Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

237
ғу, жұмысты бірнеше сағат бойы 
жақсы, тұрақтап істеуге мүмкіндік 
береді. Адам соншалық ерік-жігермен 
зейін салып жұмыс істеген жағдай-
да да оқтын-оқтын ойы бөлініп, басқа 
бір затқа ауып отырады. Осылайша 
зейіннің бірде әлсіздене, бірде күше-
йіп тұруын зейіннің толқуы дейді.
 
Толқу – зейіннің табиғи қасиеттері-
нің бірі. Мәселен, бар ілтипатпен кі-
тап оқыған адам да анда-санда бөтен 
ойға түседі, басын көтеріп жан-жа-
ғына қарайды. Зейіннің мұндай тол-
қуы, әрине, адамның көңіл аударған 
нәрсесіне ойының бөлінуіне, зейінін 
тұрақтатуына бөгет болмайды. Кейбір 
адамдардың зейіні толқымалы келе-
ді. Бұған сыртқы тітіркендіргіштер, 
эмоциялық әсерлер, сондай-ақ адам-
ның өз еркін билей алмауы себеп 
болады.
Зейінді ұзақ уақыт бойы іс-әрекетке 
жеткілікті жұмылдыру үшін, әсіре-
се, оның бөтен нәрсеге көңілі ауып 
кетпеуін қадағалау керек. 
Бұл көп күш жұмсауды қажет ете-
ді. Зейінді алаңдататын әр түрлі ті-
тіркендіргіштерге қарсы күресу қа-
жетті шаралардың бастысы. Мәселен, 
ысқырған дауыс, қоңыраудың сыл-
дыры, сырнай-керней т.б. адамның 
тынышын кетіреді. Зейінін жақсы 
ұйымдастыра алатын адамдар осын-
дай жағдайда да жұмысты тез және 
сапалы орындайтыны байқалады. 
Адамды алаңдататын нәрселер көп 
болғанмен, олардың барлығы да ке-
сел тигізе бермейді. Мәселен, маши-
наның гүрілі, музыканың әуені зейін-
ді аударатын тітіркендіргіш болған-
мен, оларға шыдап отыра беруге 
болады. Ал қасындағы адамның ай-
қай-шуы, реніш т.б. адамды күштірек 
алаңдатып, жұмыс істетпейді. Әри-
не, бұларды жоюдың мүмкіндігі 
болмаса, оған көңіл аудармай, са-
бырлылықпен жұмыс істей беруге 
болады. Әрине, бұған ерік-жігер 
қажет. Осындай ыңғайсыз жерлерде 
жұмыс істей алушылық – адамның 
жақсы қасиеттерінің бірі. Мәселен, 
орыстың атақты жазушысы А.П.Че-
хов жас кезінде көп әңгімелерін ойын-
күлкі, той-думан үстінде жазса, ал 
Мусоргский мен Бородин өздерінің 
опералық шығармаларын қонақта 
отырып-ақ жаза беретін болған. Қан-
дай жағдайда да адам зейінге кедергі 
келтіретін нәрселерді жеңе алатын 
болуға тиіс. Тіпті тыныш жерде оты-
рып жұмыс істеуді ұнататын адам-
дар да өзін ыңғайсыз жағдайларға 
төселттіріп, кез келген жағдайда жұ-
мыс істей алатындай қабілетке ие 
болуы тиіс.
2. Зейіннің аударылуы. Зейіннің ау-
дарылуы деп бір объектіден екінші 
объектіге назарымызды көшіруді ай-
тады.
 
Физиологиялық тұрғыдан ми-
дағы оптималдық қозудың ауысуы. 
Зейінді тез аудара білу қабілеті көбі-
несе жүйке процестерінің өзгерме-
лілігіне байланысты. Кейбір адамдар 
бір жұмыстың түрінен екінші бір 
жұмысқа жеңіл көшеді, зейін қойып 
жаңа жұмысты тез меңгеріп кетеді. 
Бұл икемді, оңтайлы зейіннің көрі-
нісі. Екінші біреудің зейіні, керісін-
ше, басқа объектіге қиындықпен ауы-
сады. Зейінді тез аудара білу көл-
денеңнен кез келген әсерлерге кідіру-
сіз жауап беруде аса қажет. Мәселен, 
машинистерде зейінді тез аудара бі-
лу қасиеті жөнді жетілмеген болса, 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: