Шығыс Қазақстан облысының физико-географиялық сипаттамасы

1. 
   Шығыс Қазақстан облысының физико-географиялық сипаттамасы
   

Географиялық тұрғыдан облыс Сібір үстіртінде орналасқан және шығысында Алтай тау жотасының және оңтүстігінде Семей тауларының бір бөлігін қамтиды. Мұнда Қазақстанның ең ірі өзендерінің бірі Ертіс өзені ағып өтеді, ол облыстың көптеген елді мекендері үшін маңызды су жолы және сумен жабдықтау көзі болып табылады.

Рельеф: Шығыс Қазақстан әртүрлі рельефке ие. Солтүстігінде Алтай таулар жүйесінің бөлігі болып табылатын Семей таулары орналасқан. Бұл таулар өздерінің көркем пейзаждарымен, тау жоталарымен және терең шатқалдарымен танымал. Аймақтың оңтүстігінде құмды төбелер мен шөлейт ландшафттарды бейнелейтін қазақтың ұсақ шоқысы бар.

Су ресурстары: Шығыс Қазақстан су ресурстарына бай. Оның аумағында Ертіс, Обаған, Зайсан және басқа да өзендер ағып жатыр. Ертіс өзені Қазақстанның ең ірі өзендерінің бірі болып табылады және өңірді сумен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.

Климаты: шығыс Қазақстанның климаты континенталды, қысы суық және жазы ыстық. Қысы суық және қатал, температурасы -40 °C дейін төмендеуі мүмкін. жазда температура 30-35 °C дейін жетеді.

Табиғи ресурстар: Шығыс Қазақстан айтарлықтай табиғи ресурстарға ие. Бұған көмір, мұнай, газ, алтын, сирек металдар және басқа да пайдалы қазбалардың бай қоры кіреді. Аймақ өзінің орман ресурстарымен де танымал.

Биоалуантүрлілік: Шығыс Қазақстан-әртүрлі ландшафттарда өмір сүретін бірегей экожүйе. Мұнда өсімдіктер мен жануарлардың әртүрлі түрлерін, соның ішінде сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерді кездестіруге болады. Аймақта қорықтар мен табиғи саябақтар да бар.

2. 
   Шығыс Қазақстан аумағында атмосфераның ластануына әсер ететін метеорологиялық жағдайлар
   

Климаттық жағдайлар: Шығыс Қазақстан қысы суық және жазы ыстық континенттік климатқа ие. Қыста, әсіресе кері инверсия кезеңінде ауаның тұрақты гипотермиясы байқалады, бұл түтіннің пайда болуына әкелуі мүмкін. Жазда жоғары температура мен жауын-шашынның болмауы шаң мен атмосфералық құрғақтықтың пайда болуына ықпал етеді.

Жел жағдайлары: Шығыс Қазақстан әсіресе көктем мен күзде құрғақ және қатты желдің әсеріне ұшырайды. Желдер шаңды, ластануды және атмосфералық шығарындыларды алыс қашықтыққа тасымалдай алады, бұл аймақтағы ауа сапасын нашарлатады.

Географиялық орналасуы: аймақ РЕСЕЙ мен Қытайдың өнеркәсіптік аймақтарымен шектеседі, бұл атмосфералық ластанудың шекара арқылы өтуіне әкелуі мүмкін. Өнеркәсіптік орталықтар мен энергетикалық қондырғыларға жақын болғандықтан, өнеркәсіптік шығарындылардан ауаның ластануы мүмкін.

Табиғи ерекшеліктері: көмір кен орындары мен ашық алтын кеніштері сияқты табиғи ресурстардың болуы тау-кен және өңдеу кезінде қатты заттар мен химиялық заттардың атмосфераға шығарылуына ықпал етуі мүмкін. Бұл аймақтағы ауаның ластануына әкелуі мүмкін.

Аграрлық қызмет: Шығыс Қазақстан ауыл шаруашылығы аймағы болып табылады және өсімдік қалдықтарын жағу және тыңайтқыштарды қолдану сияқты ауыл шаруашылығы әдістерін қолдану зиянды заттардың шығарылуына және ауаның ластануына әкелуі мүмкін.

Осы факторларды ескере отырып, Шығыс Қазақстандағы метеорологиялық жағдайлар қоршаған ортаның сапасына әсер етуі мүмкін.
Шығыс Қазақстан облысы атмосфералық ауаның сапасын бақылайтын бірнеше станцияны қамтиды. Олардың кейбіреулері мыналарды қамтиды:

Семей (Семей): атмосфералық ауаның сапасын бақылау станциясы Семей қаласында, облыстың әкімшілік орталығында орналасқан. Ол атмосфералық САПАНЫҢ әртүрлі параметрлеріне, соның ішінде ластаушы заттар мен аэрозольдерге мониторинг жүргізеді.

Өскемен: бұл станция Шығыс Қазақстан облысының ірі қаласы болып табылатын Өскемен қаласында орналасқан. Ол ауаның сапасын, соның ішінде ластаушы заттардың шығарындыларын бақылаумен және талдаумен айналысады.

Риддер: Риддер қаласында орналасқан бұл бақылау пункті атмосфераның ластануын бақылайды және ауадағы зиянды заттардың концентрациясын өлшейді.

Қоршаған ортаны қорғау: Шығыс Қазақстан облысында жалпы облыс аумағында атмосфераның сапасын мониторингілеуге және бағалауға жауапты мамандандырылған станциялар мен ұйымдар бар. Олар қоршаған ортаның жай-күйі, соның ішінде атмосфералық ластану туралы мәліметтерді жинаумен айналысады.

Бұл бақылау станциялары Шығыс Қазақстан облысындағы атмосфераның сапасына жүйелі мониторинг пен талдау жүргізеді, бұл ауаның ластану деңгейін бағалауға және оны жақсарту үшін тиісті шаралар қабылдауға мүмкіндік береді.

Өнеркәсіптік қызмет: көмір өңдеу зауыттары мен металлургия зауыттары сияқты өнеркәсіптік кәсіпорындардың болуы атмосфераға зиянды заттар мен бөлшектердің көп мөлшерін шығарады. Бұған күкірт, азот оксидтері, ауыр металдар және басқа ластаушы заттардың шығарындылары кіреді.

Энергетика секторы: электр энергиясын өндіру үшін көмір және мұнай сияқты қазба отындарын пайдалану парниктік газдар мен басқа да ластаушы заттардың айтарлықтай шығарылуына әкеледі. Бұл әсіресе жылу электр станциялары мен өндірістік қазандықтарға қатысты.

Көлік: флоттың ұлғаюы және ескірген көлік құралдарын пайдалану азот оксидтері мен көмірсутектерді қоса алғанда, пайдаланылған газдардың шығуына әкеледі. Бұл әсіресе Семей және Өскемен сияқты ірі қалаларда сезіледі.

Ауыл шаруашылығы: өсімдік қалдықтарын жағу және ауыл шаруашылығында химиялық тыңайтқыштарды қолдану ластаушы заттардың, соның ішінде аммиак пен басқа да зиянды қосылыстардың шығарылуына әкеледі.

Табиғи және климаттық факторлар: кері инверсия кезеңдері мен құрғақ желдер атмосфераның төменгі қабаттарында ластаушы заттардың сақталуына және аймақтағы ауа сапасының нашарлауына ықпал етуі мүмкін.

Атмосфераның ластануының әсеріне халықтың, әсіресе балалар мен қарттардың денсаулығының нашарлауы, сондай-ақ экожүйелерге, соның ішінде топыраққа, су ресурстарына және өсімдік жамылғысына теріс әсер ету жатады. Атмосфераның ластану деңгейінің жоғарылауы респираторлық ауруларды тудыруы мүмкін.