Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев
жүктеу/скачать 11,21 Mb. Pdf көрінісі
|
b51b9b89e1b6b84ef8ef8f36547c93bb
| КҮЙГЕЛЕКТІК
– адамның көңіл күйінің ерекшелігін білдіретін шам- дану, ашулану, қызуқандылық. К. – адамның жан дүниесіндегі сезімді, эмоцияны білдіріп, оның сыртқа шы- ғуынан байқалатын жайт. Бойын ашу- ыза кернеген адам қызарып, бозара- ды. Танауы желбіреп, сөйлеген сөзі үзік-үзік болып естіледі. Шамданып ашушаңдығын сыртқа шығарады. К-тің айқын көрінісі стрестік жағ- дай. Бұл күйіп-пісушілік. Қиын жағ- дайға душар болғанда асып-тасып аб- дырайды. Нендей әрекет жасап, қиын- қыстау жайттан шығудың айла-тәсі- лін шарқ ұрып іздестіреді. Басқа төн- ген қауіп пен апаттан құтылудың жо- лын іздеп «жанын шүберекке түй- гендей» күй кешеді. Мұндай жағдай әуе кеңістігінде ұшып жүрген ғарышкерлердің, ұшқыш- тардың, Терістік Мұз мұхитымен Ан- тарктикадағы зерттеушілер өмірінде жиі кездеседі. Қиын-қыстау жағ- дайларға душар болған адамның көз алдында апатқа ұшырап өлім қаупі тұрса да, ол өз бойындағы күш-қуа- тын, ерік-жігерін, білімі мен тәжі- КҮДІ КҮЙГ 281 рибесін жинақтап, қатерлі жағдайда жеңуге жұмылдырады. Психология- да К.(стрестік) жағдайды жеңіп, қиыншылыққа төзіп, онан әр қилы айла-амалдар жасап, қалыпты күйге түсу дистресс деп аталады. К. сезім күйіне берілгіш адам денсаулығын да бұзып, жүйкелік ауруға жиі ұшы- рап, ақыл-есінде қалыпты жағдайдан ауытқушылық пайда болады. Төзім- ділік пен тапқырлық, әрбір істің құ- пия түйінін шеше білуге дағдылану адамды К. пен дағдарысты жайттар- дан арыла білудің тиімді амал-тәсі- лі болып табылады. КҮЙІНУ – адамның бойын қайғы- қасірет жаулап алып уайымдауы. Ыза- ланып, назаланады. Ауыр қайғыны бастан кешіруде оның бойын ауыр сезім билеп, қайғы-қасірет кешеді. «Есей өзінің би білмегенін үлкен ке- міс көріп күйінді (Ә.Нұрпейісов)». «Күйініш күйдіргендей жердің жү- зін, қиналып тоқтата алмай әркім өзін, Ілініп қаралы күн қара тулар, Әкетті бойды билеп ауыр сезім (Халық өлеңі)». К. адамның ақыл-ойын се- зім билеп қайғы-қасіретті басынан кешіруде стрестік күйге ұшырайды. Бұл орайда адам күйіп-пісіп, іс-әре- кетінде ретсіз қимыл-қозғалыстар жа- сап, жан дүниесінде зорлану, қина- лу сияқты жағдайларға ұшырайды. Ақылды сезім билеп, қайғырушылық пен өкініштілік күйлерді басынан кешіреді. Уайым-қайғыға беріліп, адам бойын үмітсіздік билейді. Адам мұндай ауыр жағдайды жеңу үшін бойындағы күш-қуатын, ерік-жігерін шыңдап ауыр жағдайдан сергудің жолын іздестіруі қажет. Табандылық пен ұстамдылық көрсетіп, өзінің сезімімен еркін билеуге барынша ма- шықтануы пайдалы болмақ. жүктеу/скачать 11,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|