Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

127
барып біртіндеп ой тізбегі пайда 
болады. 
Үш жастағы бала үлкендер-
дің сөзін (тақпақ, өлең, ертек) тыңдау-
ға өте әуес келеді. Осыдан барып 
баланың ой-өрісін өсірудің, оған тәр-
бие берудің алғашқы сатысы баста-
лады. Сөздік сигналдар бөбектердің 
мінез-құлқын тәрбиелеудегі шешуші 
рөлге ие бола отырып, тәрбиешілерге 
де зор міндет жүктейтіні сөзсіз. Осы 
кезден бастап балалардың сөйлеу бел-
сенділігін арттыру үшін, ересек адам-
дар баламен үнемі сөйлесіп, пікірле-
сіп отырулары керек. Екі жасқа қа-
рай балада бір сөзден құралатын жай 
сөйлемдер, одан былай қарай екі-үш 
сөзден құралатын жай сөйлемдер 
туады. Екі жастың аяғында тіл даму-
дың жаңа кезеңі басталады. Бұл ке-
зеңде бала ана тілінің көлемінде бі-
раз сөздерді, атауларды меңгереді. 
Жанұяда жақсы тәрбие алған бала-
ның осы уақыттағы сөздік қоры 800-
1000-ға дейін жетеді. Бала кішкентай 
өлеңдер мен ертектерді тез жаттап 
алатын болады. Бұл айтылғандар оның 
барлық психикалық процестерінің 
дамуына (қабылдау, ес, ойлау, ерік т.б.) 
қолайлы жағдайлар болып табылады.
БөКЕЙХАНОВ ӘЛИХАН (1866-
1937) – 
қазіргі Қарағанды облысы-
ның Қарқаралы ауданында туған. 1888 
жылы Омбы техникалық училище-
сін, 1894 жылы Санкт-Петербургтегі 
Орман-техникалық институтының 
экономикалық факультетін бітірген. 
Кейіннен Омбыдағы орман шаруа-
шылығы училищесінде сабақ береді, 
ғылыми жұмыспен айналыса бастай-
ды. Ол «Россия. Общее географичес-
кое описание нашей Родины» атты 
18 томдық іргелі ғылыми еңбектің 
авторларының бірі. Семей облысынан 
бірінші Мемлекеттік думаға депутат 
болып сайланады. Революциялық 
жұмыстары үшін бірнеше рет түрмеге 
қамалады. 1905-1907 жылдары Омбы 
Кадет партиясының губерниялық 
комитетіне мүше болады. «Иртыш», 
«Голос степи» газеттерінің редак-
циясында істейді. 1913 жылы А.Бай-
тұрсынов, М.Дулатовтармен бірге «Қа-
зақ» газетін ұйымдастыруға ат салы-
сады, бүкіл ресейлік земство одағы-
ның жұмысына қызу араласады. (1916)
Ақпан төңкерісінен кейін Уақытша 
үкіметтің Түркістан комитетiнің жұ-
мысына қатысып, Торғай облысы-
ның комиссары болады, 1917 жылы 
кадет партиясы қатарынан шығып, 
басқа қазақ зиялыларымен бірге Алаш
партиясын құрады, жаңадан құрыл-
ған Алашорда үкіметінің төрағасы 
болып сайланады. 1919 жылдан бас-
тап баспагерлік жұмыспен айна-
лысады. 1920 жылы ҚазАССР Бірін-
ші Кеңесінің съезіне құрметті қонақ 
ретінде қатысады. 1937 жылы халық 
жауы ретінде тұтқындалып, өлім жа-
засына кесіледі. 1989 жылы КСРО 
Бас прокурорының шешімімен то-
лық ақталады.
Оның әр жылдары түрлі тақырып-
тың төңірегінде жазған шығарма-
ларынан ұлт психологиясына қатыс-
ты, сондай-ақ психология ғылымы-
ның кейбір теориялық қағидалары-
мен тоқайласатын түйіндерді көптеп 
кездестіруге болады.
Ғалым бұл арада әр халықтың өзін-
дік әдет-ғұрпы, дәстүрі, салты, ұлт-
тық мінез бітістері, әлеуметтік сезім-
дері мен көңіл күйлері, алуан ойла-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: