Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

172
хологиялық құрылымын, олардың 
қарым-қатынас, еліктеу, иландыру, 
нұсқамалар механизмдерін, дінге 
сенушілердің санасына, сезіміне және 
мінез-құлқына әсер-ықпалын зерт-
тейді; 4) діни табынушылық психо-
логиясы діни ғұрыптардың адам пси-
хикасына әсер-ықпалын зерделейді; 
5) атеистік тәрбиенің педагогикалық 
психологиясы атеистік дүниетаным-
ды қалыптастырудың принципте-
рін талдап белгілейді.
ДЮРКГЕЙМ ЭМИЛЬ (1858
-
1917) 
–
фр. социологы және философы; пози-
тивист, Конттың ізбасары, Сарбонна 
университетінде проф. Д-нің пайым-
дауынша, социология заңдары қоғам 
мен жеке адамның психикалық заң-
дарынан айырмашылығы бар ерек-
ше рухани құбылыс ретінде зертте-
луге тиіс; Ғалым әлеум. жағдайлар –
адам санасына әсер ететін (құқыққық, 
моральдық, діни сезімдер, әдет-ғұ-
рыптар және т.б.) ұжымдық сана, 
топтық түсініктер болып табыла-
ды дейді. Қоғамдық дамуды Д. үш 
фактордың әсері арқылы түсіндіреді: 
халықтың қоныстану тығыздығы, қа-
тынас жолдарының дамуы, бір-
лескен ұжымдық сана. Кез келген 
қоғамға әлеуметтік ынтымақтастық 
тән. Қауымдық қоғам кезінде ын-
тымақтастық пен тектестілікке не-
гізделген қарапайым сана болды. Қа-
зіргі кезде ынтымақтастық қоғам-
дық еңбекті бөлісіп таптық сипатқа 
негізделген «органикалық сипат» 
алды, дін қоғамдық өмірдің маңызды 
жағы. Қоғам дін арқылы өзін құдірет-
ті етеді. Негізгі еңбектері: «Қоғам-
дық еңбектің бөлінісі туралы» (1893); 
«Социология әдісі» (1895); «Діни өмір-
дің қарапайым формалары» (1912), т.б.
ЕБЕДЕЙСІзДІК 
– субъекттің өзі 
белгілеген іс-қимыл бағдарламасын 
жаңа жағдайларда өзгертуді қиын-
сынуы (мүлдем өзгерте алмауға дейін 
баруы). Е. 
Когнитивтік, аффектілік 
және мотивациялық Е. 
деп сарала-
нады. 
Когнитивтік Е. 
жағдаят өз-
гергенде қабылдаулар мен түсініктер-
ді қайта құрудың қиындықтарында 
байқалады. 
Аффектілік Е. 
эмоция-
лардың өзгермелі объектілеріне аф-
фектілік (эмоциялық) жауаптардың 
қасаңдығынан білінеді. 
Мотивация- 
лық Е. 
субъекттің икемділікті және 
мінез-құлық сипатын өзгертуді талап 
ететін жағдайларда түрткілер жүйе-
сін өте сылбыр қайта құрудан көрі-
неді. Субъект байқататын Е. деңгейі 
оның тұлғалық ерекшеліктерінің ор-
таның сипатымен өзара әрекеттес-
тігінен туындайды; оған алда тұрған 
міндеттің күрделілік дәрежесі, субъект 
үшін оның тартымдылығы және т.б. 
қамтылады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: