Тақырыбы Қаржылық институттар
Жоспары
1 Қаржылық институттар: олардың түрлері және функциялары
2 Қаржы институттары жүйесіндегі банктер
3 Биржа қаржы институты ретінде, оның функциялары, түрлері
1 Қаржы институттары - қызметінің басты мақсаты қоғамдағы қаржы қатынастарын жүзеге асыру болып табылатын түрлі меншік нысанындағы ұйымдардын жиынтығы. Қаржы институттары кез келген мемлекеттің қаржы жүйесінін жөне әлемдік қаржы жүйесінің ажырағысыз бөлігі болып табылады- қаржы институттарының қызметі әрбір жеке мемлекеттің заңдарымен, сондан-ақ ұйым мәртебесіне байланысты болғанда мемлекет аралык көп жақты шарттармен реттеледі. Қаржы институттарының жиынтығы екі топқа бөлінеді, олар: қаржы саясатын іске асырушы институттар және қаржы делдалдары. 1-ші топтағы қаржы институттары мемлекеттік халықаралық мекемелер. Олардың құрамы мен міндеттерді бөлісуі қаржы заңдарымен және мемлекет аралық шарттармен айқындалады. Оларға орталық (ұлттық) банк, қаржы министрлігі немесе қазынашылық сияқты мемлекеттік мекемелер, бағалы қағаздар нарығын және сақтандыру қызметтерін көрсету нарығын реттеуші ұйымдар, т.б. жатады. Кеңінен танымал халықаралық қаржы институттары: Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік банк (сондай-ақ қ. Әлемдік қаржы институтгары, ұлттық даму банкілері). 2-ші топтағы қаржы институттары: банкілер, қаржы компаниялары, сақтандыру компаниялары, беймемлекеттік зейнетақы қорлары, т. Б.
Ұйымдастырушылық тұрғыдан алғанда, дамыған нарықтық экономикасы бар кез-келген елдің қаржы жүйесінің маңызды элементтерінің бірі қаржы нарықтары мен қаржы институттары болып табылады. Қаржы институты дегеніміз-әртүрлі қаржы құралдары арқылы ақша аудару, несие беру, инвестициялау және қарыз алу операцияларымен айналысатын мекеме. Қаржы институтының негізгі мақсаты-делдалдықты ұйымдастыру, яғни ақша қаражатын үнемдеушілерден қарыз алушыларға тиімді (тікелей немесе жанама түрде) жылжыту. Біріншісі-бейнелі түрде "ақша сөмкесінің" иелері, яғни оларды қаржылық аштықты бастан кешірген адамға сыйақы үшін беруге дайын; екіншісінің портфелінде тиімді инвестициялық жоба бар, бірақ оны жүзеге асыру үшін жеткілікті қаржыландыру көздері жоқ.
Қаржы институттары мынадай функцияларды орындайды:
1) қаржы ресурстарын үнемдеу
2) делдалдықтың өзі
3) қаржылық трансформация
4) тәуекелді беру
5) валюталық операцияларды ұйымдастыру
6) өтімділікке жәрдемдесу
7) компаниялардың ұйымдық-құқықтық нысандарын өзгерту жөніндегі операцияларды ұйымдастыру.
Қаржы институттарының қысқаша сипаттамасы
Қаржы ресурстарын үнемдеу. Бұл функцияның пайда болуы оларды кейіннен пайдалану үшін (мақсатты инвестициялау немесе тұтыну) қаражат жинаудың кең таралған қажеттілігімен анықталады. Әрине, қаражатты қаржы институттарының көмегіне жүгінбей-ақ жинақтауға болады, бірақ бұл тиімсіз және қауіпті., жоғарыда айтылғандай, қаржы институттарының негізгі функциясы болып табылады және жинақтау функциясын қисынды түрде толықтырады, өйткені жинақталған ақшаны жинап, олар үшін төлеуге мәжбүр бола отырып, қаржы институты оларды пайдалануға қамқорлық жасауы керек, бұл тек жинақтаушыларға ғана емес, сонымен қатар өз кірістерін алуға да жеткілікті болады. Осылайша, қаражат жинақтаушыдан қарыз алушыға өтеді, ал қаражатты беру процесінің өзі оларды қайтару және сыйақы бойынша міндеттемелердің пайда болуымен бірге жүреді.
Қаржы делдалы ақшаны алып, орнына оларды белгілі бір шарттармен қайтару міндеттемесін береді. Өз кезегінде, белгілі бір комбинацияда алынған қаражатты қаржы делдалы белгілі бір қарыз алушыға оларды сыйақымен қайтару міндеттемесімен де береді. Пайдаланылатын қаржы құралдарына байланысты ақша қаражатын қайтару жанама түрде, капитал нарығының тетіктері арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Қаржылық трансформация дегеніміз-қысқа мерзімді (қаржылық) активтер мен міндеттемелер Ұзақ мерзімді активтерге айналуы мүмкін. Бұл, атап айтқанда, активтерді секьюритилендіру арқылы қол жеткізіледі, онда несие мекемесі салыстырмалы түрде біртектес мүлікпен қамтамасыз етілген несиелер пулына жиналып, жалпы кепілдікке бағалы қағаздар шығарады. Кері нұсқа да мүмкін - "қысқа қарыз алу, ұзақ қарыз алу". Мысалы, компания инвестицияны қажет етеді, бірақ ұзақ мерзімді негізде қажетті ақша қаражатын тарта алмайды. Содан кейін ол қысқа қарыздар жасайды және оларды ұзақ мерзімді жобаға салады; бұл қысқа несиелерді мерзімді ұзартуды, сондай-ақ пайыздарды және қысқа несиенің негізгі сомасын төлеу үшін ағымдағы кірістердің жеткіліктілігіне сенімді болуды талап етеді. Әрине, бұл жерде пайыздық мөлшерлемелерді көтеру қаупі жоғары. Қысқа мерзімді қаржыландыру көздерінің жаңғыртылуына белгілі бір сенімділік қажет.
Тәуекелді беру. Қаржылық операциялардың басым көпшілігі табиғатта қауіпті, сондықтан оларды жүзеге асыру кезінде әрқашан тәуекелден аулақ болуды немесе оның деңгейін төмендетуді қалайды. Бұған әртүрлі тәсілдермен, атап айтқанда, кепілдіктер мен қамтамасыз етулерді алу, тәуекелдің бір бөлігін қаржы делдалына беру арқылы қол жеткізіледі.
Валюталық операцияларды ұйымдастыру. Қазіргі экономикада компаниялардың басым көпшілігі белгілі бір дәрежеде валюталық операциялармен байланысты. Дамыған нарықтық экономикада бұл операциялар компанияның тауарлар мен өндіріс факторларының халықаралық нарықтарына шығу ниетімен алдын-ала анықталған. Дамушы экономикада валюталық операциялардың басқа себептері бар-бірлескен кәсіпорындар құруға, шетелдік инвестор табуға, шетелдік өкілдік ашуға, шетелден жаңа жабдықтар сатып алуға деген ұмтылыс және т.б. көптеген жағдайларда мұндай операцияларды орындау қаржы институттары арқылы жүзеге асырылады.
Өтімділікке жәрдемдесу. Кез — келген компанияға қолма-қол ақша қажет (бұл жағдайда біз кассадағы және есеп айырысу шоттарындағы ақша туралы айтып отырмыз), бірақ олардың көлемі қандай болуы керек-мәселе даулы. Ағымдағы қызмет (соның ішінде ақша қаражатының ағындары мен ағындарына қатысты) анықтама бойынша қатаң алдын ала анықталмайтындықтан, ақша қаражатының сақтандыру қорын құру проблемасы әрқашан туындайды, оны, мысалы, кредиторлық берешекті өтеу мерзімі келгенде пайдалануға болады, бірақ компания есептеген дебитордан ақша шотқа түспеген.
Достарыңызбен бөлісу: |