6
ды өз дауысының ең жоғарғы және
ең төменгі дыбыстың ырғақтарын
салыстырып, жақсы қабылдап, дұрыс
ажыратып, тани алатын индивидтер-
дің ecтуі квазиабсолюттік есту деп
аталады. А.е. бар адамдар eшбip қо-
салқы акустикалық-жоғарылатқыш
байланыстарды қолданбай музыка-
лық тондарды дұрыс қабылдап, тани
және нақты тауып ала алады. А.е.,
әдетте, балалық-жасөспірімдік кезең-
де жақсы анықталады.
АБСОЛЮТТІК ШКАЛА
– сандар
мен объектілердің төрт типті арақа-
тынасының 1) эквиваленттік, 2) рет-
тік, 3) интервалдарының теңдігі жә-
не 4) қатынастарының теңдігі негізін-
де объектілердің үздіксіз қасиеттерін
өлшеуге арналған шкалалардың бipi
(варианты). Мыс., психофизикада –
брилдік светлоттың шкаласы.
АБСОЛЮТТІ ТАБАЛДЫРЫҚ
(лат.
absolutus –
қаз.
шектелмеген
)
–
А.т.-
түйсік табалдырығының шегі. Ол
тітіркендіргіштің болмағаны түйсік
тудыратын шамасы азайған сайын
адамның абсолют сезгіштігі арта тү-
седі. Әpбip түйсік түрлері үшін өзі-
нің А.т. болады.
Мәселен, қараңғыға бейімделген көз
жарықтың 7 квантына жауап береді.
Көру арқылы адам қараңғыда көзден
48 км қашықтықта тұрған балауыз
шамның жарығын қабылдайды, со-
нымен қатар, қолсағаттың жүрісін
тыныш бөлмеде 6 м қашықтықта ажы-
рата алады. Дәмді сезуде өзінің ерек-
шелігі бар. Иіс
сезу – бөлмеде бip
тамшы әтіp сепкенде оның иісі сезі-
леді. А.т. жүйке жүйесінің сезімтал-
дығының модальдығы ретінде пайда-
ланылады.
А.т. тітіркендіргіштің жауап беру
реакциясын тудыратын шамасының
көрсеткіші болып танылады. Жануар-
ларда А.т. тек ағза өмірінің биология-
лық жағдайларының ықпалымен ға-
на дамиды. Мыс., құстардың көздері
көргіш, ит иісшіл және естігіш келеді.
Адамның сезгіштігі – биологиялық
дамудың ғана нәтижесі емес, соны-
мен қатар адамзаттың әлеуметтік та-
рихының нәтижесі. Адамға әртүрлі
тітіркендіргіштер әсер етеді, бipaқ со-
ның бәpi түйсік туғыза бермейді. Біз
түнде аспандағы жұлдыздардың кө-
бін көрмейміз, бipaқ олардан сәуле
шығып жатады, көрші бөлмеде жай-
лап сөйлесіп жатқанды естімейміз, өйт-
кені онан біздің, есту аппаратымыз-
ға келіп жатқан дыбыс толқындары
бізге түйсік туғыза алмайды.
Достарыңызбен бөлісу: