Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

527
егіздердің темпераментін салыстыр-
сақ, сондай заңдылық дәлелденеді. 
Бұл егіздердің әртүрлі өмір жағдайы 
мен тәрбиесіне қарамастан, темпе-
раментінің қасиеттері бойынша олар-
дың арасында көптеген жылдар бо-
йы өзгешеліктер өте аз болғандығын 
көреміз.
ТЕМПЕРАТУРАЛЫҚ ТҮЙСІКТЕР 
(
термиялық) 
– 
бізге жылулық пен 
суықтықтың түйсігін беретін тері 
түйсігінің бір түрі. Бұл сезгіштік 
дене температурасын рефлекторлық 
реттеу үшін үлкен маңызға ие. Се-
зім мүшелерінің классикалық фи-
зиологиясында жылулық пен суық-
тыққа сезігіштікті екі, бір-бірінен 
тәуелсіз сезгіштік түрлері ретінде қа-
растырады. Себебі, олардың әрқай-
сысында өз шеткі рецепторлық аппа-
раты болады. Суықты түйсінудің ана-
томиялық аппараты болып Краузе, 
шақшалары, ал жылуды түйсінудің 
аппараты – руфиндік денешіктер 
табылады. Бірақ бұл әлі тек ғылыми 
болжам ғана. Суықтықтық нүктелерді 
адекватты емес тітіркендіргішпен, 
мысалы, ыстық ұшпен тітіркендірген-
де, олар суықтық түйсінуін береді. 
Бұл – суықтықты парадоксалды түй-
сіну. Термиялық түйсіктерде тері-
нің әртүрлі температураларға тез бе-
йімделгіштігі маңызды рөл атқара-
ды. Субъективті түрде нөлге тең тем-
пература орташа, тері температура-
сына тең температуралар болып та-
былады. Едәуір жоғары температура 
жылулықты сезінуді, ал төменгі тем-
пература суықтықты сезінуді береді.
ТЕПЛОВ БОРИС МИХАЙЛОВИЧ
(1896-1966) – орыс психологі. Пси-
хология ғылымдарының докторы, 
КСРО Педагогикалық ғылымдар Ака-
демиясының толық мүшесі. И.П.Пав-
лов ілімінің негізінде ол диффе-
ренциялық психология деп аталатын 
ілімді құрды. Автор зерттеулерінде 
жалпы психология мен әлемдік пси-
хология тарихының сындарлы мә-
селелері сөз болды. Негізгі еңбекте-
рі: «Музыкалық қабілеттің психоло-
гиясы» (1940), «Қолбасшының ақыл-
парасаты» (1943), «Жеке-дара ерек-
шеліктердің психологиялық мәсе-
лелері» (1961) т.б.
ТЕСТ
– ағылшын сөзі, қазақшала-
ғанда «байқау» немесе «сынақ» де-
ген мағынаны білдіреді. Бұл термин-
ді психологиялық зерттеулер тәжі-
рибесіне өткен ғасырдың аяғында 
америка ғалымы Дж.Кэттел енгізді. 
А.Бине, Т.Симонмен бірге балалар-
дың ақыл-ой дамуы немесе дарын-
дылығын анықтау үшін өзінің жүйе-
сін жасады. Осы кезден бастап, тест 
кең көлемде таралып және тәжірибе-
лік мәні арта түсті. 
Тест – бұл күрделі техникалық бе-
йімделуді қажет етпейтін, стандартқа 
және мәліметтерді математикалық 
өңдеуге дайын тұратын қысқа, стан-
дартты сынақ.
Қазір тест әдісі психологияда басқа 
әдістермен қатар қолданылады. Оның 
көмегімен белгілі қабілеттілікті, ет-
пілікті, дағдыларды анықтауға, же-
ке тұлғаның кейбір сапаларын ерек-
ше дәл сипаттауға, белгілі бір сала-
ға, жұмысқа және мамандыққа жа-
рамдылық деңгейін анықтауға қол-
данылады. Тесттің белгілі дәрежеде 
диагностикалық құндылығы – негі-
зіне алынған ғылыми эксперимент-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: