– оның  термин жасау тәжірибесінің негізгі  кредосы дер едік. АЙМА

24
Ғылыми терминдік сөздерді автор-
дың таңдау тұрғысы да ерекше назар 
аудартады. Себебі белгілі бір ұғым-
ның баламасына алынып отырған 
термин сол ұғымның дәл мағынасын 
беруі, сондай-ақ оның келешекте қазақ 
тілінде алатын тұрақты орны қандай 
болмақ деген мәселе осы тұрғының 
негізгі мазмұнын белгілейді. Мәселен, 
автор еңбектерінде кездесетін әсер
 –
 
впечетление, әуестік
 –
любопытство, 
балалық
 –
детство, тілек
 –
желание, 
жан қуаттары
 –
душевные силы, амал 
 –
 
действие, қызмет
 –
деятельность, қы-
лық
–
поведение, көңіл күй
–
нас-
троение, мағына
 –
смысл, мақсат 
 –
 
цель, мейірімділік
 –
гуманность, ерік
 –
 
воля, елігу
 –
влечение, еліктеу 
 –
под-
ражание, ұғым
 –
понятие, ниет 
–
на-
мерение, рух
 –
дух, т.б. осы іспеттес 
психологиялық ұғымдар күні бүгін-
ге дейін төл оқулықтарымызда еш 
өзгеріске түспей, ұлттық терминдер 
қорының төрінен орын алып келеді.
Ж.Аймауытовтың психологиялық қи-
сындарының негізгі желісі
–
оның 
өзі тұжырымдаған мына төмендегі 
қисындарға келіп саяды: «Тән қуаты 
болса, жан қуаты да ажарлы болады», 
«Нашар жаннан
 –
осал мінездер туа-
ды...», «Жалынды сөз, жалынды жү-
ректен шығады...», «Баланы іспен емес, 
сөзбен, үлгімен, ақылмен үйреткен 
адам сорлы... Адамның денесі қан-
дай мысқалдап өсіп, жетілетін болса, 
пікірі де сондай, бірте-бірте жетіліп, 
өркенделмек... Ерлік, қайрат үнемі ірі 
жұмыста көріне бермей, күндегі уақ-
түйек жұмыста да көрінуі керек...», 
т.б. Аймауытов кітаптарының ерекше 
назар аударатын тағы бір басты ерек-
шелігі
 –
бұлар төл тіліміздегі тұңғыш 
психологиялық дүние болумен қатар 
бұрынғы Кеңес елін мекендеген түркі 
тектес халықтар тілдерінде алғаш 
жарық көрген бірден-бір туындылар 
екендігінде. Өйткені, қырқыншы жыл-
дарға дейін әзірбайжан, өзбек, түр-
кімен, қырғыз, қарақалпақ, башқұрт 
тілдерінде ұлттық-психологиялық 
еңбектердің жарық көрмегенін ес-
керсек, осы басылымдардың бағасы 
өлшеусіз арта түседі. Әрине, осындай 
өресі биік ғылыми түйіндері бар 
төл туындылардың сол кездегі отан-
дық психологияның ғылыми сара жол-
ға түсе қоймағанын, тіпті шет ай-
мақтағы Қазақстан түгіл, Орталықта-
ғы ғылым ордаларында да (Мәскеу, 
Петроград, т.б.) белгілі ғалым-пси-
хологтар (К.Н.Корнилов, В.М.Бехте-
ров, П.П.Блонский, т.б.) ескі түсінік-
терден арыла алмағанын ескерсек, 
сондай қарбалас кезеңде жазылған 
Аймауытов кітаптарын қазіргі ұлттық 
игілікке айналдыру, тіпті оларды орыс
не еуропа тілдерінің біріне айналды-
ру

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: