Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев
жүктеу/скачать 11,21 Mb. Pdf көрінісі
|
b51b9b89e1b6b84ef8ef8f36547c93bb
| ШАРШАУ –
қажу жағдайының да- муымен астасатын субъективтік се- зінулер кешені. Босаңсу, болбырлық, дәрменсіздік сезімдерімен, физио- логиялық қолайсыздық түйсігімен, психикалық процестердің өту бары- сында кінәраттардың ұғынуымен, жұмысқа деген ынтаның болмай қа- луымен, қарекетті тоқтатуға деген түрткі себептің дендеуімен, жағым- сыз эмоциялық реакциялармен си- патталады. Ш. бірсарынды әрекетті ұзақ уақыт орындау кезінде де пай- да болуы мүмкін. Алайда қажумен байланысты емес оғаш шаршау, сон- дай-ақ объективтік тұрғыдан қажы- ған адамның шаршамауы секілді жағ- дайлар да болады. ШЕШЕНДІК – халқымыздың жай- саң психологиясын аса биіктен көр- сететін ұлттық ерекшеліктерінің бірі. Бейнелі, астарлы, тұспалдап айтатын шешендік сөзге аса үйір халық екен- дігіміз жайлы ғұлама ғалым Шоқан Уәлиханов: «Қазақ шешендікке құ- мар, сөз өнерін, әсіресе әзіл-оспақты жаны сүйеді», – деп, кезінде айтқан еді. Халқымыз «Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады», «Жылы-жылы сөйлесең, жылан інінен шығады» – деп, сөз құдіретінің психологиялық астарын жақсы аңғарған. Шебер де, шешен сөйлей білу – адамның асыл қасиеттерінің бірі есептелініп, мұны олар өзгелерге психологиялық жағынан әсер етудің ерекше құралы, тәсілі деп те санаған. Шешендік өнер дарыған кісі отан- шыл, елінің салт-санасын, әдет-ғұр- пын жетік білетін «ұшқыр ойлы, орақ ауыз, от тілді, күміс көмей» болып келеді. Ол халқының бастан өткізген «тар жол, тайғақ кешулерін», арман- тілегін, мұң-зарын, өмірлік құнды- лықтарын бірер тіркеспен ғана «мірдің оғындай», «тайға таңба басқандай» етіп, яғни «тоқсан ауыз сөздің тобық- тай түйінін» ғана айтады. Халқымыз- дың осынау тамаша қасиетін кезінде тіпті бізге оң қабақпен қарамайтындар да көре білген. Мәселен, неміс саяхат- шысы А.Брем (1829-1884): «Қазақтар сөз өнеріне жетік келеді. Бұл қасиет жұрттың бәріне де: оқыған білімділер- ге де, әліпті таяқ деп білмейтіндерге де, байға да, жарлыға да тән қасиет» десе, шығыстанушы П. М. Мелиоранс- кий (1868-1906): «Қазақтар шешен, әрі әдемі сөйлеудің шебері»... дейді. Ал көне түркі жазбаларын зерттеген С.Е.Малов (1890-1957) осы ойды бер- мен қарай былайша жалғастырады: «Түркі халықтарының ішіндегі ең суретшіл, образды тіл – қазақ тілі». Қазақтар өзінің шешендігімен, әсем ауыз әдебиетімен даңқты. Ра- сында да, батыр Бауыржан ағамыз айтқандай, біздің туған тіліміз – өзінің өткірлігімен «бой балқытып, тамыр жүктеу/скачать 11,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|