Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев
жүктеу/скачать 11,21 Mb. Pdf көрінісі
|
b51b9b89e1b6b84ef8ef8f36547c93bb
- Бұл бет үшін навигация:
- КІНӘМШІЛДІК – мінездегі өзге адамды айыптап, оның қателігін көр- гіштік, сөйтіп оны айыпты деп санау, өз ойындағысы
| КҮНШІЛДІК
– мінездегі көре ал- маушылықты білдіретін жағымсыз қылық. Халық даналығы күншілдік- тің жағымсыздығын әр алуан мақал- мәтелдермен бейнелеп берген. «Оз- быр олжа үшін өледі, күншіл күн- деумен өледі», «Күншілдің күні қа- раң» (Мақал). К. адамның өзгелердің істеген ісі мен тіршілігінде қол жет- кен табыстары мен атқарған ісінің нәтижелі болуына қызғаныштық біл- діріп, оларды жақтырмай, сыртынан өтірік-өсек әңгімелер таратуды өзіне медет санайды. Өзгелердің іс-нәти- желерін әртүрлі саққа жүгіртіп ішкі күйініш сезімін білдіруі. Әрбір мақ- тан біреуден асамын деген, күншіл- дікті білдіреді. «Менің мұнда тұр- ғанымды көрсе, Дәулет күншілдікпен жарылып кетер ме еді, қайтер еді? – дейді езу тартып Жармағамбетов» (Абай). К. көре алмаушылық қызғанышты білдірумен қатар, адамның күйінішін де білдіретін жағымсыз мінез ерек- шелігі. К. адамды сайқымазақ етіп, оның іштарлығын мінейтін мәтел «Ішің күйсе тұз жала» дейтін нақыл сөз бар. Бұл нақыл әртүрлі жақта айтыла береді. «Біздер мықты болған- да, Достарымыз сүйінсін, Даңқымыз- ға жер жарған, Көре алмаған күйін- сін» (С.Мәуленов). К. жағымсыз қу- лық ретінде маңындағы адамдар мен қоныс-көршілерге де шарпуын тигі- зіп, жағымсыз көршіден аулақ бо- луын ойлайды. К. адам мінезінің жа- ғымсыз қылығы болғандықтан кімді КҮЙІ КҮНШ 282 болса да абырой-атаққа жеткізбей- ді. К. адамды ашу-ызаға, қатыгездік пен мейірімсіздікке жетелейтін жек- сұрын қылық. Адам К.болудан ары- лып, өзінің бойында ізгі қасиеттерді қалыптастырғанда ғана былайғы жұртқа ұнайтын болуға ұмтылғаны абзал. КІНӘМШІЛДІК – мінездегі өзге адамды айыптап, оның қателігін көр- гіштік, сөйтіп оны айыпты деп санау, өз ойындағысы болмаған соң жазғы- ру. К. – өзімсінген адамға тағылатын кінәрат. К. адамның бір жағынан жағымсыз, ұнамсыз қылығын білді- ретін мінез ерекшелігі болса, екінші тараптан алғанда, өзімсінген адам- ның бойындағы мінез-құлықтарын міней отырып сынаудың көрінісі бо- лып саналады. Өзге жұрттың, басқа адамның тіршілігі мен мінезінің кем- кетігін байқап көргіш, пайымдап біл- гіштігін білдіреді де, оны кінәлайды. К. адам мінезіндегі көңіл күйінен туындайтын орынсыз тілек пен өкпе- лі ойды да білдіреді. К. өз мінезінің кем-кетігіне жете мән бермей, өзгелерге орынсыз ті- лек қояды. Мұндай ретте К. оның наздануымен де төркіндес болып жа- тады. Өзін ақылды, іскер санап, өз- гелерді кінәраттау өзімшілдік пен өркөкіректікті көрсететін ұнамсыз қылық. Әдетте адам өзгелерді айып- тап, оларды кінәлау үшін ең алды- мен өзінің кім екеніне де сын көзі- мен ой жүгіртіп қарағаны әдептілік пен адамгершіліктің өнегелі жайтта- рын білдіреді. Осы орайда ұлы Абай: «Соқтықпалы соқпақты жерде өстім, Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қой- ма» дейді. Орынсыз К. адамның ақыл- ойының өресіздігін білдіреді. Халық даналығы: «Көрпеңе қарай көсіл» деген ұлағатты кеңес айтады. жүктеу/скачать 11,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|