Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

247
қы әрекет. Бұлшық ет қозғалысының 
сол қозғалысты орындауға өтуі (не-
месе қозғалысты қамтамасыз ететін 
жүйке серпіндерінің пайда болуы). 
И. қимыл мүшелерінен түсетін кері
байланыс сигналдарымен басқа-
рылады.
И. ырықсыз, ұғынылмаған әрекет, се-
бебі әлсіз көрінетін кеңістік сипатын-
да болады. И. ойдың қозғалысқа 
ықпалы, кез келген қимыл-қозғалыс ту-
ралы ой дененің қозғалысқа бейімдел-
ген мүшелерін (қолын, көзін, басын, 
немесе денесін) көзге онша көріне 
бермейтін материалды қозғалысқа 
жетелейтінін түсіндіреді. Ондай қоз-
ғалыстар көбінесе, ырықсыз және 
адамның өздік санасынан жасырын 
атқарылады.
ИКЕМДІЛІК 
(синонимдері – еп-
тілік, еп, іскерлік, шеберлік, істей 
білу, білік). Дағдыдан икемділікті 
айыра білу қажет. Алынған білім не-
гізінде бір нәрсені істей білуге икем-
ділік болады, бірақ бұл істі орындау 
дағдысын әлі меңгермеген болуы 
мүмкін. Мыс., бірінші сынып оқушы-
сы екінші тоқсанда жаза біледі, бірақ 
жазу дағдысын меңгеріп болды деуге 
болмайды, өйткені өте баяу жазады, 
әрқашан дұрыс та таза бола бермей-
ді. Бірақ оқушы одан әрі қарай бұл 
дағдыны меңгеріп, ақырында тез 
жазып кетеді. Бұл арада дағды үйрен-
ген икемділік негізінде пайда бола-
ды, ал ол білімге (қандай да бір әріп-
терді, жазуды жаза білуге) негіздел-
ген. Кейбірде, адам дағдылануы не-
гізінде икемділігін жетілдіре түседі.
Мыс., оқу дағдысы бар оқушы, әлі 
мәнерлеп оқи алмайды. Педагогтың 
басшылығымен ол осы шеберлікті 
үйренеді. Бірақ оқушы егер оқу дағ-
дысын жақсы меңгермеген болса, 
әрине, бұл өнерді де үйрене алмас 
еді. Бұл арада И. бұрыннан бар дағ-
ды негізінде қалыптасады. Сонымен, 
И. – адамның әрекет процесінде ал-
ған білімін немесе дағдысына негіз-
делген қандай да бір әрекетті орын-
даудың біршама жетілдірілген тәсілі. 
И. – әрекетті орындауға даярлық. 
И. әртүрлі дәрежеде болуы мүмкін: 
бір жағдайларда олар дағдының қа-
лыптасуына жәрдемдессе, екінші бір 
жағдайларда – іс-әрекеттің одан әрі 
дамуы болып табылады. И. пайда 
болу үшін көп жаттықпаса да бола-
ды. И. үшін не талап етілетінін, 
әрекеттің орындалу тәсілін білудің 
маңызы бар. И. – адамның әрекет үр-
дісінде алған білімін немесе дағды-
сына негізделген қандай да бір әре-
кетті орындаудың біршама жетіл-
дірілген тәсілі.
ИКОНИКАЛЫҚ ЕС
. Қабылдан-
ған материалдарды адам миында өте 
қысқа мерзімде ғана сақталуы. И.е. 
ережесі бойынша қабылдау үрдісінің 
уақытында ғана қызмет етеді. И.е. 
– мағлұматты табиғи сезім ағзалары-
ның көмегімен нақты қабылдап тұр-
ған сәтте есте сақтауға бағдарланған 
жады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: