодий, пироплазмидалар), трипаносомдар, риккетсиялар (анаплазма), гельминттер (шистосома, филярий личинкалары) және т.б. жатады

Личинка

әртүрлі типтерге жататын жануарлардың постэм-брионалды дамуында ересек сатысына дейін жетілуі үшін сыртқы және ішкі құрылысының метаморфоза нәтижесінде пайда болатын балаңқұрт сатысы

Матрикс

толық немесе жартылай сойып зерттеу барысындағы алынатын ішек жыны, ұсақталған, езілген мүшелер мен ұлпалар

Метацеркарий

қосымша иесінде тіршілік ететін трематоданың инвазиялық сатысы

Облигатты иесі

(лат. Obligatus – міндетті) – паразит тіршілігінің тарихи және экологиялық тұрғыдан (биологиялық тұғырығы, қоректік байланысы) қалыптасқан міндетті иесі. Паразит осы иеге және иесі осы паразитке морфологиялық және физиологиялық жағынан бейімделген

Онкосфера

таспа құрт өкілінің жұмыртқада дамитын личинка (балаңқұрт) сатысы; онкосфера – домалақ пішінді, алты ілмекпен қаруланған, көлденең сызықты әрленген қабықпен (эмбриофор) жамылған

Паразит

иесінің есебінен соның сөлімен, ұлпаларымен немесе ыдыраған қоректік заттарымен қоректенетін, оның ішкі немесе сыртқы мүшелерінде уақытша немесе тұрақты тіршілік ететін организм

Паразит иелері

паразиттің уақытша немесе тұрақты тіршілік етуіне және қоректенуіне қажетті жағдайлары бар жануар (адам, өсімдік) организмі

Паразитарлық аурулар

жануартектес паразиттердің тудырған аурулары. Қоздырушының түріне қарай: протозооздар (қарапайым тудырған), гельминтоздар (гельминттер тудырған), арах-ноздар (өрмекшітәрізділер, соның ішінде: кенелер тудырған) және энтомоздар (жәндіктер тудырған) болып жіктеледі

Паразитизм

әртүрлі организмдердің генетикалық тұрғыдан қоректік байланыс және бірі (паразит) екіншісін (иесі) биологиялық тұғырығы және қоректену көзі ретінде пайдаланатын, алайда екі симбионт әртүрлі деңгейде антогонистік қарым-қатынаста болып қалыптасқан бірлестігі

Паразитоздар

паразитарлық (инвазиялық) аурулар

Паразитоцидтік әсер

паразиттен сауықтыратын, паразитке қарсы емдік заттың ықпалы

Патентті кезең

паразиттің сыртқы ортаға өз тұқымын (жұмыртқа, балаңқұрт, ооциста) бөлетін кезеңі

Плероцеркоид

баулы цестоданың инвазиялық личинкасы

Презервация

жануарлар мен адамның ауру қоздырушыларымен залалдануына қарсы әртүрлі әдіс-амалдардың көмегімен жүргізілетін сақтық-дауалық шараларының кешені

Препатенттік кезең

паразиттің дефинитивтік иесі организміне енген уақыттан бастап оның сыртқы ортаға тұқым (жұмыртқа, личинка, ооциста) шашатын мерзімі

Реинвазия

белгілі аурумен дерттенген иесінің организміне (адам, жануар, өсімдік) осы зоопаразитоз қоздырушысының қайтадан енуі

Спорогония

(sporogonia; грек. Spora ұрық шашу + gone, goneia тұқым беру) – Sporozoa класы Coccidiida тармақ өкілдерінің ооцисталарында спорозоиттердің пайда болуы

Трансмиссивтік аурулар

(лат. transmissio - тасымалдау, берілу, өту) – кейбір инфекциялық және инвазиялық ауру қоздырушыларының буынаяқтылардың қатысуымен бір малдан келесіге тасымалдануы, таралуы

Шизогония

(грек. Shizo – ыдыратамын, бөлемін және тұқым беру, туу) – кокцидийлердің және т.б. жыныссыз жолмен дамуы

Эктопаразиттер

иесінің тері мен түк жамылғысында тіршілік ететін паразиттер

Эндопаразиттер

иесінің ішкі ұлпалары мен мүшелерінде тіршілік ететін паразиттер

8.Әдебиеттер


Негізгі әдебиеттер

1 Сабаншиев М.С. және т.б. Паразитология және жануарлардың инвазиялық аурулары – Алматы, 2003. - 460б.

2 Есімбеков Ж.М., Ысқақов М.М., Дүйсенбаев С.Т. Жануарлардың инвазиялық ауруларын анықтау практикумы. Алматы, 2000. – 150б.

3. Кадыров Н.Т. Паразитология и инвазионные болезни с-х животных. Астана, 2000. - 560с.

Қосымша әдебиеттер

4 Шабдарбаева Г.С. Ветеринариялық гельминтология. Алматы, 2007. – 194б.

5 Ысқақов М.М., Ахметжанов О.Н., Сабаншиев М.С. Құс паразитоздары. (оқу құралы) Семей-2011. 168 б.

6 Ыбраев Б.К. Етқоректілер мен терісі бағалы аңдардың инвазиялық аурулары. Астана, 2008.-138б.

7 Ыбраев Б.К. және басқалары. «Етқоректілер мен терісі бағалы аңдардың инвазиялық аурулары». Әдістемелік құрал. Астана, 2009. - 52б.

8 Ыбраев Б.К. Гельминтоздарды балаудың негізгі әдістері. Астана, 2008.-52б.

9 Жануарлардың гельминтоздарын анықтау. Ақмола, 1997. – 1 бөлім. – 90б.

10 Жануарлардың гельминтоздарын анықтау. Ақмола, 1997. – 2 бөлім. – 99б.

11 Бөлекбаева Л.Т. Балықтың инвазиялық аурулары. Астана, 2003 – 49б.

12 Абуладзе К.И. Паразитология и инвазионные болезни с-х животных. М., Агропромиздат, 1990 г.

13 Акбаев М.Ш. Паразитология и инвазионные болезни с-х животных. М., А1ропромиздат, 1998 г.

14 Абуладзе К.И. и другие. Практикум по диагностике инвазионных болезней с-х животных. М., Колос, 1984. - 483с.

15 Акбаев М.Ш. Паразитология и инвазионные болезни. Москва, Колос – 1999 – 460с.



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет