Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

84
басшысыз – ел жетім», деген даналық 
сөздерде халықты басқаруға ақылды, 
көреген, білгір, озық ойлы адамдар-
дың қажет болатыны, бұлар өздерінің 
жеке басының ерендігімен, зор талант-
қабілеттілігімен әлеуметтік өмірде 
елеулі рөл атқаратыны, қоғамдық 
прогресті шама-шарқынша тездетуге 
себепші болатыны айтылады. Қоғам-
ның дамуына кесір-кесапатын тигізе-
тін, оның прогресіне қарсы тұратын, 
барып тұрған керітартпа, реакцио-
нер адамдардың да кездесетіндігі бел-
гілі. Мұндайлар жөнінде де халқымыз 
дұрыс тұжырымдаған: «Мың адам 
салған көпірді бір адам бұзады», «Бір 
жаман бір топ қолды ірітеді», «Қырық 
кісі бір жақ, қыңыр кісі бір жақ», деген 
мақал-мәтелдерден осы айтылғандар 
тайға таңба басқандай білініп тұр.
Халқымыз жеке адамдардың қоғам-
дағы орнын асыра бағалауға бармай-
тындығын да ескерген. «Білгірім өлді
деп қайғырма, бірегей туар тағы бір»,
«Қанша жақсы болса да жалғыз жігіт
би болмас», «Қатардан ассаң да ха-
лықтан аспақ жоқ», деген мақал-мә-
телдерде ұлы адамдарды қажет бол-
ған жағдайда қоғамның өзі тудырып 
отыратындығы, ондайлардың орны 
толмайды деп жоқтаудың дұрыс 
еместігі, оларға босқа табына беру-
дің қажетсіздігі, мұндай басшылар-
ды халық алдағы уақытта да өз орта-
сынан тәрбиелеп шығаратындары дұ-
рыс топшыланған. Мақал-мәтелдер-
де тәрбие процесі үшін қоғамдық пі-
кірдің, ұжымның рөлі ерекше маңыз-
ды екендігін дұрыс тұжырымдаған. 
Мәселен, «Халық айтса, қалт айтпай-
ды», «Халық – қатесіз сыншы», «Тен-
текті халқы түзейді» деген тұжырым-
дар жеке адам сана-сезімінің жақсы
жақтарын дамытуда, еңбек сүйгіш-
тікке, адамгершілік қасиеттерге тәр-
биелеуде ұжымның жетекші рөл ат-
қаратындығын көрсетеді. Ә.п-ның 
ерекше пән ретінде болуының басы 
1908 жыл деп саналады, сол жылы 
ағылшын психологі Мак-Дугалл мен 
американдық социолог Э.Росстың бір
уақытта шыққан еңбектерінің ата-
лымдарында «әлеуметтік психоло-
гия» деген термин болды. Ә.п. мы-
надай негізгі тараулардан тұрады: 
адамдардың қарым-қатынасы мен 
өзара әрекеттестігінің заңдылықтары, 
топтардағы Ә.п., тұлғаның Ә.п-сы, 
қолданбалы салалар. Қарым-қаты-
настың мәні адамдар арасындағы 
қоғамдық және тұлғааралық қаты-
настардың жүзеге асуы ретінде ашы-
лады, бұл қатынастардың комму-
никативтік, интерактивтік және пер-
цептивтік жақтары зерттеледі. Осы
процестердің бәрінің нақты әлеу-
меттік топтарда, өндірістік бригада-
ларда, мектеп сыныптарында, спорт
командаларында және т.б. қарасты-
рылуы маңызды, өйткені осы процес-
терде әсер ету арқылы бірлескен 
іс-әрекетті оңтайландыруға жәрдем-
деседі. Ә.п.-ның аталған іргелі проб-
лемаларының практикалық маңы-
зы зор.
Әлеуметтік-психологиялық зерттеу-
лер жұмысшы бригадаларындағы 
психологиялық ахуалды зерттеу үшін,
тұлғааралық қатынастарды жетілді-
ру, еңбек мотивациясын арттыру 
үшін өнеркәсіп өндірісі саласында, 
сондай-ақ спортта, саудада, «отбасы
қызметінде» және т.б. жүргізіледі. 
Қолданбалы әлеуметтік-психология-
лық зерттеулердің тәрбие саласында 
ерекше маңызы бар. Оқушылардың 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: